Konut Üretiminde Açık Uçlu Tasarıma İlişkin Bir Arayüz: Yeşilköy Konutlarının Uyarlanabilirlik Bağlamında Analizi

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 785 - 809, 27.12.2025

Melike Yenice Yıldız , Güldehan Atay

Abstract

Konut, bireyin yaşamındaki değişimleri doğrudan yansıtan ve toplumsal dönüşümlerin önemli bir göstergesi olarak değerlendirilebilecek bir üretim alanıdır. Bu çalışma, konutu uyarlanabilirlik kavramı çerçevesinde açık uçlu bir ürün olarak ele almakta ve birey–mekân etkileşimi ekseninde incelemektedir. Uyarlanabilirlik; kendileme, dönüştürülebilirlik ve eklenebilirlik bileşenleri üzerinden ele alınmakta; yalnızca mekânsal esnekliği değil, aynı zamanda birey–mekân ilişkilerinin dinamiklerini ve zamansallıktan kaynaklanan dönüşüm potansiyellerini de kapsamaktadır. Bu bağlamda, 1970’li yıllarda inşa edilen bireyi ve gündelik yaşamı merkeze alan yaklaşımıyla evrensel mimari eğilimlerle eşzamanlı olarak geliştirilmiş Yeşilköy Konut Kompleksi, uyarlanabilirlik yaklaşımının belirlenen bileşenleri doğrultusunda incelenmektedir. Çalışmada, yerleşimin mekânsal özelliklerinin zaman içerisindeki gelişimi kullanım alışkanlıkları ekseninde değerlendirilmektedir. Araştırmanın amacı, uyarlanabilirlik potansiyelini artıran mekânsal alt başlıkları ortaya koyarak, hem mevcut konut üretimlerinin yeniden yorumlanmasına hem de kültürel sürekliliği destekleyen geleceğe dönük mimari yaklaşımlara katkı sağlamaktır.

Keywords

Uyarlanabilirlik , açık uçlu tasarım , dönüştürülebilirlik , eklenebilirlik , Türkiye’de konut üretimi

An Interface for Open-Ended Design in Housing Production: An Analysis of Yeşilköy Housing by the Context of Adaptability

Abstract

Housing can be regarded as a field of production that directly reflects changes in individual life while serving as a significant indicator of broader social transformations. This study conceptualizes housing as an open-ended product within the framework of adaptability and examines it through the lens of individual–space interaction. Adaptability is addressed through the components of appropriation, transformability, and articulation, which encompass not only spatial flexibility but also the dynamics of individual–space relations and the transformation potentials arising from temporality. Within this framework, the Yeşilköy Housing Complex, constructed in the 1970s in parallel with universal architectural tendencies yet prioritizing the individual and everyday life, is analyzed in relation to these components. The research evaluates the spatial characteristics of the settlement and their transformation over time with respect to patterns of use. The study aims to identify spatial sub-categories that enhance adaptability potential, thereby contributing to both the reinterpretation of existing housing practices and the development of future architectural approaches that support cultural continuity.

Keywords

Adaptability , open-ended design , transformability , articulation , housing production in Türkiye

Ethical Statement

This article is derived from the Master's Thesis completed in 2019 at Mimar Sinan Fine Arts University, Graduate School of Science and Engineering, Department of Architecture. The article complies with national and international research and publication ethics. Ethics committee approval was not required for the study.

References

• Akkuzu, İ. (2019). Yeşilköy toplu konut sitesi: Çevresi ile yaşayan bir mimari. Betonart, 60, 32–37.
• Archeyes. (2016). 20th Century Retrospective, Utopian Projects: The Mobile Architecture of Yona Friedman — Innovative and Transformative. Access Address (01.10.2025): https://archeyes.com/yona-friedman/
• Arquitectura Visual. (n.d.). Dapperbuurt — Duinker van der Torre Architecten. Access Address (05.10.2025): https://www.tumblr.com/arquitecturavisual/101923237729/dapperbuurt-duinker-van-der-torre-architecten
• Bilgin, İ. (1996). Anadolu'da modernleşme sürecinde konut ve yerleşme. In S. Bozdoğan & U. Tekeli (Eds.), Tarihten günümüze Anadolu'da konut ve yerleşme. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Candilis, G., Josic, A. & Woods, S. (1975). Toulouse-le Mirail. Stuttgart: Karl Krämer Verlag.
• Eco, U. (1989). The open work (A. Cancogni, Trans.). Cambridge, MA: Harvard University Press. (Original work published 1962)
• Ekinci, S., & Deniz, Ö. Ş. (2016). Mevcut yapıların uyarlanabilirlik kapasitesini belirleme ve değerlendirme yöntemi. Tasarım+Kuram, 12(21). https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.315689
• Eldem, S. H. (1961). Türk evi plan tipleri. Istanbul: Pulhan Press.
• Franzen, T. (2005). Gödel's theorem. Wellesley, MA: A K Peters.
• Friedman, A. (2006). The grow home. Montreal, Canada: McGill-Queen's University Press.
• Groak, S. (1992). The idea of building: Thought and action in the design and production of buildings. London: E & FN Spon.
• Harper, D. (2001). Online etymology dictionary. Access Address (15.09.2024): https://www.etymonline.com
• Hansen, O. (2005). Towards open form. Warsaw: Fundacja Galerii Foksal.
• Heidegger, M. (1971). Building, dwelling, thinking. In A. Hofstadter (Ed.), Poetry, language, thought (pp. 143–162). New York: Harper & Row.
• Hertzberger, H. (1991). Lessons for students in architecture. Rotterdam: Uitgeverij 010.
• Kösten, E. Ö. (2011). Urban housing spatial pattern: Transformation of intersections. Germany: LAP Lambert Academic Publishing.
• Lebesque, S. (1999). Yona Friedman: Structures serving the unpredictable. Rotterdam/New York: NAi Publishers.
• Lefebvre, H. (1991). The production of space. Cambridge, MA: MIT Press.
• Llopart, B. S. (2000). Anthropology and architecture: Appropriation of living space. Antropología y Arquitectura, 90–95.
• Moffatt, S. & Russell, P. (2001). Assessing the adaptability of buildings (Annex 31: Energy-related environmental impact of buildings). Paris, France: International Energy Agency.
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. London: Studio Vista.
• Risselada, M. & van den Heuvel, D. (2005). Team 10: 1953–1981: In search of a utopia of the present. Rotterdam, The Netherlands: NAi Publishers.
• Ruskeepää, L. (2011). Adaptation and adaptability: Expectant design for resilience in coastal urbanity (Doctoral dissertation). Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA.
• Schmidt III, R. & Austin, S. (2016). Adaptable architecture: Theory and practice. Routledge, Abingdon, UK.
• Schneider, T. & Till, J. (2005). Flexible housing: Opportunities and limits. Architectural Research Quarterly, 9(2), 157–166.
• Smisek, P., Bruijn, E. & Zu, X. (2012). Appropriation within dwellings: Designing for growth and adaptation. Graduation Studio Architecture & Dwelling: At Home in the City. Delft, The Netherlands: Delft University of Technology.
• Smithson, A. (1974). How to recognize and read mat-building: Mainstream architecture as it has developed towards the mat-building. Architectural Design, 9, 573–590.
• Smithson, A. & Smithson, P. (2005). The charged void: Urbanism. New York, NY: The Monacelli Press.
• Toplu Konut A.Ş. (1976). Yeşilköy housing community: Introductory catalogue [Brochure]. Istanbul: Toplu Konut A.Ş.
• Yenice, M. (2019). Konut üretiminde uyarlanabilir tasarım yaklaşımları. (Yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Zhang, S. (2015). Case study: Mies Weissenhof apartment building. Access Address (15.09.2024): https://www.behance.net/gallery/23289077/Case-Study-Mies-Weissenhof-Apartment- Building/modules/154682397