İŞLETMELERİN SERMAYE VE AR-GE HARCAMALARININ KÂRLILIK ORANLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: MODAVICA Özel Sayısı, 329 - 353, 27.03.2023

Oğuz Yusuf Atasel

Öz

Bu çalışmanın amacı, BİST Tüm Endeksi’nde yer alan finans dışı işletmelerin sermaye ve araştırma-geliştirme (Ar-Ge) harcamalarının satış, aktif ve özkaynak kârlılığına etkisini tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda ilgili işletmelerin 2005-2019 yılları arasındaki verileri kullanılarak regresyon analizi yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda kısa vadede sermaye harcaması ile satış kârlılığı arasında istatiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki tespit edilmesine rağmen aktif ve özkaynak kârlılığı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Uzun vadede sermaye harcaması ile satış kârlılığı arasında negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Ancak uzun vadede sermaye harcaması ile aktif ve özkaynak kârlılığı arasında herhangi bir ilişki bulunamamıştır. Diğer bir taraftan kısa vadede Ar-Ge harcaması ile satış kârlılığı arasında pozitif; aktif ve özkaynak kârlılığı arasında ise negatif bir ilişki ortaya konmuştur. Son olarak uzun vadede Ar-Ge harcaması ile özkaynak kârlılığı arasında pozitif ilişki bulunmasına karşın satış ve aktif kârlığı arasında istatiksel olarak ilişki tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Sermaye Harcaması, Ar-Ge Harcaması, Kârlılık

Kaynakça

• Akgün, A. & Akgün, V. Ö. (2016). İşletmelerde Ar-Ge Harcamalarının Karlılığa Etkisi: Aselsan Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (12), 1-12. http://sosyoteknik.selcuk.edu.tr/sustad/article/view/83/65
• Aktaş, N., Croci, E. & Petmezas, D. (2015). Is Working Capital Management Value-Enhancing? Evidence From Firm Performance and Investments. Journal of Corporate Finance, 30, 98–113. https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2014.12.008
• Amir, E., Guan, Y. & Livne, G. (2007). The Association of R&D and Capital Expenditures with Subsequent Earnings Variability. Journal of Business Finance & Accounting, 34(1), 222-246. https://doi.org/10.1111/j.1468-5957.2006.00651.x
• Apergis, N. & Sorros, J. (2014). The Role of R&D Expenses for Profitability: Evidence from U.S. Fossil and Renewable Energy Firms. International Journal of Economics and Finance, 6(3), 8-15. http://dx.doi.org/10.5539/ijef.v6n3p8
• Aytekin, S. & Güler Özçalık, S. (2018). Borsa İstanbul Teknoloji ve Bilişim Endeksi Firmalarında Ar-Ge Harcamaları ve Finansal Performans İlişkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’ 18), 67-73. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.452625
• Baltagi, B. H., Jung, B. C., Song, S. H. (2010). Testing for Heteroskedasticity and Serial Correlation in A Random Effects Panel Data Model. Journal of Econometrics, 154(2), 122-124. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2009.04.009
• Bil, E. & Özdemir, E. (2021). The Effect of Technological Innovation Capabilities on Companies' Innovation and Marketing Performance: A Field Study on Technopark Companies in Turkey. Journal of Life Economics, 8(3), 361-378. https://doi.org/10.15637/jlecon.8.3.08
• Dağlı, H. & Ergün, T. (2017). Türkiye’de Ar-Ge Harcamalarının Firma Karlılığına Etkisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 69-83. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/323890
• Demir, C. & Güleç, Ö. F., (2019). Araştırma ve Geliştirme Giderlerinin Firma Kârlılığı Üzerine Etkisi: BIST İmalat Sektörü Örneği, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 57-72. https://doi.org/10.30794/pausbed.411141
• Doğan, M. & Yıldız, F. (2016). Araştırma ve Geliştirme Harcamalarının (Ar-Ge) Firma Karlılığı Üzerindeki Etkisi: BIST’te İşlem Gören İmalat Sanayi Firmaları Üzerine Bir Araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 178-187. https://dergipark.org.tr/en/pub/iibfdkastamonu/issue/29650/318435
• Fındık, D. & Ocak, M. (2016). Türkiye’de Maddi Olmayan Varlık Yatırımlarının İşletmelerin Finansal Performansı Üzerine Etkisi. Ege Akademik Bakış, 16(3), 397-414. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/561019
• Firli, A., Primiana, I. & Kaltum, U. (2015). The Impact of Increasing CAPEX on Customer Number, Profit, and ROI in Indonesia Telecommunication Industry. American Journal of Economics, 5(2): 135-138. https://doi.org/10.5923/c.economics.201501.14
• Gradzewicz, M. (2021). What Happens After an Investment Spike-Investment Events and Firm Performance. Journal of Business & Economic Statistics, 39(3), 636-651. https://doi.org/10.1080/07350015.2019.1708369
• Grazzi, M., Nadia, J. & Tania, T. (2016). Dynamics of Investment and Firm Performance: Comparative Evidence From Manufacturing Industries. Empirical Economics, 51, 125–179. https://doi.org/10.1007/s00181-015-0991-2
• Grozdic, V., Mari´c, B., Radiši´c, M., Šebestová, J. & Lis, M. (2020). Capital Investments and Manufacturing Firms’ Performance: Panel-Data Analysis. Sustainability, 12(4), 1-18. https://doi.org/10.3390/su12041689
• Güzen, H. D. & Başar, B. (2019). Ar-Ge Harcamalarının Raporlanması ve Kârlılığa Etkisi: BIST Sınai Endeksi İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 1-24. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/819497
• Heshmati, A. & Lööf, H. (2008). Investment and Performance of Firms: Correlation or Causality? Corp. Ownersh. Control, 6, 268–282. Corporate Ownership and Control, 6(2), 268–282. https://doi.org/10.22495/cocv6i2c2p2
• House, W. C., Parks, D. M. & Lindstrom, G. L. (1994). Relationships Between R&D and Profitability: An Exploratory Comparison of Two Business Simulations with Two Real-World. Technology Intensive Industries. Developments In Business Simulation & Experiential Exercises, 21, 75-78. https://absel-ojs-ttu.tdl.org/absel/index.php/absel/article/view/1297
• Işık, N., Engeloğlu, Ö. & Kılınç, E. C. (2016). Araştırma ve Geliştirme Harcamalarının, Kârlılık ve Satışlar Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Firmaları Üzerine Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (47), 27-46. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/282803
• Jaisinghani, D., Tandon D. & Batra, D. K. (2018). Capital Expenditure and Persistence of Firm Performance: An Empirical Study For The Indian Automobiles Industry, International Journal of Indian Culture and Business Management, 16(1), 39-56. https://doi.org/10.1504/IJICBM.2018.088595
• Jindrichovska, I., Ugurlu, E. & Kubickova, D. (2013). Changes in Capital Structure of Czech SMEs: A Dynamic Panel Data Approach. Ekonomika A Management, (3), 1-16. https://www.vse.cz/eam/202?lang=en
• Jovanovic, B. & Rousseau, P. L. (2014). Extensive and Intensive Investment Over the Business Cycle. Journal of Political Economy, 122(4), 863–908. https://doi.org/10.1086/676405
• Karacaer, S., Aygün, M. & İç, S. (2009). Araştırma ve Geliştirme Giderlerinin Firma Performansı Üzerindeki Etkisi: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Üzerine Bir İnceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 11(2), 65-86. https://eds.s.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=1&sid=fa46d02b-fbf7-4dca-b4bb-e8503ff752db%40redis
• Kayıhan, B. & Tepeli, Y. (2017). Faaliyet Giderlerinin İşletme Karlılığı Üzerindeki Etkisi: BIST Metal Eşya, Makine ve Gereç Yapım Sektöründe Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 327-337. https://doi.org/10.20875/makusobed.341455
• Kılıç, M. (2020). BIST Bilişim Sektöründeki Firmaların Ar-Ge Harcamalarının Finansal Performans Üzerindeki Etkisi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 219-234. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/58345/841929
• Kim, S., Saha, A. & Bose, S. (2021). Do Capital Expenditures Influence Earnings Performance: Evidence from Loss-Making Firms. Accounting & Finance, (61), 2539–2575. https://doi.org/10.1111/acfi.12675
• Kiracı, M. & Arsoy, M. F. (2014). Araştırma Geliştirme Giderlerinin İşletmelerin Karlılığı Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: İMKB Metal Eşya Sektöründe Bir Araştırma. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (41), 33-48. https://dergipark.org.tr/en/pub/mdbakis/issue/63903/967273
• Öneş, U. (2019). Effects of R&D and Capital Expenditure on Fırm Performance: Evidence from Technology Hardware and Equipment Sector. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 74(4), 1401-1421. https://doi.org/10.33630/ausbf.607446
• Özer, A., Öztürk, M. & Özer, N. (2019). BİST İmalat Sanayi Firmalarının Araştırma Ve Geliştirme Giderlerinin Piyasa Değeri ve Firma Kârlılığı Üzerindeki Etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (82), 135-146. https://doi.org/10.25095/mufad.536034
• Özkan, N. (2018). Replicating The R&D Investments and Financial Structure Relationship: Evidence from Borsa Istanbul. Management Review Quarterly, 68, 399–411. https://doi.org/10.1007/s11301-018-0145-7
• Özkan, N. (2022). R&D Spending and Financial Performance: An Investigation in An Emerging Market. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(1), 38-58. http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.964849
• Öztürk, M. B. (2008). Araştırma-Geliştirme Yatırımlarının Firma Değeri Üzerindeki Etkisi: İMKB’de Bir Uygulama. Verimlilik Dergisi, (1), 25-34. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/875733
• Pandya, B. (2017). Impact of Capital Expenditure on Firm's Financial Performance A Study of Select Infrastructure Companies in India. NICE Journal of Business, 12(1), 75-83. https://web.s.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=1&sid=b190a358-c4de-43fa-88f7-bcd80fc2d3f7%40redis
• Parcharidis, E. & Varsakelis, N. C. (2007). Investments in R&D and Business Performance. Evidence from the Greek Market. Aristotle University of Thessaloniki Department of Economics Working Paper. https://www.researchgate.net/profile/Nikos-Varsakelis/publication/265927562_Investments_in_RD_and_business_performance_Evidence_from_the_Greek_market/links/54b7f0ff0cf269d8cbf5a707/Investments-in-R-D-and-business-performance-Evidence-from-the-Greek-market.pdf
• Sircar S., Turnbow, J. L. & Bordoloi, B. (2000). A Framework for Assessing the Relationship between Information Technology Investments and Firm Performance. Journal of Management Information Systems, 16(4), 69-97, https://doi.org/10.1080/07421222.2000.11518266
• Sudiyatno, B., Puspitasari, E. & Kartika, A. (2012). The Company's Policy, Firm Performance, and Firm Value: An Empirical Research on Indonesia Stock Exchange. American International Journal of Contemporary Research, 2(12), 30-40. https://aijcrnet.com/journals/Vol_2_No_12_December_2012/4.pdf
• Sürmen, Y. & Bayraktar, Y. (2021). Türkiye’deki Muhasebe Düzenlemeleri Çerçevesinde Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Harcamalarının Muhasebeleştirilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, (63), 39-60. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1560765
• Taipi, E. & Ballkoci, D. (2017). Capital Expenditure and Firm Performance Evidence from Albanian Construction Sector. European Scientific Journal, 13(28), 231-238. http://dx.doi.org/10.19044/esj.2017.v13n28p231
• Tuna, G. & Yıldız, Ş. (2016). The Impact of Operating Expenditures on Firm Performance in Turkey: Evidence from Technology Sector. Ekonomika, 62(4), 1-16. https://doi.org/10.5937/ekonomika1604001T
• Uzun Kocamış, T. & Güngör, N. (2014). Türkiye’de Ar-Ge Harcamaları ve Teknoloji Sektöründe Ar-Ge Giderlerinin Kârlılık Üzerine Etkisi: Borsa İstanbul Uygulaması. Maliye Dergisi, (166), 127-138. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/166-08.pdf
• Yao, T., Yu, T., Zhang, T. & Chen, S. (2011). Asset Growth and Stock Returns: Evidence from Asian Financial Markets. Pacific-Basin Finance Journal, 19, 115–139. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2010.09.004
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2020), Panel Veri Ekonometrisi Stata Uygulamalı. (5. Baskı), Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Yu, X., Dosi, G., Grazzi, M. & Lei, J. (2017). Inside the Virtuous Circle Between Productivity, Profitability, Investment and Corporate Growth: An Anatomy of Chinese Industrialization. Research Policy, 46, 1020–1038. https://doi.org/10.1016/j.respol.2017.03.006
• Yücel, T. & Kurt, G. (2003). Araştırma-Geliştirme ve Pazarlama Giderlerinin Firma Karlılığı Üzerine Etkisi. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 18(209), 18-24. https://doi.org/10.3848/iif.2003.209ek.4980