Geleneksel Osmanlı Yerleşimi Safranbolu Korumacılık Tarihinin Çerçevesi ve UNESCO Dünya Miras Kenti Oluşumuna Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 900 - 918, 30.12.2022

Meltem ÖZKAN ALTINÖZ

https://doi.org/10.30785/mbud.1102129

Öz

UNESCO dünya miras kenti listesine 1994 yılında dahil olan Safranbolu’nun korumacılık tarihi aşamalı ve katmanlı bir yapıya sahiptir. Safranbolu’nun korumacılık süreci, doğal ve bilinçli olmak üzere iki ana başlık altında değerlendirilebilir. Safranbolu korumacılığında ilk aşama doğal yollarla gelişir. Endüstri bölgesinin inşasına ek olarak, Safranbolu’ya has bölgesel, iklimsel ve kültürel kimi dinamikler kentin doğal olarak korunmasına etki eder. Safranbolu’nun korumacılık bilincini oluşturmaya yönelik entelektüel çabalar bilinçli korumacılık faaliyetlerinin kapsamına girer. Yerel yönetim ve bölge halkının korumacılık konusunda bilinç kazanmaları için gerçekleştirilen bireysel ve entelektüel çabalar, üniversite iş birliğinin aktive edilmesine ve sonrasında Safranbolu’nun UNESCO Dünya Miras kenti sürecine doğru evrilmesine büyük katkı sunar. Bu çalışmada, korumacılık bilinci ve davranışının Safranbolu’nun UNESCO dünya miras kenti listesine girmesine olan etkisi mercek altına alınmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, Safranbolu özelinde korumacılık konusunda bilinçlendirme faaliyetlerinin önemini vurgulamayı ve Safranbolu korumacılık tarihinin genel çerçevesini ortaya çıkartmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, korumacılık, UNESCO, kültürel miras, endüstri mirası

Teşekkür

Yüksek Mimar Yavuz İnce’nin Kızı Senem Rivzi İnce ve Safranbolulu Fotoğraf Sanatçısı Cemil Belder’e bölgesel tarihe yönelik sohbetleri ve fotoğraf, arşiv paylaşımları için teşekkür ederim. Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışmada etik kurul izni gerekmemiştir.

The Effect of Conservation Activities on the Formation of a UNESCO World Heritage City in Safranbolu, a Traditional Ottoman Settlement

Öz

Safranbolu, which was included in the UNESCO world heritage city list in 1994, has a multi-layered structure concerning its conservation process. The process can be evaluated under two main headings: natural and conscious. The first stage in Safranbolu conservation is developed naturally. In addition to the construction of the industrial zone, some regional, climatic, and cultural dynamics unique to Safranbolu affect the natural protection of the city. Intellectual efforts to create protectionist awareness of Safranbolu are the result of conscious protectionist activities. Awareness of the local government and the people of the region about protectionism through personal and intellectual struggle makes a great contribution to the activation of university cooperation and then to the process of Safranbolu's UNESCO World Heritage city. In this study, the effect of conservation awareness and behavior on Safranbolu's inclusion in the UNESCO world heritage city list is examined. Therefore, this study aims to reveal the importance of awareness-raising activities on protectionism in Safranbolu.

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, conservationism, UNESCO, cultural heritage, industrial heritage

Kaynakça

• Akpınar Kasap, S. (2011). The Impact of Economic and Social Development in Safranbolu, Ph.D Dissertation, The Graduate School of Natural and Applied Sciences, Middle East Technical University, Ankara
• Aksoy, M. (2022). Safranbolu’nun Unesco Dünya Miras Listesi’ne Girişi ve Turizm Dönemi, Safranbolu Çarşı’sı, Edit. İbrahim Canbulat, Nobel Yayınları, Ankara, s.516-535.
• Aksoy, M. ve Kuş, A. (1999). Müzekent Safranbolu, 4. Baskı, Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayını, No.1.
• Aktüre, S. ve Şenyapılı, T. (1976). Safranbolu'da mekânsal yapının gösterdiği nitelikler ve koruma önerileri'nin düşündürdükleri. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 2 (1) 61-96.
• Bakırer, Ö. (2001). Window Glass in Ottoman Vernacular Architecture, Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art, August 23-28, 1999), eds. M. Kiel, N. Landman & H. Theunissen, Utrecht-The Netherlands; 1-29.
• Belder, C. (2021). Cemil Belder ile Yapılan Sözlü Tarih Görüşmesi, (Görüşmeci. Meltem Özkan Altınöz).
• Böke, F. (2020). Dünya Miras Alanları ve Alan Yönetimi: Dünya Miras Kenti Safranbolu İçin Bir Yönetim Planı Önerisi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Dağistan Özdemir, M. (2005). Türkiye’de kültürel mirasın korunmasına kısa bir bakış, Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, Sayı 31, No.1. ss.20-25.
• Doğanalp Vötzi, H. (2005). Histories and Economies of a Small Anatolian Town: Safranbolu and its Leather Handicrafts”, Crafts and Craftsmen of the Middle East: Fashioning the Individual in the Muslim Mediterranean, Eds.S. Faroqhi, R. Deguilhem, I. B.Tauris Publisher, London; 308-338.
• Emiroğlu, M. (1981). Korunması Gereken Örnek Bir Kentimiz Safranbolu, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, no.297, Ankara.
• Gökçe, D. (2012). A comparative analysis between Turkey and England to address conservation area problems in the context of Turkey, focusing on Safranbolu”, MSc Conservation of Historic Buildings, University of Bath, Department of Architecture and Civil Engineering,
• Günay, R. (1999). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, 2. Baskı, YEM Yayınları, İstanbul.
• Hacısalihoğlu, İ. Y. (1995). Şehir Coğrafyası Açısından Safranbolu Karabük İkilemi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enst. Beşerî ve iktisadi Coğrafya Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
• İnce, Y. (2017). Safranbolu’da Korumacılığın Öyküsü, Safranbolu Belediyesi Yayınları. Safranbolu.
• İnce, Y. (2010). Yavuz İnce ile Yapılan Sözlü Tarih Görüşmesi, (Görüşmeci Fatma Zararsız Arık)
• Karabük Tren İstasyonu. (1939c). Hikmet Şeyhoğlu Arşivi, Safranbolu.
• Karabük Demir-Çelik Fabrikaları. (1930c). Hikmet Şeyhoğlu Arşivi, Safranbolu.
• Kaya, Ş. S. (1999). 1994 yılı Dünya Miras kararı Öncesi ve Sonrasında Safranbolu Yerleşmesi, Kentsel ve Mimari Dönüşümü, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Rölöve-Restorasyon Programı.
• Kıray, B. M. (1998). Değişen Toplum Yapısı, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Kütükçüoğlu, M. (2022). 20.Yüzyıl Safranbolu’sunda Değişim ve Dönüşümü Karabük ile Düşünmek, Safranbolu Çarşı’sı, Ed. İbrahim Canbulat, Nobel Yayınları, Ankara. s.464-485.
• Makas, M. (2004). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Korumada Yerel Yönetimlerin Yeri ve Önemi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı.
• Ongun, B. A. (1974). 50 Yıl Böyle Geçti, Kutulmuş Matbaası, İstanbul.
• Özdemir, Ü. (2011). Safranbolu’nun kültürel miras kaynakları ve koruması, Eastern Geographical Review, (16) 26. s.129-142.
• Özkan Altınöz, M. (2019). Safranbolu'da kültürel miras, müze kent alımlaması ve kentin folklorik sürdürülebilirliği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, s. 1214 – 1225, https://doi.org/10.15869/itobiad.522663
• Özkan Altınöz, M. (2021). Modern ve gelenekselin birlikteliği: İsmail Habip Sevük’ün Sümer Kent ideali ve Safranbolu Antep Sokağın mekânsal kültürü, TYB Akademi, Yıl 11, Sayı 33, s. 9-28, ISSN 2146-1759
• Özkan Altınöz, M. (2022). Confrontation of Traditional and Modern: Case Studies on Republican City Karabuk and Traditional Ottoman Town Safranbolu in Turke”, Cultural Encounters and Tolerance Through Analyses of Social and Artistic Evidences: From History to the Present, Edit. M. Ö. Altınöz, IGI Publisher, Pages. 20-35, DOI: 10.4018/978-1-7998-9438-4.ch002.
• Safranbolu Şehri Yeniden Kurulacak. (1939, 25 Mart). Son Posta. s.6. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv......pdf
• Safranbolu Kan Ağlıyor. (1952, 11 Ocak). Yeni Karabük. s.1. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv......pdf
• Safranbolu’nun Şehir Planı (1936, 9 Temmuz). Ulus Gazetesi. s.2. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv......pdf
• Safranbolu Şehri Yeniden Yapılacak: Mütehassısın Konferansı Halk Ne Diyor? Yol İşleri. (1933, 13 Eylül). Vakit Gazetesi, s.6. Arşiv erişim adresi: https://www.ttk.gov.tr.arsiv.pdf.
• Safranbolu Belediyesi’nin Mühim Bir Teşebbüsü. (1939, 23 Ağustos). Vakit Gazetesi.s.8. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv.pdf
• Safranbolu’nun Yeri Değiştiriliyor. (1939, 10 Nisan). Akşam Postası. s.4. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv. pdf
• Safranboluda Göç Başladı. (1937, 17 Mayıs). Cumhuriyet Gazetesi. s. 4, 7. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv. pdf
• Saf ranbolu Kasabası Yeni Bir Şehir Kuruyor. (1941, 16 Eylül). Cumhuriyet Gazetesi. s.2. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv.pdf
• Safranbolu kent yerleşiminin fotoğrafı, (2000c). Türk Hava Kurumu Arşivi, Ankara.
• Sevük, H. İ. (1948). Bugünkü Safranbolu ve Yarınki Sümer-Kent, Cumhuriyet Gazetesi, 9 Ocak 1948, s.12-15, Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv......pdf
• Somuncu, M. (2022). UNESCO Dünya Mirası Safranbolu Şehri’nin Koruma ve Yönetiminde Güncel Durum, Safranbolu Çarşı’sı, Ed. İbrahim Canbulat, Nobel Yayınları, Ankara, ss.536-557.
• Şendil, G. N. (2017). Kent Kimliği: Safranbolu Örneği, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kentleşme ve Çevre Sorunları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Ulukavak, K. (2007). Bir Safranbolulu’nun Cephesinden Safranbolu, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Ünsal, B. (1979). İlk şehirci mimarımız Burhan Arif Ongun ile bir söyleşi”, Arkitekt, Cilt: 1979, Sayı: 02 (374), s. 62-64.
• Zonguldak Gazetesi. (1936, 6 Haziran). Yeni Safranbolu. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv.pdf
• Yeni Safranbolu Şehrin Bağları İçinde Kuruluyor. (1938, 5 Temmuz). Son Posta. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv. pdf
• Yetiş, R. ve Turcan, Y. (2017). Kültürel Miras ve Mimari (Safranbolu Örneği), Kurtuba Akademi Sosyal Bilimler II. Ulusal Öğrenci Sempozyumu, Bilsam, ss.167-182
• Zafranbolu Şehri Nereye Götürülecek?. (1935, 10 Ağustos). Kurun. s.5. Arşiv Erişim adresi: http://millikutuphane.arsiv. pdf