İkdâm Gazetesi Muharrirleri ve Diğer Çalışanları Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 52 - 63, 30.09.2017

Ali Çakır

Öz

II.
Abdülhamit dönemi Türkçe basın, sıkı kontrol altında gazetecilik faaliyetlerini
yerine getirmeye çalışmıştır. Gazetelerin içerik oluşturmakta zorlandığı bu
süreç, okuru da gazeteden uzaklaştırmıştır. Bu dönemde ticari faaliyet gösteren
gazeteler kâr edebilmek için devletten tahsisat almış, ayrıca okuyucuyu tekrar
kazanma çabasında olmuştur. Edebiyat ve kültür başta olmak üzere siyaset dışı
konularda okuyucunun ilgisini çekecek içerik üretme yarışına girmişlerdir. 5
Temmuz 1894 tarihinde yayınlanmaya başlayan İkdâm, bu ortam içinde varlığını
sürdürmüştür. Ahmet Cevdet başta olmak üzere Ahmet Rasim, Ali Kemal, Hüseyin
Daniş gibi kıymetli muharrirlere ev sahipliği yapmıştır. Gerek İkdâm
nüshalarından gerekse arşiv belgelerinden edinilen bilgiler ışığında muhabir,
mürettib gibi teknik personele de sahip olduğu görülmüştür. Çalışanlarla ilgili
düzenli bir kayıt tutma alışkanlığı olmamasından dolayı birçok çalışanının
ismine ulaşılamamıştır. Bununla birlikte 1894-1908 yılları arasında 160’a yakın
yazara ve 150 kadar çalışana sahip olduğu görülmüştür. Kendisine ait
matbaasıyla bir bütün olarak çalışmalarına devam etmiştir. Bu çalışmada,
İkdâm’ın çalışanlarının isimlerinin ve meslek dallarının ortaya konulması
amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

: II. Abdülhamit Dönemi, Türkçe Basın, İkdâm Gazetesi, Muharrir, Çalışan

An Assessment about İkdâm Newspaper Columnists and Other Employees

Öz

In the period of Abdülhamit II Turkish press tried to fulfill journalistic activities under tight control. This process, which journalists have difficulty in creating content, has removed the reader from the journal. Newspapers with commercial appeal have received help from the state to make a profit and it has also been in the effort of reclaiming the reader. Especially in literature and culture they have competitioned to produce content that will appeal to readers in non-politics. First published in 5 July 1894, İkdam newspaper, continued its existence in this environment. They have hosted valuable writers such as notably Ahmet Cevdet, Ahmet Rasim, Ali Kemal, Hüseyin Daniş. They are find out have got technical staff such as journo, typesetter in the information obtained from the archive documents and İkdam copy. Many employees could not be reached because there was no praxis of keeping a regular record of workers. However, it was found that there were 160 writers and about 150 employees between 1894 and 1908. It continued to work as a whole with his own printing house. It is aimed to reveal the names and their profession.of the employees of the İkdam.

Anahtar Kelimeler

The period of Abdülhamit II, Turkish press, The Newspapers of İkdam, Writers, Employees

Kaynakça

• (1968). Ahmet Cevdet, Türk Ansiklopedisi (C 1, 253). İstanbul: MEB.
• (1983). Ahmet Cevdet, Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi (C 8, 4301-4302). İstanbul: Anadolu. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH. MKT, 2320/95, 18 Zilkade 1317.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, 881/66004, 9 Recep 1314.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. PRK. BŞK, 60/105, 10 Şaban 1317.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. PRK. SRN, 5/75, 10 Şevval 1325.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, 2137/160209, 16 Cemazeyilevvel 1321.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, 1496/112200, 5 Safer 1318.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH. SAİD, 155/35, 29 Zilhicce 1303.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, BEO, 1561/117043, 15 Cemazeyilahir 1318.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DH. MKT, 2253/99, 28 Cemazeyilevvel 1317.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. MTV, 155/100, 25 Zilkade 1314.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. MTV, 155/129, 25 Zilkade 1314.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. MTV, 157/56, 17 Zilhicce 1314.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Y. MTV, 157/171, 21 Zilhicce 1314.
• Briggs, A. ve Burke, P. (2011). Medyanın toplumsal tarihi, Yolsal, Ü. H., vd. (çev.). Ankara: Kırmızı.
• Çapanoğlu, M. S. (1961). 80 yıllık gazetecimiz Asıf Konsilitçi, İstanbul: Sinan.
• Çapanoğlu, M. S. (1962). Basın tarihimize dair bilgiler ve hatıralar, İstanbul: (Hür Türkiye) Dergisi.
• İkdâm Gazetesi
• İrtem, S. K. (1999). Abdülhamit devrinde hafiyelik ve sansür, Kocahanoğlu, O. S. (haz.). İstanbul: Temel.
• İskit, S. (1935). Dünya matbuatına bir bakış. İstanbul: Devlet Matbaası.
• İskit, S. (2000). Türkiye’de neşriyat hareketleri tarihine bir bakış. Ankara: MEB.
• Koloğlu, O. (2010). Osmanlı dönemi basınının içeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Lewis, B. (1984). Modern Türkiye’nin doğuşu, Kıratlı, M. (çev.). Ankara: TTK.
• Mardin, Ş. (2015). Jön Türklerin siyasi fikirleri 1895-1908, İstanbul: İletişim.
• Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman nüfuzu. İstanbul: Alkım.
• Osmanlı Devlet Salnamesi, İstanbul, Yıl. 1293/1876.
• Osmanlı Devlet Salnamesi, İstanbul, Yıl. 1326/1908, Ahmet İhsan Matbaası.
• Ramsaur, E. E. (2011). Jöntürkler 1908 ihtilalinin doğuşu, İstanbul: Pınar.
• Shaw, S. J. ve E. K. (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye (2 cilt). Harmancı, M. (çev.). İstanbul: E.
• Süleyman Tevfik. (2011). II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e 50 yıllık hatıralarım. Yıldırım, T., vd. (haz.). İstanbul: DBY.
• Şapolyo, E. B. (1969). Türk gazetecilik tarihi ve her yönü ile basın, Ankara: Güven Matbaası.
• Tahsin Paşa. (1990). Tahsin Paşa’nın Yıldız hatıraları Sultan Abdülhamit, İstanbul: Boğaziçi.
• Temo, İ. İttihat ve Terakki anılarım. İstanbul: Alfa.
• Tokgöz, A. İ. (2012). Matbuat hatıralarım (1888-1914). Kabacalı, A. (haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Uşaklıgil, H. Z. (2014). Kırk yıl. Akın, N. Ö. (haz.), Özgür Yayınları, İstanbul.
• Ülken, H. Z. (2013). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1961). İkdamcı Ahmet Cevdet Oran. Türk Yurdu. 2 (11), 35-37.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1972). Türk basın tarihinden bir sahife: İkdamcı Ahmet Cevdet Oran (1862-1935). Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi-1, Ayrı basım. 249-252.
• Yalçın, H. C. (2010). Edebiyat anıları, Mutluay, R. (haz.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Yüce, N. (2003). Ahmet Cevdet, İkdamcı, TDV Ansiklopedisi (C 2, 55-56). İstanbul: TDV.