Türkiye'de Mekânsal Planlamada Veri Sorunsalı

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 80 - 103, 30.04.2022

Aybike Ayfer Karadağ Demet Demiroğlu Ayşe Esra Cengiz

https://doi.org/10.30785/mbud.1028389

Öz

Mekânsal planlama, günümüz dünyasındaki sorunlarla başa çıkma ve geleceğe güvenli yürüyebilmenin araçlarından birisidir. Mekânsal planlamada doğru kararlar verebilme noktasında öncelikle bilimsel, akılcı, güncel, güvenli, teknolojiyle uyumlu, şeffaf ve mekânsal ölçeğe entegre edilebilir verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin mekânsal planlama sürecinde kullanılan verileri ve bu verileri etkileyen yönetim süreci değerlendirilmiştir. Değerlendirme aracı olarak GZFT analizi (güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler) kullanılmıştır. Mekânsal planlama yönetim sürecine ve mekânsal veriye ilişkin GZFT analizi sonuçları içsel açıdan zayıf yönlerin, dışsal açıdan ise tehditlerin daha fazla olduğunu göstermektedir. Çalışma sonucunda; bilim ve teknolojiye dayanan, uluslararası veri standartlarını gözeten, kolayca güncellenebilen veriye sahip, paydaş kullanımına açık ulusal bir veri sistemi (tabanının) oluşturulması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Planlama, mekan, veri, veri tabanı

Teşekkür

Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir. Çalışma “1st International Architectural Sciences and Applications Symposium” (IArcSAS-2021)’da sunulmuş olup özeti sempozyum kitapçığında basılmıştır.

Database Problem in Spatial Planning in Turkey

Öz

Spatial planning is one of the tools to cope with the problems in today's world and to walk safely into the future. At the point of making the right decisions in spatial planning, scientific, rational, up-to-date, safe, technologically compatible, transparent, and spatially integrated data are needed. In this study, the data used in the spatial planning process of Turkey and the management process affecting these data were evaluated. As an assessment tool, SWOT analysis (strengths, weaknesses, opportunities, and threats) was used SWOT analysis results. The results of the SWOT analysis regarding the spatial planning management process and spatial data show that internal weaknesses and external threats are more. As a result of the study, it is proposed to create a national data system (base) that is based on science and technology, observes international data standards, has data that can be easily updated and is open to stakeholder use.

Anahtar Kelimeler

Planning, space, data, database, Turkey

Kaynakça

• Akay, A. ve Akgün, F. K. (2014). Türkiye'de planlamada dönüşüm süreci: Çevre ve koruma mı? kentleşme ve yapılaşma mı? Amme İdaresi Dergisi, 47 (4): 93-115.
• Aktura, T. (1981). İmar Planları Yapım ve Uygulama Süreçleri. İmar Planlarının Yerini Alabilecek Sistemleri Önermekte Gözlenen Tıkanıklık. Şehir Planlama Mimar Mühendisleri Odası, Ankara.
• Başa, Ş. (2014). Mekânsal planlar yapım yönetmeliği’nde lojistik ve ulaşıma yönelik düzenlemeler. Beykoz Akademi Dergisi, 2(2): 21-32
• Bilgen, H. ve Özcan, G. B. (1989). İmar ve Şehir Planlama Mevzuatının Cumhuriyet Dönemi ve Türk Mimarlığına ve Şehir Planlamasına Etkileri. TBMM Kültür ve Sanat Yayınları, No: 38, Ankara.
• Cengiz, A. E., Karadağ, A. A. ve Demiroğlu, D. (2017). Sürdürülebilir Mekânlar İçin Peyzaj Planlamanın Önemi. International Congress of the New Approaches and Technologies for Sustainable Development. No:1, 4-15.
• Demiroğlu, D. (2016). Evaluation of Natural Process in Watershed Planning: 4 Eylul Dam Watershed In Sıvas, Turkey. Oxidation Communications, 39(1), 543-559.
• Demiroğlu, D., Karadağ, A. A. ve Cengiz, A. E. (2019). Türkiye’de yeşil alt yapı sisteminin uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme. Peyzaj, 1(2), 12-21.
• Duyguluer, F. (1989). İmar Mevzuatının Cumhuriyet Dönemi Mimarlığına ve Şehir Planlamasına Etkileri. T.B.M.M. Kültür ve Sanat Yayınları, No:38, Ankara.
• Erkün, S. (1999). Türk İmar Hukuku’nun Ana Çizgileri. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Ersoy, M. (2005). Türkiye’de Kent Planlamasının Güncel Sorunları. Erişim Adresi (19.10.2021): http://www.melihersoy.com/wp-content/uploads/2017/04/turkiyede-kent-planlamasinin- guncel-sorunlari.pdf
• Ersoy, M. (2006). İmar Mevzuatımızda Planlama Kademeleri ve Üst Ölçek Planlama Sorunu. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, TEPAV, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, s. 215- 231, Ankara.
• Ersoy, M. (2012). Kentsel Planlama Kuramları. İmge Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, ISBN: 978-975-533-521-6, 440s., Ankara.
• Ersoy, M. (2017). Osmanlı’dan Günümüze İmar ve Yasalar. Ninova Yayınları, 1. Baskı, ISBN: 978-60588444-5-2, 280 s., İstanbul.
• Gök, T. (1981). İmar Planları Yapım ve Uygulama Süreçleri. İmar Mevzuatının Değerlendirilmesi. Şehir Planlama ve Uygulama Süreçleri. Şehir Planlama Mimar-Mühendisleri Odası, Ankara.
• Karadağ, A. A. (2007). Katılımcı Havza Yönetim Modelinin Oluşturulması: Kovada Gölü Örneği (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Karadağ, A. A., Demiroğlu, D. ve Cengiz, A. E. (2016). An Approach to the Development of Land Use Decision on the Protection of Water Resources. In International Conference on Natural Science and Engineering (ICNASE’16). Vol. 1, No. 1: 3149-3161.
• Karadağ, A. A., Demiroğlu, D. ve Cengiz, A. E. (2018). Türkiye Mekânsal Dönüşümünde “Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği” nin Olası Etkileri. Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu: Değişim/Dönüşüm/Özgünlük ISUEP2018. No.1: 58-66
• Karadavut, E. (2008). İmar Planı Değişikliklerinin Plan Bütünlüğüne Etkilerinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Anabilim Dalı, Samsun.
• Keleş, R. (2016). Şehirciliğin Kuramsal Temelleri. İdeal Kent Yayınları, Yayın No: 2, 1. Baskı, ISBN: 978-605-83819-2-6, 318s., Ankara.
• Koresawa, A. ve Konvitz, J. (2001). Towards a new role for spatial planning. Towards a new role for spatial planning, 737, 11.
• Namugenyi, C., Nimmagadda, S. L. ve Reiners, T. (2019). Design of a SWOT analysis model and its evaluation in diverse digital business ecosystem contexts. Procedia Computer Science, 159, 1145-1154.
• Ransford, A. A. (2019). Spatial Planning in Ghana: Origins, Contemporary Reforms and Practices, and New Perspectives, ISBN: 978-3-030-02010-1, Springer, Switzerland.
• Resmi Gazete, (1924). 442 sayılı “Köy Kanunu”. Erişim Adresi (25.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf
• Resmi Gazete, (1960). 91 Sayılı “Devlet Planlama Teşkilatının Kurulması” Hakkında Kanun. Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10621.pdf
• Resmi Gazete, (1966). 775 sayılı “Gecekondu Kanunu”. Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.775.pdf
• Resmi Gazete, (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
• Resmi Gazete, (1983). 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”. Erişim Adresi (25.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf
• Resmi Gazete, (1984a). 2981 sayılı “İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanunu’nun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”. Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2981.pdf
• Resmi Gazete, (1984b). 2985 sayılı “Toplu Konut Kanunu”. Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2985.pdf
• Resmi Gazete, (1985). 3194 sayılı “İmar Yasası”. Erişim Adresi (25.02.2021). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18749.pdf
• Resmi Gazete, (1987a). 3367 sayılı “Köy Kanunu” (Ek Madde 9, 10, 11, 12, 13 ve 14). Erişim Adresi (18.11.2021): https://www.peyzaj.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=10
• Resmi Gazete, (1987b). Köy Yerleşme Alanı Uygulama Yönetmeliği. Erişim Adresi (11.11.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19550.pdf
• Resmi Gazete, (1989). Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname. Erişim Adresi (11.11.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/4.5.383.pdf
• Resmi Gazete, (2000). Organize Sanayi. Bölgeleri Kanunu. Erişim Adresi (11.11.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4562.pdf
• Resmi Gazete, (2003). 25278 sayılı “Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgelerinde ve Turizm Merkezlerinde Planlamaya ve Uygulamaya İlişkin Yönetmelik”. Erişim Adresi (25.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5392&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Resmi Gazete, (2011a). KHK/641-Kalkınma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. Erişim Adresi (25.10.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/06/20110608M1-9.pdf
• Resmi Gazete, (2011b). KHK/648- Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname. Erişim Adresi (22.11.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/08/20110817-1-1.htm
• Resmi Gazete, (2012). 28358 sayılı “Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik”. Erişim Adresi (26.10.2021): https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=7&MevzuatNo=23605&MevzuatTertip=5
• Resmi Gazete, (2014). Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. Erişim Adresi (16.09.2019): http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm
• Resmi Gazete, (2019a). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Erişim Adresi (24.10.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/07/20190723M1-1-1.pdf
• Resmi Gazete, (2019b). Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği. Erişim Adresi (25.10.2021): https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190202-6.htm
• Sabbaghi, A. ve Vaidyanathan, G. (2004). SWOT analysis and theory of constraint in information technology projects. Information Systems Education Journal, 2(23), 1-19.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2020. Organize Sanayi Bölgeleri İmar Planı Şartnamesi. Erişim Adresi (11.11.2021):https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/mevzuat/OSB%20%C4%B0mar%20Plan%C4%B1%20%C5%9Eartnamesi.pdf
• Sarsby, A. (2016). SWOT Analysis: A Guide to SWOT for Business Studies Students. Leadership Library, UK.
• Sliuzas, R., Brussel, M. ve Alam, M. (2015). Spatial Planning. Erişim Adresi (20.10.2021): www.cdema.org,
• Stead, D. ve Nadin, V. (2008). Spatial Planning Key İnstrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition. UNECE Information Service, United Nations Publication, New York and Geneva.
• Takahiro Y., T., Yamagata, Y., Chang, S., Gooyert, V., Seya, H., Murakami, D., Jittrapirom, P. ve Voulgaris, G. (2020). Spatial Modeling and Design of Smart Communities (in Urban Systems Design), Elsevier.
• Tekeli, İ. (1980). Türkiye’de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri, Türkiye’de İmar Planlaması. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basıl İşbirliği, Ankara.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1991). Mustafa Celaleddin Bey’in bir eyaletin ıslah ve imarı hakkında mükaleme adlı risalesi ve 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda imar kavramının gelişimi üzerine düşünceler. Toplu ve Bilim, 51-52: 161-178.
• Tekeli, İ. (2001). Modernite Aşılırken Kent Planlama. İmge Kitabevi, ISBN: 9789755331614, 279 s., Ankara.
• Tekeli, İ. (2010). Türkiye’de Kent Planlamasının Kökleri. Türkiye Kent Planlama ve Kent Araştırmaları Tarihi Yazıları-İlhan Tekeli Toplu Eserler-15, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• TMMOB, (2014a). Şehir Plancıları Odası Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği Değerlendirmesi. Erişim Adresi (01.06.2017): www.spo.org.tr
• TMMOB, (2014b). Peyzaj Mimarları ve Çevre Mühendisleri Odalarının Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliğine İlişkin Yürütmenin Durdurulmasına Yönelik Gerekçeler. Erişim Adresi (01.06.2017): www.peyzajmimoda.org.tr
• Türk, Ş. (2003). Türkiye’de İmar Planı Uygulamalarında Yeni Bir Sistem Yaklaşımı. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• United Nation (UN), 2008. Spatial Planning: Key Instrument for Development and Effective Governance with Special Reference to Countries in Transition. New York and Geneva.
• Van Assche, K., Beunen, R., Duineveld, M. Ve de Jong, H.(2013). Co-Evolutions of planning and design: risks and benefits of design perspectives in planning systems. Planning Theory, 12 (2), 177-198.
• Wikipedia, (2021). Spatial Planning. Erişim Adresi (24.10.2021): https://en.wikipedia.org/wiki/Spatial_planning
• Yalçınkaya, N. M. ve Say, N. (2018). Türkiye’de Mekansal Planlama Süreci ve Ulaşım Planlaması (Siyaset ve Yönetim, Editör: Mustafa Fedai ÇAVUŞ, M. Burhanettin COŞKUN, Editör), Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• Ziafati, B. A. (2015). Reflections on the three schools of thought on strategic spatial planning. Journal of Planning Literature, 30 (2), 132-148.