ETİK TEORİLER IŞIĞINDA BAĞIMSIZ DENETİM VE BİST’DE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2018, Cilt: 20 - MODAV 15. Uluslararası Muhasebe Konferansı Özel Sayısı, 129 - 149, 27.12.2018

Gönül İpek Alkan

Öz

Bu çalışmada bağımsız denetimde etik, teorik olarak ele alınmış, Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin, etik dışı davranışları ve SPK tarafından uygulanan yaptırımlar incelenmiştir. Araştırmada İçerik Analizi Yöntemi kullanılmıştır. Nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan içerik analizi, metinlerin bazı özelliklerini sayısal olarak belirten bir analiz yöntemi olup materyalin nitel analizi ve istatistiksel sonuçları arasında köprü görevi görmektedir. İçerik analizinde birbirine benzeyen veriler, belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirilerek okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenlemekte ve yorumlanmaktadır. Araştırmada SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından haftalık olarak yayınlanan SPK Bültenleri incelenerek etik dışı davranışlar sergileyen bağımsız denetim firmaları ve uygulanan yaptırımlar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağımsız denetim, bağımsız denetçi, denetçi bağımsızlığı, etik ilkeler

INDEPENDENT AUDIT IN THE LIGHT OF ETHICAL THEORIES AND A RESEARCH IN BIST

Öz

In this study, ethics in independent audit is taken into consideration theoretically, and unethical behaviors of the companies traded in İstanbul Stock Exchange and sanctions imposed by SPK are examined. Content analysis method was used in the research. Content analysis, which is widely used in qualitative researches, is an analytical method that quantifies certain properties of texts and acts as a bridge between qualitative analysis and statistical results. In content analysis, similar expressions are organized and interpreted in a way that readers can understand by combining them within certain concepts and themes. Independent audit companies exhibiting unethical behavior and sanctions applied to these companies were evaluated by examining the Capital Markets Board Bulletins published weekly by the SPK.

Anahtar Kelimeler

Independent audit, independent auditor, auditor independence, ethical principles

Kaynakça

• ACFE, 2016. www.acfe.com/rttn2016/resources/downloads.aspx, (Erişim Tarihi: 07. 06. 2018).
• Aktan, C. C. 2005.“Ahlak Felsefesi”, http://www.canaktan.org/din-ahlak/ahlak/ahlak-felsefesi/ahlak-felsefesi.htm, (Erişim Tarihi: 05.05.2018).
• Arslan, M. 2012. ”İş ve Meslek Ahlakı Dünya ve Türkiye Örnekleri”, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Aydın, A. ve T. Çürük. 2017. “Bağımsız Denetim Beklenti Farkı”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 21 (2).
• Aydın, N. 2006. Uluslararası İşletmecilik, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Baydar, T. 2004. Yönetim Etiği Açısından İngiltere’deki Kamu Yönetimi Uygulamaları,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Bektaş, Ç. ve M. A. Köseoğlu. 2007. “Etik Kodların Yönetsel Karar Alma Sürecine Etkileri ve Bir Model Önerisi”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 9 (2).
• Cevizci, A. 2002. Etiğe Giriş, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• Çürük, T. 2004. “Bağımsız Dış Denetimin Firma Şeffaflığına Etkisi”, ODTÜ Geliştirme Dergisi, 31.
• Fennell, D. A.ve D. C. Malloy. 1999. Measuring The Ethical Nature of Tourism Operators, Annals of Tourism Research, 24 (4).
• Ferrell, O. C. ve G. Larry, Gresham. 1985. “A Contingency Framework for Understanding Ethical Decision Making in Marketing”, Journal of Marketing, 49.
• Fox, J. J. 1999. Transcribed by Tomas Hancil and Rick McCarty, The Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company, (Online Edition by Kevin Knight) Nihil Obstat, 15 (October 1).
• Hatcher, T. 2004. “Environmental Ethics as an Alternative for Evaluation Theory in for Profit Business Context”, Evaluation and Program Planning, 27.
• Holthausen, R. W. 1990. “Accounting Method Choice Opportunistic Behavior, Efficient Contracting, and Information Perspectives,” Journal of Accounting and Economics.
• Kabir, M. H. 2010. “Positive Accounting Theory and Science”, Journal of CENTRUM Cathedra:The Business and Economics Research Journal, 3 (2).
• Karapınar, A. 2000. Uluslararası Muhasebe Standartlarında Firma Kârı Üzerine Etki Eden Alternatif Muhasebe Politikalarına ve Türkiye’nin Uyum Derecesine İlişkin Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Muhasebe – Finansman Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kılavuz, R. 2002. “Yönetsel Etik ve Halkın Yönetsel Etik Oluşumuna Etkileri”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (2).
• Kurtoğlu, R. 2008.Perakendecilikte Etik ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri.
• Kurtuluş, B. 2005. İş Ahlakı: Geçmişte ve Günümüzde, http://dergipark.gov.tr/download/article- file/9149, (Erişim Tarihi: 03. 06. 2018).
• Moizer, P. 1995. “An Ethical Approach to the Choices Faced by Auditors”, Critical Perspectives on Accounting, 6 (5).
• Ocak, H. 2011. “Bir Ahlak Felsefesi Problemi Olarak Erdem Kavramına Yüklenen Anlamın lkçağ’dan Ortaçağ’a Evrimi”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 11: 79-101, ISSN 1306-9535.
• Ocak, M. ve F.C. Güçlü. 2014. “Muhasebe Manipülasyonu: Hile, Yaratıcı Muhasebe, Kâr ve İzlenim Yönetimine İlişkin Kavramsal Çerçeve”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6 (3).
• Özbirecikli, M. ve T. Ural. 2006. “Muhasebe Mesleğinde Yaşanan Etik Dışı Davranışların Tespiti ve Etiksel Değerlendirmesi: Türkiye Örneği”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 21 (248).
• Özcan, Ş. 2010. Etik Kavramı ve Tarihsel Gelişimi, Yayımlanmamış Ders Notu, SBE, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Özer, G. ve M. Uyar. 2010. “Muhasebecilerin Etik Oryantasyonlarının Mesleki Bağlılığa Etkisi Üzerine Bir İnceleme”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ekim Sayısı, No:48,
• Özkalp, E. ve Ç. Kırel. 2011. Örgütsel Davranış, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Patterson, D. 2001. “Causal Effects Of Regulatory Organizational And Personel Factors On Ethical Sensitivity”, Journal of Business Ethics, 30.
• Pehlivan, İ. 1998. Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik, 1. Basım, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Rice, G. 1999. “Islamic Ethics and The Implications for Business”, Journal of Business Ethics.
• Schwepker, Charles H. 2001. “Ethical Climate’s Relationship to Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Turnover Intention in the Salesforce”, Journal of Business Research, 54.
• Shaub, M .K., D. W. Finn ve P. Munter. 1993. The Effects of Auditors’ Ethical Orientation on Commitment and Ethical Sensitivity, Behavioral Research in Accounting, 5.
• SPK. Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliğ, (Seri: X, No: 22), http://spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/590, (Erişim Tarihi: 10. 06. 2018).
• Şeker, M. 2011. ”Türk İslam Medeniyetinde Ahilik ve Fütüvvet Namelerin Yeri”, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• The Association of Certified Fraud Examiners. 2016. ACFE Report to the Nations, Retrieved October 04, 2016, http:// www.acfe.com/rttn.aspx, (Erişim Tarihi: 05. 06. 2018).
• Toraman. C. 2018. archive.ismmmo.org.tr/docs/.../24%20-%2059%20CENGIZ%20TORAMAN.doc (Erişim Tarihi: 06. 06. 2018).
• Torlak, Ö. 2003. Pazarlama Ahlâkı: Sosyal Sorumluluklar Ekseninde Pazarlama Kararları ve Tüketici Davranışlarının Analizi, 2. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul.
• TÜGİAD, 1992. İş Etiği ve Türkiye’de İş Etiğine Yönelik Tutumlar.
• Türkeri, M. 2014. Etik Bilinç, Lotus Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Tsalikis, J. ve D. J. Frıtzsche. 1989. “Business Ethics: a tih a Focus on Marketing Ethics”, Journal Rewiev of Business Ethics, 8 (9).
• Uçma, T. 2011. Muhasebenin Teorik Yapısı Genel Bir Bakış, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Ural, T. 2003. İşletme ve Pazarlama Etiği, (Ed: Cemal Yükselen), Detay Yayıncılık, Ankara.
• Uzay Ş. 2004. “Türkiye’de Denetçi Bağımsızlığı”, MÖDAV, The First Annual International Accounting Conference, 3-5 November 2004, İstanbul Bildiri Kitabı.
• Ülgen, H. ve S. K. Mirze. 2004. İşletmelerde Stratejik Yönetim, 2. Baskı, İstanbul, Literatür Yayıncılık.
• Yılancı, F., B. Yıldız ve M. Kiracı. 2013. Muhasebe Denetimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Zeller, E. 2001. Grek Felsefesi Tarihi, Çeviren. Aydoğan, İstanbul.
• http://www.spk.gov.tr/Bulten (Erişim Tarihi:10. 06. 2018).
• http://spk.gov.tr/Sayfa/Dosya/590 (Erişim Tarihi:10. 05. 2018).
• http://kgk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 05. 06. 2018).