Park Tasarımında Peyzaj Temelli Ziyaretçi Taşıma Kapasitesi Analizi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 101 - 118, 08.07.2022

Şükran Şahin Ecem Hoşgör Duygu Doğan Işıl Kaymaz

https://doi.org/10.30785/mbud.1065599

Öz

Ziyaretçi Taşıma Kapasitesi (ZTK) bir alanda ekolojik bozunuma yol açmadan bulunulabilecek ve sosyal olarak kabul edilebilir en fazla kişi sayısı olarak tanımlanabilir. Bu çalışma ile peyzaj karakteri temelinde ZTK analizine ilişkin üç aşamalı bir yöntem, 342 ha Kırşehir Kocabey Kavak Plantasyon Sahası örneğinde önerilmektedir. İlk aşamada kilit ekolojik süreçlere dayalı Peyzaj Karakter Analizi ve Değerlendirmesinin (PKAD) yönlendirdiği park tasarımı gerçekleştirilmekte; ikinci aşamada, kullanımı sınırlandıran etmenlere dayalı ZTK ölçümleri yapılmaktadır. Üçüncü aşama ise ekonomik değerlendirmeleri kapsamaktadır. PKAD’a göre alanın, %47’si yüksek peyzaj duyarlılığı göstermekte ve %27’si sınırlı kullanıma olanak vermektedir. Tasarlanan park için yıllık ZTK en az 64.050, en fazla 101.220 kişi olarak hesaplanmıştır. Bu değerler, kısıtlayıcılar olmaksızın hesaplanan ZTK’nın %33’üne karşılık gelmektedir. Peyzaj duyarlılığı, kullanımlar için temel sınırlandırıcı olarak alındığında ve bu duyarlılığa neden olan etmenler, rekreasyonel kullanımı sınırlandıran faktörlerle bir arada değerlendirildiğinde koruma-kullanım dengesinin kurulabilmesi olasılığı oluşabilir. Böylece hem peyzajın hem de rekreasyonel olanakların sürekliliği sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Rekreasyon, ziyaretçi taşıma kapasitesi, peyzaj karakteri, peyzaj duyarlılığı

Teşekkür

Bu çalışma, A.Ü. Teknoloji Geliştirme Bölgesi AZTATEK Ltd ile BELDA Ltd. işbirliğinde Mülga T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Şimdi T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü adına 2012-2014 yılları arasında bir AR-GE projesi olarak yürütülen Kocabey Kavak Plantasyon Sahasının Doğaya Yeniden Kazandırma, Peyzaj Onarımı ve Rekreasyon Projesi” tarafından desteklenmiştir. Araştırma Proje’nin sonuç çıktılarından olan, Akarsu Koridorlarında Peyzaj Onarımı ve Doğaya Yeniden Kazandırma Teknik Kılavuzunun Ek 1’inde yer verilen ZTK analizi, bu makale ile gözden geçirilerek ve geliştirilen öneri yaklaşım çerçevesinde sunulmuştur.

Landscape Based Visitor Carrying Capacity Analysis in Park Design

Öz

The Visitor Carrying Capacity (VCC) can be defined as the socially acceptable maximum visitor number in an area without causing ecological degradation. In this study, a three-stage method of VCC analysis based on landscape character is proposed in the case of the Kırşehir Kocabey Poplar Plantation Site. In the first phase, park design is carried out, guided by Landscape Character Analysis and Assessment (PKAD) based on key ecological processes. In the second stage, VCC is calculated considering limiting factors. The third stage covers the economic evaluations. According to PKAD, 47% of the site presents a high level of landscape sensitivity and 27% facilitates limited use. The annual VCC is a min. of 64,050 and a max. of 101,220 people. These correspond to 33% of the VCC without the limiting factors. Landscape sensitivity is taken as the main limiter. The evaluation of factors of sensitivity and limiting factors can lead to establishing a protection-use balance. Thus, the continuity of both the landscape and recreational opportunities can be ensured.

Anahtar Kelimeler

Recreation, visitor carrying capacity, landscape character, landscape sensitivity

Kaynakça

• Anonymous, (2011). Memorandum: Regional Hydrologic Metrics, Barr Engineering Company. Project Number 23/62 1050 MIDS http://www.pca.state.mn.us/index.php/view-document.html?gid=14330, Erişim Tarihi: 19.12.2021
• Apaydın, A. (2007). Yeraltı suyu besleniminin eğri numarası (SCS-CN) yöntemi ile hesaplanması: Çakıloba-Karadoruk aküfer sisteminde (Beypazarı-Ankara) örnek uygulama, Hacettepe Üniversitesi, Yer Bilimleri Dergisi, 28(3), 159-172.
• Atanur, G. S., Şahin, Ş., Müftüoğlu, V. ve Demirel, Ö. (2019). Visitor Carrying Capacity for Recreation Trekking Routes in Protected Sites: Uludağ National Park Sample. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism, Recreation and Sports Sciences (ATRSS), 2 (1): 122-135.
• Atucha, J.L., Ben Hadj Ali, H., Kristensen, M.J., Rios, J., Rozpide, M. ve Şahin, Ş. (1993). Nuevas Orientaciones para el Uso Integrado de los Recursos Naturales en la Comarca del Moncayo [Moncayo Bölgesinde Doğal Kaynakların Bütüncül Yönetiminde Yeni Yönelimler], CHIEAM (Centre International de Hautes Etudes Agronomiques Méditerranéennes) /IAMZ (Instituto Agronómico Mediterráneo del Zaragoza), 2 Tomos (2 Volume), p 322, Zaragoza, España.
• Bartual Figueras, M.T., Poblet Farrés, M. C. ve Pérez, G.R. (2011). The Carrying Capacity of Cycling Paths as a Management Instrument: The Case of Ebro Delta (Spain), Vol. 30, No. 4, p. 438–451.
• Bingül, M. B., Vaske, J. ve Donnelly, M. (2017). Encounter norms among visitors at a national park in Turkey. European Journal of Tourism Research, 17, 206-214.
• Bayramin, İ., Dengiz, O., Başkan, O. ve Parlak, M. (2003). Soil Erosion Risk Assessment With ICONA Model;Case Study: Beypazarı Area. Turk.J.Agric.For., 27, 105-116.
• Buuren, V.M. (1994). The Hydrological Landscape Structure as a Basis for Network Formulation; a Case Study for The Regge Catchment-NL, In: E.A. Cook and H.N. van Lier (Eds), Landscape Planning and Ecological Networks, 117-137, Elsevier, Amsterdam.
• Ceballos-Lascuráin, H. (1992). Tourism, ecotourism, and protected areas: the state of nature based tourism around the world and guidelines for its development. IV. World Congress on National Parks and Protected Areas. IUCN, Protected Areas Programme. Gland, Switzerland.
• Cifuentes, M.A. (1992). Determinación de capacidad de carga turística en areas protegidas. Biblioteca Orton IICA/CATIE, p. 26, Costa Rica.
• Dilek, E.F., Şahin, Ş. ve Yılmazer, İ. (2008). Afforestation areas defined by GIS in Gölbaşı specially protected area Ankara/Turkey, Environmental Monitoring and Assessment, Vol. 144, Num.1-3 September 08, pp.:251-259, (0167-6369 (Print) 1573-2959 (Online), DOI: 10.1007/s10661-007-9985-7,) Springer Netherlands.
• Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (2021). Erişim adresi (10.12.2021): http://www.milliparklar.gov.tr/mp/ucretler.html
• Ebrahimi, M., Nejadsoleymani, H. ve Daneshvar, M. R. M. (2019). Land suitability map and ecological carrying capacity for the recognition of touristic zones in the Kalat region, Iran: a multi-criteria analysis based on AHP and GIS. Asia-Pacific Journal of Regional Science, 3(3), 697-718.
• Fitzpatrick, K., Brewer, M.A. ve Turner, S. (2005). Improving Pedestrian Safety at Unsignalized
• Crossings. TCRP D-08, NCHRP 3-71 https://nacto.org/wp-content/uploads/2010/08/NCHRP-562-Improving-Pedestrian-Safety-at-Unsignalized-Crossings.pdf, , Erişim Tarihi: 19.12.2021
• Gardi, C., Rossi Pisa, P., Rossi, M., Kurum, E. ve Şahin, Ş. (1996). Qualitative Analysis of Land Degradation by Erosion in Centonara River Basin, Bologna, Italy, In: Proceedings Book of 1st International Conference on Land Degradation. Kapur, S., Akça, E., Eswaran, H., Kelling, G., Vita-Finzi, C., Mermut, A.R. and Özal, A.D. (Eds), Çukurova University, pp: 204-216, 10-14 June, Adana.
• Göktuğ, T.H. ve Yenilmez Arpa, N. (2015). Korunan alanlar yönetimi bağlamında kayak merkezlerinin fiziksel ve sosyal taşıma kapasitelerinin analizi: Ilgaz Dağı Milli Parkı, Ilgaz Kış Sporları Turizm Merkezi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15 (1), 104-119.
• İlke Figen E., Yılmaz Fırat Ç., Tekin C., Baki E. ve Akkaya G. (Ed.) (2016). Bilecik Pelitözü Gölpark Peyzaj Karakter Analizi ve Rekreasyonel Peyzaj Tasarımı, Bilecik Sakarya Gazete ve Matbaa Hizmetleri, 98s.
• Kaymaz, I. ve Tekin Cüre, C. (Ed) (2017). Çankırı Kenti için Ekolojik Kentsel Tasarım Yaklaşımları. Çankırı Belediyesi Yayınları, Çankırı.
• Köylü, P. (Ed.) (2017). Bolu Kenti Büyüksu Çayı Rekreasyon Alanı İçin Ekolojik ve Sosyolojik Kentsel Tasarım. Bolu Belediyesi Yayınları, Bolu.
• Kurum, E. ve Şahin, Ş. (2000a). Determining the Areas of High Landscape Value by GIS in Environmental Impact Studies for Hydroelectric Power Stations. In: Proceedings Book, ICGESA (International Conference on GIS for Earth Science Applications, İzmir.
• Kurum, E. ve Şahin, Ş. (2000b). Su Havzalarının Yönetiminde Peyzaj Değeri Yüksek Alanların Saptanması: Bitki Örtüsü Toprak Koruma Derecesi Analizi, 2000’li Yıllarda Yaşadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı Sempozyumu Bildiriler. AÜ Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, sayfa: 75-81, AÜ Basımevi, 24-26 Mayıs, Ankara.
• Kurum, E. ve Şahin, Ş. (1998). ArcCAD Yardımıyla Dikmen Vadisi Koruma Kullanım Analizi. Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Yeni Uygulamalar Semineri, ÇÜZF. Peyzaj Mimarlığı Bölümü, AÜZF Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Sayısal Grafik ve Kent Bilgi Sistemleri İşbirliği, Sayfa 51-65, 16 Haziran, Adana.
• Li, J., Weng, G., Pana, Y., Lia, C. ve Wang, N. (2021). A scientometric review of tourism carrying capacity research: Cooperation, hotspots, and prospect. Journal of Cleaner Production 325 (2021) 129278. Journal of Cleaner Production 325 (2021) 129278
• Lobo, H. A. S. (2008). Capacidade de carga real (ccr) da caverna de santana, parque estadual turístico do alto ribeira (Petar)-sp, e indicações para o seu manejo turístico. Geociências (São Paulo), 27(3), 369-385.
• Manning, R. E. ve Lawson, S. R. (2002). Carrying capacity as “informed judgment”: The values of science and the science of values. Environmental Management, 30(2), 157- 168.
• Manning, R., Leung, Y. F. & Budruk, M. (2005). Research to support management of visitor carrying capacity of Boston Harbor Islands. Northeastern Naturalist, 12(sp3), 201- 220.
• MAPA/ICONA (1983). Paisajes Erosivos en el Sureste Español: Ensayo de Methodología para el Estudio de su Cualificación y Cuantificación, Proyecto LUCDEME, 66p, España.
• MAPA/ICONA (1991). Metodologia para el Diseño de Actuaciones Agrohidrologias en las Cuencas del Ambito Mediterraneo. Proyecto LUCDEME, pp1-31, España.
• Mary C., Halley .PE., Suzanne O., White, Edwin W. ve Watkins P.E. (2000). ArcView GIS Extension for estimating curve number. Erişim Adresi (19.12.2021): http://gis.esri.com/library/ userconf/proc00/professional/papers/PAP657/p657.html,
• MOPU (1985). Methodología para la Evaluación de la Erosión Hídrica. Dirección General del Medio Ambiente, 150 pp, España.
• Morales, G. G., Arreola-Lizárraga, J. A. ve Grano, P. R. (2018). Integrated assessment of recreational quality and carrying capacity of an Urban Beach. Coastal Management, 46(4), 316-333.
• Morrison, R., Barker, A. ve Handley, J. (2018). Systems, habitats or places: evaluating the potential role of landscape character assessment in operationalising the ecosystem approach. Landscape Research, 43(7), 1000-1012.
• Nahuelhual, L., Carmona, A., Lozada, P., Jaramillo, A. ve Aguayo, M. (2013). Mapping recreation and ecotourism as a cultural ecosystem service: An application at the local level in Southern Chile. Applied Geography, 40, 71-82.
• Pafi, M., Siragusa, A., Ferri, S. ve Halkia, M. (2016). Measuring the Accessibility of Urban Green Areas: A comparison of the Green ESM with other datasets in four European cities; EUR 28068 EN; doi:10.2788/279663.
• Perçin H., Kurum, E. ve Baki, E. (2013). Ankara Hacıkadın Orman İçi Rekreasyon Alanı Peyzaj Tasarım Projesi. Kesin Proje. Proje Sahibi: Ankara Büyükşehir Belediyesi Projesi, Müellif: AZTATEK Ltd., Ankara
• Saghapour, T., Moridpour, S. ve Thompson, R. G. (2017). Measuring cycling accessibility in metropolitan areas. International Journal of Sustainable Transportation, 11(5), 381- 394.
• Sayan, M. S., ve Atik, M. (2011). Recreation carrying capacity estimates for protected areas: a study of Termessos National Park. Ekoloji, 20(78), 66-74.
• Schreyer R., Lime, D. W. ve Williams, D. R. (1984). Characterizing the influence of past experience on recreation behavior. Journal of Leisure Research, 16(1), 34-50
• Seidl, I. ve Tisdell, C. A. (1999). Carrying capacity reconsidered: from Malthus’ population theory to cultural carrying capacity. Ecological Economics, 31(3), 395-408.
• Shelby, B. ve Herbelein, T.A. (1984). A Conceptual Framework for Carrying Capacity Determination. Leisure Sciences 6(4), 433-451.
• Simensen, T., Halvorsen, R. ve Erikstad, L. (2018). Methods for landscape characterisation and mapping: A systematic review. Land use policy, 75, 557-569.
• Şahin, Ş., Perçin, H., Kurum, E. ve Memlük, Y. (2014). Akarsu Koridorlarında Peyzaj Onarımı ve Doğaya Yeniden Kazandırma Teknik Kılavuzu. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü adına BEL-DA Belde Proje ve Dan. Tic. Ltd. Şti., 154 sayfa, Ankara.
• Şahin, Ş., Perçin, H., Kurum, E., Uzun, O. ve Bilgili, B. C. (2014). Bölge-Alt Bölge (İl) Ölçeğinde Peyzaj Karakter Analizi ve Değerlendirmesi Ulusal Teknik Kılavuzu. Müşteri Kurumların T.C. İçişleri Bakanlığı, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı olduğu, T.C. Ankara Üniversitesinin Yürütücü Kuruluş olduğu ve TÜBİTAK KAMAG 1007 Programı 109G074 No’lu PEYZAJ-44 Projesi Çıktısı, 148 Sayfa, Ankara.
• Şahin Ş., Doğan D., Tarım B. Namal E. Ateş, E. Gökmenoğlu H.V., Güner A. S., Sütünç S. ve Yılmaz E. (2012). Ankara Hacıkadın Orman İçi Rekreasyon Alanı Peyzaj Tasarım Projesi: Peyzaj Karakter Analizi ve Değerlendirmesi. Proje Sahibi: Ankara Büyükşehir Belediyesi Projesi, Müellif: AZTATEK Ltd., Ankara.
• Şahin, Ş., Dilek, E. F., Çakcı, I. ve Köylü, P. (2005), Akdağ Tabiat Parkı Koruma ve Rekreasyon Amaçlı Peyzaj Planlaması, Kırsal Çevre Yıllığı 2005, Usta, S., (Ed.), Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayınları, sayfa: 40-60, Ankara.
• Şahin, Ş. (2001). Mogan ve Eymir Gölleri Koruma (Onarım ve Geliştirme) Yaklaşımı. Çevre Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu “Gölbaşı Doğa Parkı Kentsel Tasarım ve Peyzaj Yarışması” Satın alma ödülü proje raporu.
• Şahin, Ş. (1996). Dikmen Vadisi Peyzaj Potansiyelinin Saptanması Ve Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma". Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Tudor, C. (2014). An approach to Landscape Character Assessment. Natural England, UK.
• UNEP/MAP/PAP (2000). Guidelines for Erosion and Desertification Control Management with Particular Reference to Mediterranean Coastal Areas. Split, Priority Action Programme.
• USDA. (1986). Urban hydrology for small watersheds. Technical Release 55 (TR-55) (Second Edition ed.). United States Department of Agriculture, Natural Resources Conservation Service, Conservation Engineering Division. Erişim adresi (19.12.202): https://www.nrcs.usda.gov/Internet/FSE_DOCUMENTS/stelprdb1044171.pdf,
• Uzun, O., Dilek, F., Çetinkaya, G., Erduran, F. ve Açıksöz, S. (2010). Konya İli, Bozkır-Seydişehir-Ahırlı-Yalıhüyük İlçeleri ve Suğla Gölü Mevkii Peyzaj Yönetimi, Koruma ve Planlama Projesi. 1-2. Ara Rapor. TC Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı. Ankara.
• Uzun, O. ve Gültekin, P. (2011). Process analysis in landscape planning, the example of Sakarya, Kocaeli, Turkey. Scientific Research and Essays, 6(2), 313-331.
• Vaske, J. J., Donnelly, M. ve Bingül, M.B. (2016). Response format effects in Encounter Norm Questions, Leisure Sciences, 38(3), 284-294.
• Wascher, D. M. (2004). Landscape-indicator development: steps towards a European approach. In The new dimensions of the European landscapes; Frontis workshop on the future of the European cultural landscape. Dordrecht, Vol. 4, 237-252.
• Wu, X., ve Hu, F. (2020). Analysis of ecological carrying capacity using a fuzzy comprehensive evaluation method. Ecological Indicators, 113, 106243.
• Zacarias, D. A., Williams, A. T. ve Newton, A. (2011). Recreation carrying capacity estimations to support beach management at Praia de Faro, Portugal. Applied Geography, 31(3), 1075-1081.