Taşra Mekânı Özelinde 2000 Sonrası Politik Türk Sinemasına Bakmak: Sonbahar (2008) ve Ahlat Ağacı (2018)

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 82 - 96, 26.12.2021

Fazilet Lekesiz

Öz

Sinema sanatı, kuşkusuz Dünya’daki gelişmelerden etkilenen bir yapıdadır. Bu sebeple her dönemde gerçekleşen siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel değişimler sinemayı etkilemektedir. Sinematografın ayrılmaz bir parçası olan zaman-mekânın kullanımı da yaşanan gelişmeler ve değişimlere paralel olarak çok katmanlı bir hal almaktadır. Birey bu değişimi zamansal olarak deneyimlerken, mekânsal açıdan da bireyin, gerçekleşen değişim doğrultusunda toplum içindeki konumu belirlenmektedir. Özellikle taşranın burada yaşayan insanları belli kalıplar içine sokması ve bu kalıplar içerisinde konumlandırmaya çalışması, kendi zaman akışında sınırlı bir deneyim yaşatması kavramsal olarak politik yönüne de işaret etmektedir. Bu açıdan 2000 sonrası dönemde çekilen ve taşrada geçen Sonbahar ve Ağlat Ağacı filmlerinde zaman-mekânın nasıl ele alındığını ve taşra mekânının politik yönünü temsil edip/etmediğini ortaya koymak önemlidir. Çalışmada amaçlanan, 2000 sonrası dönemde ülkede yaşanan gelişmelerin taşrada geçen politik filmleri ne ölçüde etkilediğini tespit etmektir. Bu sebeple çalışmada taşra ve politik sinema kavramlarından, 2000 sonrası Türkiye’deki politik sinemadan bahsedilmiştir ve seçilen örnek filmler betimsel analiz yöntemi kullanılarak, hermeneutik yaklaşımla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taşra, Politik Sinema, Politik Türk Sineması

Looking at Post-2000 Political Turkish Cinema in Provincial Venue Special: The “Sonbahar” (2008) and the “Ahlat Agaci” (2018)

Öz

The art of cinema is undoubtedly influenced by developments in the world. For this reason, the political, economic, social and cultural changes that take place in every period affect cinema. The use of time-space, which is an integral part of cinematography, also becomes multi-layered in parallel with the developments and changes. While the individual experiences this change time-wise, spatially the position of the individual in the society as a result of the change is determined. In particular, the fact that the countryside puts people living there in certain stereotypes and tries to position them within these patterns, and that they have limited experience in their own time flow, also points out its conceptually political aspect. In this respect, it is important to reveal how the time-space is handled in the films Sonbahar and Ahlat Ağacı, shot in the post-2000 period and set in the provinces, and whether it represents the political aspect of the provincial space. The aim of the study is to determine the extent to which the developments in the country in the post-2000 period affect the political films set in the province. For this reason, the study mentioned the concepts of provincial and political cinema, the political cinema in Turkey after 2000, and the selected sample films were examined using the descriptive analysis method with a hermeneutic approach.

Anahtar Kelimeler

Country, political cinema, political Turkish cinema

Kaynakça

• Agamben, Giorgio (2001). Kutsal İnsan. Çev., İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Alkan, Ahmet Turhan (2016). “Memleketin Taşra Hali.” Taşraya Bakmak. Tanıl Bora (ed.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 67-76.
• Alver, Köksal (2013). “Taşra Halleri.” Sosyoloji Divanı Sayı: 1: 11-23.
• Argın, Şükrü (2016). “Taşraya İçeriden Bakmak Mümkün Müdür?” Taşraya Bakmak. Tanıl Bora (ed.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 271-296
• Ataşçı, Abdullah (2015). “Edebiyatta Taşranın Ruhu.” Edebiyatın Taşra Manifestosu. Mesut Varlık (ed.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 55-64.
• Aydoğan, Doğan (2012). 1990 Sonrası Türk Sineması’nda Taşra, Taşralı ve Taşracılık Olgusu. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bauman, Zygmunt (1997). Modernite ve Holocaust. Çev., Suha Sertabiboğlu. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Bilgin, Nuri. (2007). Kimlik İnşası. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Bora, Tanıl. (2016). “Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye.” Taşraya Bakmak. Tanıl Bora (ed.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 37-66.
• Boztepe, Veli (2007). 1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bulut, Diler (2007). Türk Edebiyatı’nda Taşra. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cevizci, Ahmet (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Çakmak, Devran (2008). 2000‟li Yıllarda Türk Sinemasında Etnik Kimlik Söylemi: Kürt Kimliğinin Temsilleri. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelenk, Sevilay (2008). Sonbahar’a Ağıt. https://m.bianet.org/biamag/kultur/111601-sonbahar-a-agit Erişim tarihi: 11.05.2019.
• Çelikaslan, Özge (2008). Türk Sinemasında Taşra ve Çocuğun Temsili: Kasaba (1997), Masumiyet (1997) ve Beş Vakit (2005). (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiftçi, Mesut (2010). 1990‟lar Sonrası Türk Siyasal Sineması. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çur, Arzu (2016). “Kadınlar: Taşranın Yurtsuzları.” Taşraya Bakmak. Tanıl Bora (ed.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 115-136.
• Demir, Selçuk Timur (2017). “Modern Kültürde Kentten Kaçmanın ve Uzaklara Gitmenin Sosyolojisi.” İnsan&İnsan 4 (13): 242-252.
• Elmacı, Tuğba (2011). “Taşrada Gündelik Hayatın İdeolojisinin Vavien ve Süt Filmleri Perspektifinden Okunması.” Selçuk İletişim 7 (1): 161-173.
• Erkonan, Şahika (2014). “Aile Fotoğrafları: Aile Belleğinin Kurgulanmasında Fotoğrafın Rolünü Etnografik Yöntemle İncelemek.” Moment Dergi 1 (2): 122-147.
• Erol, Murat (2010). Taşraya Bakmak. Hece Sayı 160: 5-10.
• Gévaudan, Frantz (1973). “Siyasal Sinema Seyircisiyle Karşı Karşıya.” Çev., Engin Özden. Gerçek Sinema Sayı 2: 21-27.
• Güçhan, Gülseren (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Gürbilek, Nurdan (1995). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, Nurdan (2012). Kötü Çocuk Türk. İstanbul: Metis Yayınları.
• Halbwachs, Maurice (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. Çev., Büşra Uçar. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• İnce, Gül (2009). Örnek Çözümlemelerle Türkiye ve İtalya’da Politik Sinema. (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kavuş, Seçil (2013). “Demokrasi ve Taşra.” Ankara Barosu Dergisi 2013/1: 287-318.
• Keleş, Ayşe Seda (2018). 2000 Yılı Sonrası Bağımsız Türk Sineması’nda İktidar İlişkileri. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Köksal, Özlem (2016). “Sessizliğin İki Yüzü: Anneannem ve Bulutları Beklerken.” Gözdeki Kıymık. Hüseyin Köse ve Özgür İpek (ed.) içinde. İstanbul: Metis Yayınları. 96-111.
• Odabaş, Battal (2013). Siyasal Sinema Anlayışı. http://kanalkultur.blogspot.com/2013/10/battal-odabas-siyasal-sinema-anlays.html Erişim tarihi: 11.03.2019.
• Özer, Yavuz (2013). Sinemasal Anlamın Oluşumunda Mekânın Etkisi ve 2000 Sonrası Türk Sinemasında Mekân Kullanımı. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özgül, Gönül Eda ve Tahan, Kağan (2014). “Bir Ceset Arayışı Olarak Hatırlamanın Eleştirisi: Bir Zamanlar Anadolu’da Zaman, Mekân ve Gerçeklik.” Global Media Journal 4 (8): 241-259.
• Sönmez, Sevcan (2015). Filmlerle Hatırlamak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Suner, Asuman (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tahaoğlu, Çiçek (2010). Yönetmenler ve Yapımcılardan Yeni Sinema Hareketi. https://m.bianet.org/bianet/kultur/121036-yonetmenler-ve-yapimcilardan-yeni-sinemahareketi Erişim tarihi: 11.04.2019.
• Wayne, Mike (2011). Politik Film: Üçüncü Sinema’nın Diyalektiği. Çev., Ertan Yılmaz. İstanbul: Yordam Kitap.
• Yıldırım, Ergün (2016). “Aile ve Evlilik Türler.” Aile Sosyolojisi. Kadir Canatan ve Ergün Yıldırım (ed.) içinde. İstanbul: Açılım Kitap. 65-80.
• Yılmaz, Ertan (1997). 1968 ve Sinema. Ankara: Kitle Yayıncılık.
• Yüksel, Aysun (2008). “Taşra, Gelenek ve Toplumsal Cinsiyet: Dar Alanda Kısa Paslaşmalar.” Selçuk İletişim 5 (2): 128-135.