Şanlıurfa (Türkiye) Sulak Alan Florasındaki Bazı Taksonların Peyzaj Kullanım Olanaklarının Belirlenmesi

Year 2023, , 671 - 681, 16.12.2023

Ibrahim Halil Hatipoglu , Hatice Tosyagülü Çelik , Ömer Faruk Kaya

https://doi.org/10.30785/mbud.1332420

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Şanlıurfa il sınırları içerisindeki sulak alan habitatlarındaki (nehir, dere, nemli çayırlar vb.) doğal bitkilerinin peyzaj kullanım olanaklarının belirlenmesidir. Çalışmada sulak alan habitatlarından peyzaj kullanımı açısından değerlendirilebilecek 58 bitki tespit edilmiştir. Bu bitkilerin peyzaj kullanımına yönelik özellikleri (yaşam formu, yapısı, çiçeklenme dönemi, çiçek rengi, peyzaj değeri, rengi ve koku etkisi) belirlenmiştir. Elde edilen veriler, PAST 4.03 veri analiz yazılımı ve Temel Bileşen Analizi (PCA) kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca bu bitkilerin belirlenen peyzaj kullanım parametrelerine göre dağılımını incelemek için küme analizi yapılmıştır. Sınıflandırma uygulamaları ile bitkiler 4 farklı grupta tanımlanmış, parametrelerin türlerin sınıflandırılmasında etkili olduğu gözlemlenmiştir. PC1 ve PC2’nin yoğun olarak yaşam formu, çiçeklenme dönemi, renk etkisi ve çiçek rengi gibi parametreler ile gruplandırmayı belirlediği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Flora, peyzaj, sulak alan, peyzaj yönetimi, çevresel sürdürülebilirlik

Determination of Landscape Use Opportunities of Some Taxa from Şanlıurfa (Türkiye) Wetland Flora

Abstract

The aim of this study is to determine the landscape use opportunities of natural plants of wetland habitats (river, stream, rill, moist meadows, etc.) within Şanlıurfa province. In this study, 58 plants were determined from wetland habitats that can be evaluated in terms of landscape use. The characteristics of these plants for their landscape use (life form, structure, flowering period, flower color, landscape value, color, and scent effect) were determined. The obtained data were evaluated using PAST 4.03 data analysis software and Principal Component Analysis (PCA). In addition, cluster analysis was performed to examine the distribution of these plants according to the determined landscape use parameters. With the classification practices, plants were defined in 4 different groups, and it was observed that the parameters were effective in the classification of the species. It was concluded that PC1 and PC2 heavily determined the grouping with parameters such as life form, flowering period, color effect and flower color.

Keywords

Flora, landscape, wetland, landscape management, environmental sustainability

References

• Aksoy, O. & Erken, K. (2022). Marmara florasında doğal olarak yetişen bitki türlerinin peyzaj mimarlığında kullanımı “Dört mevsim çiçekli bir bahçe için bitkisel tasarım projesi örneği’’ (The use of plant species that grow naturally in the Marmara flora in landscape architecture "An example of a plant design project for a garden with flowers in all seasons"). Ağaç ve Orman, 3(1), 8-19.
• Bhikha, P. (2013). The productive landscape ‘wetland rehabilitation at the lower reaches of the liesbeek river’. Design Dissertation Report, Master of Architecture (Professional) in the School of Architecture, Planning and Geomatics. University of Cape Town, South Africa. Brickell, C. (1996). The Royal Horticultural Society, A–Z encyclopedia of garden plants. Dorling Kindersley, London.
• Brickell, C. (1996). The Royal Horticultural Society, A–Z encyclopedia of garden plants. Dorling Kindersley, London.
• Brumitt, R.K. & Powell, C.E. (1992). Authors of plant names. Kew: Royal Botanic Gardens.
• Cirik, S. (1993). Sulak alanlar (Wetlands). Ekoloji Dergisi, 7, 50-51.
• Çimen, Ş. & Ulus, A. (2020). Türkiye Milli Botanik Bahçesi’nde bulunan bazı doğal bitki taksonlarının süs bitkisi kullanım potansiyelinin belirlenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (Özel Sayı), 269-290.
• Davis, P. H. (ed.) (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vols. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Davis, P.H, Mill, R.R, & Tan, K. (eds) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 10 (supplement). Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Dönmez, Ş., Çakır, M. & Kef, Ş. (2016). Bartın’da yetişen bazı tıbbi ve aromatik bitkilerin peyzaj mimarlığında kullanımı. Journal of Architectural Sciences and Applications, 1 (2), 1-8. DOI: 10.30785/mbud.295486
• Düzenli, T., Alpak, E. M. & Akyol, D. (2019). Peyzaj mimarlığında su öğesinin tarihsel süreçteki kullanım amaçları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 9(1), 20- 35.
• Ekren, E. & Çorbacı, Ö. L. (2022). Kahramanmaraş kentsel açık yeşil alanlarında kullanılan bitki materyalinin değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi, 18 (1), 25-50.
• GPDEF. (2006). Governorship Provincial Directorate of Environment and Forestry, Environmental Status Report of Şanlıurfa Province.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Hüsnü, K., Başer, C. & Hedge, I. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands vol 11 (Supplement 2). Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Gülgün, B., Keskin, H. & Aktaş, E. (2010). Doğal ve yapay sulak alanlar ve kullanılan bazı bitki türleri (Natural and artificial wetlands and some plant species used in). Ziraat Mühendisliği Dergisi, 355, 8-13.
• Gültekin, E. (1988). Plant composition. Cukurova University, Faculty of Agriculture, Textbook. Adana.
• Hammer, O., Harper, D. A. T. & Ryan, P.D. (2001). PAST: Paleontological statistics software package for education and data analysis. Palaeontologia Electronica, 4, 1-9. Access Address (01.10.2021): http://palaeo-electronica.org/2001_1/past/issue1_01.htm
• Haynes, R. (2015). Use of industrial wastes as media in constructed wetlands and filter beds–prospects for removal of phosphate and metals from wastewater streams. Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 45, 1041–1103.
• Kaya Ö. F. & Bozancı, S. (2022). Wetland flora of Şanlıurfa, Turkey. Phytologia Balcanica, 28(2), 239-248.
• Raunkiaer, C. (1934). The life forms of plants and statistical plant geography. Oxford University Press, London.
• Sarı, D. & Acar, C. (2015). Alpin kayalık habitatlardaki doğal bitki taksonlarının bitkisel tasarımlardaki fonksiyonları bakımından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16 (2). DOI: 10.17474/acuofd.54669
• Tanrıverdi, F. (1987). Peyzaj mimarlığı bahçe sanatının temel ilkeleri ve uygulama metotları (Basic principles of landscape architecture garden art and application methods). Atatürk Üniversitesi Yayını No:643, Erzurum.
• Tuğluer, M. & Gül, A. (2018). Kent ağaçlarının çevresel etkileri ve değerinin belirlenmesinde UFORE modelinin kullanımı ve Isparta örneğinde irdelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 19 (3), 293-307. DOI: 10.18182/tjf.341054
• Turkish State Meteorological Service. (2022). Sanliurfa province climate data. Access Address (10.10.2022):https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler- istatistik.aspx?m=SANLIURFA
• Wescoat, J. (2012). On water, landscape, and architecture. Architectural Research Quarterly, 16(1), 6-8.
• Yang, T. & Wang, X. R. (2020). Evaluation of the plant landscape suitability in mountain parks based on principal component analysis: A case study of Guiyang City. Agronomy Journal, 113, 760–773.
• Yerli, O. & Kaya, S. (2018). Bir kuru bahçe tasarım sürecinin peyzaj tasarım öğe ve ilkeleri açısından değerlendirilmesi ve uygulaması (Evaluation and application of a dry garden design process in terms of landscape design elements and principles). In: Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar (Innovative Approaches in Architecture, Planning and Design) (ed. Latif Gürkan Kaya) pp 7-20. Gece Publishing, Ankara.
• Yılmaz, H. & Yılmaz, H. (2009). Use of native plants in landscape planning of roadside banks under extreme climatic conditions in eastern Anatolia, Turkey. International Journal of Biodiversity Science & Management, 5 (2), 102-113. DOI: 10.1080/17451590903097523