MUHASEBE MANİPÜLASYONLARINDA YAPAY SİNİR AĞLARININ ÖNEMİ VE BİR UYGULAMA

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 60, 155 - 176, 08.06.2020

Suat Kara Pelin Özcan

Öz

2000’li yılların başında yaşanan Enron, Xerox, WorldCom, Parmalat gibi muhasebe skandalları finansal piyasalara ve bağımsız denetime olan güveni sarsmasıyla birlikte, muhasebe manipülasyonu kavramının önemini daha da artırmıştır. Bu sebeple, finansal tablo bilgi kullanıcıları için gerek bağımsız denetimler gerekse birtakım tahmin yöntemleri ile muhasebe manipülasyonun yapılıp yapılmadığının tespit edilmesi çok büyük önem taşır hale gelmiştir. Literatürde bu konuyla ilgili çok sayıda çalışma yapılmış ve bu çalışmalarda çoğunlukla muhasebe manipülasyonu tahmin yöntemleri ve modelleri irdelenmiştir.
Bu çalışmanın amacı, tahmin modellerinden Beneish modeli ile finansal tablo verilerini kullanarak BIST’te işlem gören imalat sektörü şirketlerinin manipülasyon yapıp yapmadıklarını tahmin etmek, bu tahminlerin doğruluğunu yapay sinir ağları ile test ederek literatüre katkıda bulunmaktır. Ayrıca, finansal bilgi kullanıcılarının bu yöntemi kullanmaları ile zamandan tasarruf etmelerini sağlamaktır.
Bu bağlamda, BIST’te işlem gören imalat sektörü şirketlerinden 155’inin 2013-2017 yılları arasında raporlanan finansal tabloları Beneish modelinde bulunan 8 adet bağımsız değişken ile hesaplanmış, bu değişkenler yoluyla Mi ve Zi değerleri hesaplanarak manipülatör olan veya olmayan şirketler tahmin edilmiştir. Yapılan bu tahminler yapay sinir ağları ile test edilerek sınıflandırmanın doğruluğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Uygulanan test sonucunda, yapay sinir ağlarının test setinde bulunan şirketler için Beneish modeli ile manipülatör ya da değil olarak yapılan sınıflandırmanın %100 doğru olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Manipülasyonu, , beneish modeli, Yapay Sinir Ağı

Kaynakça

• Akdoğan, H., Hiçyorulmaz, E. ve Çelik K. (2018). Muhasebe ve Etik: Finansal Tablolarda Bilgi Manipülasyonu. İstanbul: Siyasal Kitabevi.
• Altuk-Özden, E., Ataman B. (2014). Kar Yönetimi ve Yöntemleri. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11(42), s: 13-25.
• Balıkçı, H. (2016). Yaratıcı Muhasebe Nedenleri, Yöntemleri ve Sonuçları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Bayırlı, R. (2006). Yaratıcı Muhasebe, Etik, Firma Değeri ve Örnek Bir Uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Bayraktar, A. (2007). Türkiye’de Muhasebe Hileleri Tarihi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Beneish, M. D., (1999). The Detection of Earnings Manipulation. Financial AnalystsJournal, 55(5), s: 24-36.
• Bhasin, M.L. (2016). Satyam’s Manipulative Accounting Methodology Unveiled: An Experience of an Asian Economy. International Journal of Business and Social Research, 6(12), s:35-54.
• Blokhin, A. “What Is Impact of Sarbanes-OxleyAct?”, Investopedia, https://www.investopedia.com, (4 Ocak 2018).
• Demir, V., Bahadır, O. (2007). Muhasebe Manipülasyonu Yöntemler ve Teknikler. Mali Çözüm Dergisi. Yıl: 17, Sayı: 84, s: 103-119.
• Elgin, İ. (2006). Bağımsız Denetim Gözetim Kurulları. İktisat, İşletme ve Finans, 21(245), s: 25-34.
• Elitaş, C. (2012). Muhasebe Hilelerinin Önlenmesinde Sarbanes-Oxley Yasası ve Alman On Adım Programının Karşılaştırılması: Türkiye İçin Yol Haritası. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Erol, M., Aslan, M. (2016). Muhasebe Manipülasyonu Yöntemlerinden Agresif Muhasebe ve Bir Uygulama, Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(49), s:19-28.
• Fettahoğlu, S., Kargacı, M. (2016). Bilgi Manipülasyonu Yapılan Finansal Tabloların Karakteristiklerinin Belirlenmesi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Business &Economics Journal, Sayı: 29, s: 237-246.
• Fındık, H., Öztürk, E. (2016). Finansal Bilgi Manipülasyonunun Beneish Yardımıyla Ölçülmesi: BIST İmalat Sanayi Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), s: 483-499.
• Göçen, A.C. (2010). Kurumsal Yönetim, İç Kontrol ve Bağımsız Denetim: Parmalat Vakası. Mali Çözüm Dergisi, Sayı:97, s: 107-129.
• Güçlü, H. (2004). Kıyı (Off-Shore) Bankacılığı ve İmar Bank Off-Shore Ltd. www.hakanguclu.com. 1-26.
• Hamzaçebi, C. (2011). Yapay Sinir Ağları Tahmin Amaçlı Kullanımı Matlab ve Neurosolutions Uygulamalı. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Healy, P.M., (1985). TheEffect of Bonus Schemes on Accounting Decisions. Journal of Accounting andEconomics. Sayı:7. s:85-107.
• Jones, J., (1991). Earnings Management During Import Relief İnvestigations. Journal of Accounting Research, 29(2), s:193-228.
• Kabadayı, N. (2010). Kazanç Yönetimi Konusunda Etik Değer Anlayışının Araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kara, S., Sakarya Ş., Aksu, M. (2016).Beneish Modeli ile Kazanç Manipülasyonunun Tespit Edilmesi: BIST Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(2), s: 13-25.
• Kara, S., Tuna, M. (2018). Kar Yönetiminin Düzeltilmiş Jones Modeliyle Ölçümü: BIST’te Bir Uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, Sayı: 4, s: 97-112.
• Kara, S., Yereli, A.N. (2013). Effectiveness of the Financial Ratios in the Determination of the Fraudulent Financial Statements: Turkey Practice. Journal of Modern Accounting and Auditing, 9(10), s: 1342-1353.
• Kıllı, E., Evci, S. (2017). Muhasebe Manipülasyonlarının Tespitinde Kullanılan Modeller. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), s:68-79.
• Kıllı, E., Evci, S. (2017). Muhasebe Manipülasyonlarının Tespitinde Kullanılan Modeller. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), s: 68-79.
• Küçükkocaoğlu, G., Küçüksözen, C. (2005). Gerçeğe Aykırı Finansal Tabloların Ortaya Çıkarılması: İMKB Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 28, s:160-171.
• Küçüksözen, C. (2004). Finansal Bilgi Manipülasyonu: Nedenleri, Yöntemleri, Amaçları, Teknikleri, Sonuçları ve IMKB Şirketleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Mulford, C. W., &Comiskey, E. E. (2002). The Financial Numbers Game: Detecting Creative Accounting Practices. John Wiley&Sons.
• Okur, M. (2007). Bağımsız Denetimin Denetimi. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), s: 68-79.
• Önder Ş., Ağca, A. (2013). Toplam Tahakkuk Modelleri ile Türkiye’de Kar Yönetiminin Ölçülmesi: IMKB‟de Yer Alan İşletmeler Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Eylül Özel Sayısı. s: 36-39.
• Öztemel, E. (2016). Yapay Sinir Ağları. İstanbul: Papatya Bilim Yayınları.
• Spathis, C. T. (2002). DetectingFalse Financial Statements Using Published Data: Some Evidence From Greece. Managerial Auditing Journal, 17(4), s: 179-191.
• Tekin, E. (2017). 2010-2014 Yılları Arasında Türkiye’de Halka Açık Şirketlerde Manipülasyon Üzerine Beneish Modeli ile Ampirik Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Terzi, S., Şen, İ. K. (2015). Adli Muhasebede Hilelerin Tespitinde Yapay Sinir Ağı Modelinin Kullanımı. International Journal of Economic&Administrative Studies, 7(14), s: 477-490.
• Uçma, Tuğba. (2010). Finansal Bilgi Manipülasyonunda ve Hileli Finansal Raporlamada Denetçi Sorumluluğunun Belirlenmesine Yönelik Yapısal Eşitlik Modeli (SEM) Uygulaması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Uğurlu, M., Sevim, Ş. (2015). Finansal Tablolardaki Hile Riskinin Tahmin Edilmesinde Karma Modellerin Nispi Başarısı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(5), s: 65-88.
• Uğurlu, Mustafa. (2011). Finansal Tablolardaki Hile Riskinin Belirlenmesi: Yapay Sinir Ağı Modeliyle Bir Bankada Uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Uzay, Ş., Bayat, S.B. (2016). 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun Bağımsız Denetim Alanında Getirdiği Yenilikler ve Tartışmalı Konular. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 21, s: 1503- 1513.
• Yardımcıoğlu, M., Ada, Ş. (2013). Kronolojik Bir Sırayla Muhasebe ve Finansal Raporlamada Usulsüzlük ve Skandallar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 3, s: 43-55.
• Yaşar, A. (2011). Bağımsız Dış Denetim Kalitesinin Kar Yönetimi Üzerine Etkisi: İMKB'de Kayıtlı İşletmeler Üzerine Bir Uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.