AN EPISTEMOLOGICAL STUDY ON THE DETECTION OF DEVIATIONS IN THE STANDARD COST METHOD

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 76, 185 - 198, 09.09.2025

İsmail Kocabıyık

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1671181

Öz

In this study, the formula widely used for the detection of deviations in the standard cost method was examined from an epistemological perspective, focusing on the assumptions of the formula. In the light of the examination, the formula-focused approach was characterized as a deductive approach because it did not take into account the amounts, whether the differences of deviations are positive or negative, assumptions and reference point of the formula, but determined the deviation by approaching with a formula-focused approach. The reference of the formula was characterized as an inductive approach because, in some particular cases, the amounts, directions and assumptions of the differences of the deviations changed, resulting in the formation of a new formula. In order to make comparison possible, a case study was conducted with each good approach on an example. As a result, it was determined that there was a difference in the amounts of deviations. In the analysis of direct raw material and material costs, it was determined that if the standard price was higher than the actual price, the price and quantity deviation amounts changed; in the analysis of direct labor costs, it was determined that if the standard wage was higher than the actual wage, the wage and time deviation amounts changed. The reason for these differences is that the formula was created on the assumption that all deviations would be negative. The results of the deductive and inductive approaches were compared and examined. The weak aspects of the deductive approach in detecting and analyzing deviations and the aspects that could cause negative results were examined and explained.

Anahtar Kelimeler

Cost , Standard Costing , Deviation

STANDART MALİYET YÖNTEMİNDE SAPMALARIN TESPİTİNE YÖNELİK EPİSTEMOLOJİK BİR İNCELEME

Öz

Bu çalışmada, standart maliyet yönteminde sapmaların tespitine yönelik yaygın olarak kullanılan formül, formülün varsayımları odağında, epistemolojik açıdan incelenmiştir. İnceleme ışığında formül odaklı yaklaşım sapmaların farklarının tutarlarını, sapmaların farklarının olumlu veya olumsuz olmasını, varsayımlarını ve formülün referans noktasını dikkate almayıp, formül odaklı yaklaşarak sapma tespitinde bulunduğu için tümdengelimsel yaklaşım olarak nitelendirilmiştir. Formülün referansının ise, tikel bazı durumlarda, sapmaların farklarının tutarlarının, yönlerinin ve varsayımlarının değişmesi sonucunda formülün de değişerek yeni bir formülün ortaya çıkmasından dolayı tümevarımsal yaklaşım olarak nitelendirilmiştir. Karşılaştırmayı mümkün kılmak için bir örnek üzerinden her iki yaklaşım ile uygulama yapılmıştır. Bunun sonucunda sapmaların tutarlarında farklılık ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Direkt ilk madde ve malzeme maliyetlerinin analizinde standart fiyatın fiili fiyattan fazla olması durumunda fiyat ve miktar sapması tutarlarının değiştiği; direkt işçilik maliyetlerinin analizinde ise standart ücretin, fiili ücretten fazla olması durumunda ücret ve süre sapması tutarlarının değiştiği tespit edilmiştir. Ortaya çıkan bu farklılıkların nedeni sapmaların tamamının olumsuz olacağı varsayımı üzerine formülün oluşturulmuş olmasıdır. Tümdengelimsel ve tümevarımsal yaklaşımların sonuçları karşılaştırılarak incelenmiştir. Tümdengelimsel yaklaşımın sapma tespit etme ve analizinde zayıf ve olumsuz sonuca neden olabilecek yönleri incelenerek açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maliyet , Standart Maliyetler , Sapma

Kaynakça

• Akdoğan, N. (2015). Maliyet Muhasebesi Uygulamaları, 9. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi Tic. Ltd. Şti.
• Altuğ, O. (2018). Maliyet Muhasebesi, 16. Baskı. İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Büyükmirza, K. (2019). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi Tekdüzene Uygun Bir Sistem Yaklaşımı, 23. Basım, Ankara: Gazi Kitabevi Tic. Ltd. Şti.
• Cevizci, A. (2015). Bilgi Felsefesi, 3. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2019). Felsefe Sözlüğü, 7. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Çüçen, A. (2018). Klasik Mantık, 8. Baskı. Ankara: Sentez Yayıncılık
• Gökçen, G. (2002), Standart Maliyet Yönteminde Standart Sapmaların Nedenleri ve Muhasebeleştirilmesi, Mali Çözüm Dergisi, Sayı 59.
• Gökçen, G., Çelenk, H. ve Horasan, E. (2017). Yönetim Muhasebesi ve Uygulamaları, 2. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Öner, N. (2015). Bilginin Serüveni, 3. Baskı. Ankara: Divan Kitap Matbaacılık Basın Yayın Dağıtım ve Ajans Hizmetleri LTD. ŞTİ.
• Şakrak, M. (2000). Standart Maliyet Yönteminde Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri Sapma Hesaplarının İrdelenmesi, Öneri Dergisi, Cilt 3, Sayı 15, Sayfa 15-21.