Erişilebilirlik ve Sosyal Etkileşim İlişkisinin Kamusal Alanlarda Değerlendirilmesi: Çukurambar Mahallesi Örneği

Yıl 2021, , 414 - 427, 30.12.2021

Pelin Şahin Körmeçli , Aysel Uslu

https://doi.org/10.30785/mbud.934288

Cited By: 2

Öz

Hızlı kentleşme sonucu artan nüfusla birlikte kentlerde oluşan fiziksel ve sosyal sorunları çözmek için tüm bireylerin kent yaşamına katılabileceği ve eşit alan kullanımını sağlayan kamusal alan tasarımına ihtiyaç vardır. Bu çalışmanın amacı; kamusal alanlarda sosyal etkileşim ve erişilebilirlik ilişkisini irdeleyerek, bu ilişkiyi destekleyen kapsayıcı tasarım kriterlerini belirlemektir. Çalışma alanı olarak seçilen farklı tipolojik özellikteki kamusal alanlara sahip Ankara Çukurambar Mahallesi'nde mekân dizimi, zihin haritalama, anket, delphi yöntemleriyle oluşturulmuş model değerlendirilmiştir. Çalışma alanında ilk aşamada mekân dizimi yöntemi ile fiziksel açıdan yoğun kullanıma sahip akslar, zihin haritalama yöntemiyle de bireylerin kullandığı alanlar tespit edilerek veriler örtüştürülmüştür. Diğer aşamada ortaya çıkan yoğun kullanıma sahip kamusal alanlarda, sosyal etkileşimi ve erişilebilirliği destekleyen mekânsal kalite parametreleri kullanıcılar ve uzmanlar tarafından değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, başta yürünebilirlik olmak üzere, kamusal mekân kalitesinin, ulaşım durumunun, demografik özelliklerin, sosyal ve psikolojik faktörlerin sosyal etkileşim ve erişilebilirliği destekleyen kriterler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ankara, kamusal alan, mekân dizimi, mekân kalitesi, zihin haritalama

Teşekkür

Bu makale, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı’nda Prof. Dr. Aysel USLU danışmanlığında Pelin ŞAHİN KÖRMEÇLİ tarafından 2019 yılında tamamlanmış olan doktora tezinden üretilmiştir. Makalede, ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.

Evaluation of Accessibility and Social Interaction Relationship in Public Spaces: Case of Çukurambar Neighborhood

Öz

There is a need for public space design in which individuals can participate in urban life and provide equal space use to solve physical and social problems with increasing population as a result of rapid urbanization. The research aim is to examine relationship between social interaction and accessibility in public spaces and determine inclusive design criteria that support this relationship. Çukurambar Neighborhood, which has different typological public spaces selected as study area, was evaluated with space syntax, mind mapping, questionnaire, delphi methods. Firstly, intensive space use finded out by using spatially integrated roads in space syntax and user preferences in mind mapping methods. Secondly, spatial quality parameters supporting social interaction and accessibility were evaluated by users and expert in intensive space use. As a result of research, it was determined that walkability, quality of public space, transportation systems, social, psychological factors are main parameters that support social interaction and accessibility.

Anahtar Kelimeler

Ankara, public space, space syntax, quality of space, mind mapping

Kaynakça

• Abass, Z. ve Tucker, R. (2018). White picket fences & other features of the suburban physical environment: Correlates of neighbourhood attachment in 3 Australian low-density suburbs, Landscape and Urban Planning, 170, 231-240.
• Ak, A. (2018). Urban Form and Walkability: The Assesment of Walkability Capacity of Ankara (PhD thesis). Middle East Technical University, City and Regional Planning Department, Natural and Applied Sciences Institute, Ankara.
• Alptekin, D. (2011). Toplumsal aidiyet ve gençlik: Üniversite gençliğinin aidiyeti üzerine sosyolojik bir araştırma (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Konya.
• Anton, C. E. ve Lawrence, C. (2014). Home is where the heart is: The effect of place of residence on place attachment and community participation, Journal of Environmental Psychology, 40, 451–461.
• Carr, S., Francis, M., Rivlin, L. ve Stone, A. (1992). Public Space, Cambridge University Press, 400p, New York.
• Çanakçıoğlu, N. G. (2016). Pediyatrik Tedavi Mekânlarını Kullanan Bireylerin Mekânsal Algılarının Bilişsel ve Mekân Dizimi Yöntemleriyle İrdelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çankaya Belediyesi. (2018). Çankaya Belediyesi Kent Rehberi, Ankara. Erişim Adresi (19.01.2018): https://cbs.cankaya.bel.tr/kentrehberi/
• Demir, M. (2006). Müzik ve sosyal etkileşim (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eisner, S., Gallion, A. ve Eisner, S. (1993). The Urban Pattern, Van Nostrand Reinhold, 641p, New York.
• Erdönmez, M. E. ve Akı, A. (2008). Açık Kamusal Kent Mekânlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri, Megaron, 1(1), 67.
• Evcil, N. A. (2014). Herkes için Tasarım Evrensel Tasarım, Boğaziçi Yayınları, 143s, İstanbul.
• Ewing, R. ve Clemente, O. (2013). Measuring urban design: Metrics for livable places, Island Press, 200p, Washington.
• Garip, S. B. (2010). Dışa Kapalı Konut Yerleşimlerinde Sosyal İhtiyaçların Fiziksel Ve Sosyal Etkileşim Çerçevesinde İrdelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gehl, J. (1987). Life Between Buildings: Using Public Space, Arkitektens Forlag, 216p, Copenhagen.
• Goličnik, B. ve Thompson, C. W. (2010). Emerging relationships between design and use of urban park spaces, Landscape and Urban Planning, 94(1), 38-53.
• Gökçe, Ş. (2007). Sosyal Etkileşimi Geliştirecek Peyzaj Tasarımı Üzerine Bir Araştırma: Çukurambar Mahallesi Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara. Gökten, M. (1991). Toplu Konutlarda İnsan-Mekân İlişkileri (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel Tasarım, Tasarım+ kuram dergisi, 2(3), 93-101.
• Hesham, E. O. (2015). Small Town Community Social Interaction in Public Spaces (PhD Thesis). Faculty of Built Environment Universiti Teknologi, Malaysia.
• Hildebrand, F. (1999). Designing Toward the More Sustainable Urban Form. Spon Press, 160 p, London and New York.
• Hillier, B. ve Hanson, J. (1984) The Social Logic of Space, Cambridge University Press, 296p, Great Britain.
• Johnson, D. L. (2002). Origin of the Neighbourhood Unit, Planning Perspectives, 17(3), 227–245.
• Kaplan, H. ve Öztürk, M. (2004). Engelliler, Kamu Mekânı ve Engelsiz Tasarım: Kamusal İç Mekânlarda İrdelenmesi İçin Bir Çerçeve, Planlama Dergisi, 2(4), 67-74.
• Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N., Çavuş, M. (2011). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 125 s. Ankara.
• Kaymaz, M. K. (2015). Eğitim Yapılarında Bedensel Engellilere Yönelik Engelsiz Tasarım, Selçuk-Teknik Dergisi, 14(2), 238-250.
• Kaźmierczak, A. (2013). The contribution of local parks to neighbourhood social ties, Landscape and Urban Planning, 109(1), 31-44.
• Lambert, K. (2005). Critical Evaluation of Livability in Garisson Woods (A master thesis). University of Calgary, Faculty of Environmental Design, Canada.
• Lang, J. T. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design, Van Nostrand Reinhold, 205p, New York.
• Lynch, K. (2010). Kent imgesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 215s, İstanbul.
• Nasution, A. D. ve Zahrah, W. (2012). Public open space privatization and quality of life, case study Merdeka Square Medan, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 36, 466-475.
• Özbek, M. (2007). Fizik Mekân Kurgularının Sosyal İlişkiler Üzerinden Arnavutköy Yerleşimi Bütününde Mekân Dizimi (Space Syntax) Yöntemi ile İncelenmesi (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özbil, A. Yeşiltepe, D. ve Argin, G. (2015). Modeling walkability: The effects of street desing, street-network configuration and land-use on pedestrian movement, A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, (12)3, 189-207.
• Özdamar, K. (2003). Modern bilimsel araştırma yöntemleri, Kaan Kitabevi Yayınları, 228s, Eskişehir.
• Özyılmaz, P. (2009). Kentsel açık alan tasarımının değerlendirilmesi için mekân dizimi yaklaşımı (Yüksek lisans tezi). Gebze Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, Gebze.
• Perry, C. (1929). The Neighborhood Unit, a Scheme of Arrangement for the Family-Life Community. Monograph one, Neighborhood and Community Planning, Regional Plan of New York and Its Environs, 140p, New York.
• Pulat, G. (1996). Toplu Konutlarda Kullanıcı Memnuniyetinin Değerlendirilmesi, Yerleşmelerde Sosyal Etkileşimin İrdelenmesi, Konut Araştırmaları Sempozyumu, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Konut Araştırmaları Dizisi:1, Ankara, s.269-287.
• Project for Public Spaces (2019). The Place Diagram. Erişim Adresi (4 Ocak 2019): http://www.pps.org/reference/what_is_placemaking/
• Southworth, M. ve Owns, P. M. (1993). Evolving metropolis: studies of community, neighbourhood, and street form at the urban edge, Journal of the Amerikan Planning Association, 59(3), 87-217.
• Rivlin, L.G. (1994). Public spaces and public life in urban areas. In Neary, S.J., Symes, M.S., Brown, F.E. (Eds.). The Urban Experience: A People-Environment Perspective, (ss. 289–296). London: Taylor & Francis Group.
• Southworth, M. (2005). Designing the Walkable City. Journal of Urban Planning and Development, 131(4), 246-257.
• Stevens, Q. (2006). The shape of urban experience: a reevaluation of Lynch's five elements, Environment and planning B: Planning and design, 33(6), 803-823.
• Şahin, A. E. (2001). Eğitim araştırmalarında delphi tekniği ve kullanımı, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(20), 215-220.
• Şahin, A. E. (2009). Türkiye'de İlköğretim Okulu Müdürlüğünün Bir Meslek Olarak Mevcut Durumu: Bir Delphi Çalışması, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(26), 125-136.
• Şensoy, N. ve Karadağ, A. (2012). Sosyal etkileşimin komşuluk düzeyinde geliştirilmesine yönelik bir araştırma: Ankara TOKİ Atakent Sitesi örneği, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(1), 279-289.
• Thomas, M. (1991). The demise of public space, in: V. Nadin & J. Doak (Eds) Town Planning Responses to City Change, (ss. 209–224). Aldershot: Avebury.
• Tutal, O. (1999). Toplu Konut Alanlarında Biçimsel Yapının Mekân Dizimi Yöntemiyle Değerlendirilmesi Eskişehir Örneği (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul.
• TÜİK (2017). Çukurambar Mahallesi nüfusunun yaş ve cinsiyet durumuna göre dağılımı, Türkiye İstatistik Kurumu, Bilgi-Dağıtım İletişim Daire Başkanlığı Veri Tabanı.
• Uzgören, G. ve Erdönmez, M. E. (2017). Kamusal Açık Alanlarda Mekân Kalitesi ve Kentsel Mekân Aktiviteleri İlişkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Megaron, 12(1), 41-56.
• Whyte, W. H. (2000). The Social Life Of Small Urban Spaces, Common Ground? Ed.: A.M. Orum and Z.P. Neal, Readings and Reflections on Public Space, (ss. 32-39). New York, Routledge.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara, Detay yayıncılık, 448s, Ankara.
• Zeliff, N. D. ve Heldenbrand, S. S. (1993). What Has Being Done In The International Business Curriculum?, Business Education Forum, 48 (1), 23-25.