EFFICIENCY ANALYSIS WITH THE HELP OF FINANCIAL STATEMENTS: AN APPLICATION ON BIST MAIN METAL INDUSTRY SECTOR

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 74, 209 - 232, 16.01.2025

İsa Kılıç

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1519964

Öz

Businesses generally within themselves; They are examined in three groups: service enterprises, commercial enterprises and manufacturing enterprises. While the manufacturing enterprises within these enterprises provide raw material input and product output, they carry out their work at a certain level of efficiency. Accurately determining the efficiency levels of manufacturing enterprises is important for managers in decisions to be made regarding the future of manufacturing enterprises. The efficiency levels of businesses are determined by making necessary calculations or analyzes based on the information in their published financial statements. With this study, it is aimed to determine the activities of the enterprises operating in the BIST Main Metal Industry sub-sector, which is one of the manufacturing enterprises, and to determine the rankings of the enterprises in the same sector. In the research, financial information of the businies in the BIST Main Metal Industry sub-sector for the years 2018-2022 w used as data. Data; data envelopment analysis has been analyzed to determine the effectiveness of the businesses, and the super efficiency has been analyzed to determine the rankings within the sector of the businesses. After the analysis; DOKTA has been effective and had a successful performance throughout the research period, although CEMAS ranked 15th in the sector in 2018, it has been the 2nd most effective enterprise in 2022, it has been observed that businesses entered a general recovery process after the epidemic period, the number of effective businesses is increasing after 2020, and it was observed that 80 percent of the enterprises in the sub-sector were effective in 2022

Anahtar Kelimeler

Financial Statements, Activity Level, Data Envelopment Analysis

FİNANSAL TABLOLAR YARDIMI İLE ETKİNLİK ANALİZİ: BİST ANA METAL SANAYİ SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Öz

İşletmeler kendi içerisinde; hizmet işletmeleri, ticari işletmeler ve imalat işletmeleri olmak üzere genel anlamda üç grupta incelenmektedir. Bu işletmeler içerisinde, ilk madde malzeme girdisi ile mamul çıktısı sağlayan imalat işletmeleri imalat sürecinde belirli bir etkinlik düzeyi ile faaliyet göstermektedir. İmalat işletmelerinin etkinlik düzeylerinin doğru bir şekilde belirlenmesi, bu işletmelerin geleceği ile ilgili alınacak olan kararlarda karar alıcılar için önem arz etmektedir. İşletmelerin etkinlik düzeyleri, yayınlamış oldukları finansal tablolardaki bilgiler üzerinden gerekli hesaplamalar veya analizler yapılarak belirlenmektedir. Bu çalışma ile imalat işletmelerinden olan BİST Ana Metal Sanayi alt sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin etkinlikleri tespit edilip aynı sektördeki işletmelerin kendi içerisindeki sıralamalarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, BİST Ana Metal Sanayi alt sektöründe yer alan işletmelerin 2018-2022 yıllarına ait finansal bilgileri veri olarak kullanılmıştır. Veriler; işletmelerin etkinliklerinin belirlenmesi için veri zarflama analizi, işletmelerin sektör içerisindeki sıralamalarını belirlemek için de süper etkinlik modeli ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonrasında; DOKTA’nın araştırma dönemi boyunca etkin olduğu ve başarılı bir performans gösterdiği, CEMAS’ın 2018 yılında sektör içerisinde 15. sırada yer almasına rağmen 2022 yılında en etkin 2. işletme olduğu, salgın döneminden sonra işletmelerin genel anlamda bir toparlanma sürecine girdiği, 2020 yılından sonra etkin olan işletmelerin sayısının giderek arttığı, 2022 yılında alt sektör içerisinde yer alan işletmelerin yüzde 80’inin etkin olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Finansal Tablolar, Etkinlik Düzeyi, Veri Zarflama Analizi

Kaynakça

• Avkıran, N. K. (1999). An Application Reference for Data Envelopment Analysis In Branch Banking: Helping The Novice Researcher. International Journal of Bank Marketing, 17(5), 206-220.
• Akgüç, Ö. (2017). Mali tablolar analizi. Arayış Basım ve Yayıncılık San. Tic. Ltd. Şti. (17. Baskı).
• Ağ, A. & Kuloğlu, E. (2020). İşletmelerin Finansal Performansının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Tespit Edilmesi: Borsa İstanbul’da İşlem Gören Enerji İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi (OPUS), (Özel Sayı), 3756-3772.
• Banker, R. D., Charnes A. & Cooper W. W. (1984), Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis. Management Science. 30(9), 1087-1093.
• Behdioğlu, S. & Özcan, G. (2009). Veri Zarflama Analizi Ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 301-326
• Boussofıane, A., Dyson, R. G. & Thanassoulıs, E. (1991). Applied Data Envelopment Analysis. Europen Journal of Operational Research, 52 (1),1-15.
• Can Sağlam, Y. (2023). Veri Zarflama Analizi ile Türk Sağlık Sektörünün Bölgesel Temelde Etkinliğinin Ölçümü. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 18(72), 475-494.
• Charnes, A., Cooper W.W. & Rhodes E. (1978). Measuring The Efficiency of Decision Making Units. European Journal of Operational Research, (2), 429-444.
• Cooper, W.W., Seıford, L.M., & Tone, K., (2000). Data Envelopment Analysis A Comprehensive Text with Models, Applications. References and DEA-Solver. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
• Curtis, P. G., Hanias, M., Kourtis, E. & Kourtis, M. (2020). Data Envelopment Analysis and Financial Ratios: Α Pro-Stakeholders’ View Of Performance Measurement For Sustainable Value Creation Of The Wind Energy. International Journal of Economics and Business Administration. I(2), 326-350.
• Coelli, T. J. (1995). Recent Developments In Frontier Modelling and Efficiency Measurement. Australian Journal of Agricultural Economics. 7(3), 219-245.
• Demir, Y. & Gençtürk, M. (2006). İMKB’de İşlem Gören Yerli ve Yabancı Bankaların Göreli Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi İle Ölçümü. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 21(2), 49-74.
• Dinç, M. & K. E. Haynes. (1999). Sources of Regional Inefficiency: An Integrated Shift-Share, Data Envelopment Analysis and Input-Output Approach. The Annals of Regional Science. (33), 469-489.
• Dinçer, S. E. (2011). Stratejik planlama ve veri zarflama analizinde etkinlik ölçümü. Der Yayınları.
• Erpolat, S. (2011). Veri Zarflama Analizi (Ağırlık Kısıtlamasız, Ağırlık Kısıtlamalı, Şans Kısıtlı, Bulanık), Türkiye’deki Özel Bütçeli İdarelerin Etkinlik Analizi, Evrim Yayınevi, İstanbul.
• Eroğlu E. A. & Melek C. (2008). Veri Zarflama Analizi ile Etkinlik Ölçümü ve Etkin Karar Birimlerinin Duyarlılık Analizi. http://www.isletme.istanbul.edu.tr/ogrelem/eroglu/makale/EE-MCA-VZA.pdf 1-16, Erişim tarihi: 15.01.2024.
• Ertuğrul, İ. & Tuş Işık, A. (2008), İşletmelerin VZA ile Mali Tablolarına Dayalı Etkinlik Ölçümü: Metal Ana Sanayiinde Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 10(1), 201-217
• Golany, B. & ROLL, Y. (1989). An Application Procedure For DEA. Omega, International Journal of Management Science. 17(3), 237-250.
• Kale, S. (2009). Veri Zarflama Analizi İle Banka Şubelerinin Performansının Ölçülmesi, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Karsak, E. E. & İşcan F. (2000). Çimento Sektöründe Göreli Faaliyet Performanslarının Ağırlıklı Kısıtlamaları ve Çapraz Esneklik Kullanılarak Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 2(3), 2-10.
• Kaya, T. & Doğan, E. (2005). Dezenflasyon Sürecinde Türk Bankacılık Sektöründe Etkinliğin Gelişimi, BBDK Çalışma Raporları, Ankara.
• Kayalıdere, K. & Kargın, S. (2004). Çimento ve Tekstil Sektörlerinde Etkinlik Çalışması ve Veri Zarflama Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 196-219.
• Kavuncubaşı, Ş. (1995). Hastanelerde göreli verimlilik ölçümü: veri çevreleme analizinin uygulanması, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara.
• Kutlar, A. & Bakırcı, F. (2018). Veri zarflama analizi teori ve uygulama. Orion Kitabevi. Kılınç, Z. & Konuşkan, A. (2022). Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle BIST Sürdürülebilirlik Endeksindeki İşletmelerin Etkinliklerinin Ölçülmesi. Kamu Ekonomisi ve Kamu Mali Yönetimi Dergisi, 2(1), 31-40.
• Koçyiğit, M. M. (2024). Ana Metal Sektörü İşletmelerinde Finansal Etkinlik Ölçümü. International Journal of Social Sciences. 8(33), 649-661.
• Koltai, T. & Uzonyi-Kecskés, J., (2017). The Comparison of Data Envelopment Analysis and Financial Analysis Results in A Production Simulation Game. Acta Polytechnica Hungarica, 14(4), 167-185.
• Horváthová, J. & Mokrišová, M., (2020). Comparison of The Results of A Data Envelopment Analysis Model and Logit Model In Assessing Business Financial Health. Information, 11(160).1-20.
• Okursoy, A. & Tezsürücü, D. (2014). Veri Zarflama Analizi ile Göreli Etkinliklerin Karşılaştırılması: Türkiye’deki İllerin Kültürel Göstergelerine İlişkin Bir Uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(2), 1-18.
• Özata, M. & Sevinç, İ. (2010). Konya’daki Sağlık Ocaklarının Etkinlik Düzeylerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 77-87.
• Özçelik, H. & Kandemir, B. (2017). Veri Zarflama Analizi ve İmalat Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 43-53.
• Salimi Altan, M. (2010). Türk Sigortacılık Sektöründe Etkinlik: Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 185-204.
• Soba, M., Akcanlı, F. & Erem, I. (2012). İMKB’ye Kayıtlı Seçilmiş İşletmelere Yönelik Etkinlik Ölçümü ve Performans Değerlendirmesi: Veri Zarflama Analizi ve TOPSİS Uygulaması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (27), 229- 243.
• Soylu, N. (2020). Entelektüel Sermaye Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi: BİST Teknoloji Şirketlerine Yönelik Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 269-286.
• Şengül, Ü. (2020). BİST 100’de Yer Alan Ana Metal Sanayi Firmalarının Veri Zarflama Analizi ile Performans Ölçümü. Journal of Life Economics, 7(2),161-176.
• T.C. Strateji Bütçe Başkanlığı, 11. Kalkınma Planı (2018). Ana Metal Sanayii Çalışma Grubu Raporu https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/AnaMetalSanayiiCalismaGrubuRaporu.pdf E.T.:10/11/2024 Tehrani, R., Mehragan, M. R. & Golkani, M. R., (2012). A Model for Evaluating Financial Performance of Companies By Data Envelopment Analysis A Case Study of 36 Corporations Affiliated with A Private Organization. International Business Research; 5(8), 8-16.
• Uygurtürk, H. & Yıldız, İ. (2021). İşletmelerin Etkinlikleri ile Finansal Performansları Arasındaki İlişki: Bilişim Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Verimlilik Dergisi, (1), 3-15.
• Vassıloglu, M. & Giokas, D. (1990). A Study of the Relative Efficiency of Bank Branches: an Application of Data Envelopment Analysis. Journal of the Operational Research Society. 41(7), 591-597.
• Yaşar, F. & Yavuz, S. (2017). İmalat İşletmelerinde Etkinlik Ölçümü: BİST 100 Örneği. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (İktisat Özel Sayısı), 193-220.
• Yaşar, F. (2019). Veri Zarflama Analizi ile BIST100’de İşlem Gören İmalat İşletmelerinin Etkinliklerinin Ölçümü. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzincan.
• Yaşar, F. & Yavuz, S. (2024). BİST 100 İmalat İşletmelerinin Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Endeksi ile Analizi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 112–128.
• Yalama, A. & Sayım, M. (2008). Veri Zarflama Analizi İle İmalat Sektörünün Performans Değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 89-107.
• Yıldız, A. (2007). İmalat Sanayi Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 91-103
• Veronika F. & Tibor T. (2020). Data Envelopment Analysis for Measuring Performance in A Competitive Market. Problems and Perspectives in Management, 18(1), 315-325.
• TMS 1-Türkiye Muhasebe Standardı 1 (TMS 1) Finansal Tabloların Sunuluşu Standardı (www.kgk.gov.tr) E.T.:24/05/2024
• https://tudoksad.org.tr/dokum-sanayinden-9-milyar-euro-luk-uretim#:~:text=D%C3%B6k%C3%BCm%20Sekt%C3%B6r%C3%BC%202023%20Y%C4%B1l%C4%B1nda%207,artarak%20yedi%20milyar%20avroya%20ula%C5%9Ft%C4%B1. E.T.:09/11/2024