PRINCIPAL-AGENT RELATIONSHIP WITHIN THE SCOPE OF TFRS 15 REVENUE FROM CONTRACTS WİTH CUSTOMERS STANDARD: EXAMPLE OF A FOREIGN TRADE CAPITAL COMPANY

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 76, 307 - 324, 09.09.2025

Yasemin Acar Uğurlu

https://doi.org/10.55322/mdbakis.1696442

Öz

Revenue is one of the most important indicators of a company’s financial performance. It is also a key criterion that companies consider in their decision-making processes when determining objectives such as growth, increasing market value, and enhancing competitiveness. Accurate reporting of revenue is critically important not only for companies themselves but also for investors, creditors, and other financial information users. The aim of this study is to examine how revenue, which represents the earnings obtained from a company’s main business activities, should be accounted for under IFRS 15 Revenue from Contracts with Customers in the context of principal-agent relationships, using an example. For this purpose, the study discusses how a foreign trade capital company that intermediates exports should recognize its revenue under IFRS 15 and the possible effects of this accounting treatment. According to TFRS 15, exporting companies are regarded as the “principal,” while the foreign trade capital company acting as an intermediary in the export is regarded as the “agent. The foreign trade capital company should not record the amounts collected on behalf of the exporting company as revenue; only the income derived from its intermediary activities should be recognized as revenue.

Anahtar Kelimeler

TFRS 15 , Principal-Agent , Revenue , Financial Reporting

TFRS 15 – MÜŞTERİ SÖZLEŞMELERİNDEN HASILAT STANDARDI KAPSAMINDA ASIL-VEKİL İLİŞKİSİ: DIŞ TİCARET SERMAYE ŞİRKETİ ÖRNEĞİ

Öz

Hasılat, şirketlerin finansal performansını ortaya koyan en önemli göstergelerdendir. Hasılat aynı zamanda, şirketlerin karar alma süreçlerinde; büyüme, piyasa değerini artırma ve rekabet gücünü artırma gibi hedeflerini belirlemede dikkate aldıkları bir kriterdir. Hasılatın doğru raporlanması, şirketlerin kendileri kadar; yatırımcıları, kreditörleri ve diğer finansal bilgi kullanıcıları için de kritik önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, şirketlerin ana faaliyet konusu üzerinden elde ettiği kazanç olan hasılatın, TFRS 15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardında yer alan özellikli durumlardan, asıl-vekil ilişkisi değerlendirmesine göre muhasebeleştirilmesinin örnek üzerinden incelenmesidir. Bu amaçla, ihracata aracılık eden bir dış ticaret sermaye şirketinin hasılatını TFRS 15’e göre nasıl muhasebeleştirmesi gerektiği ve işlem sonucunun olası etkileri tartışılmıştır. TFRS 15’e göre; ihracat yapan şirketler “asıl”, ihracata aracılık eden dış ticaret sermaye şirketi ise “vekil” olarak değerlendirilmektedir. Dış ticaret sermaye şirketi, ihracatçı şirket adına tahsil ettiği bedelleri hasılat olarak kaydetmemesi sadece aracılık faaliyetinden elde ettiği kazancı hasılat olarak muhasebeleştirmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

TFRS 15 , Asıl-Vekil , Hasılat , Finansal Raporlama

Kaynakça

• Aksoy Hazır, Ç. (2019). Müşteri Sözleşmelerinden Hasılatın Özellikli Durumlar Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 12 (3), 625-649.
• Aktaş, R. & Varol, İ. D. (2017). Yeni Hasılat Standardı TFRS 15’e Göre Hasılatın Muhasebeleştirilmesi: Çok Unsurlu Sözleşmeler Ve Sözleşme Değişiklikleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27-50.
• Boujelben, S, & Kobbi-Fakhfakh, S. (2020). Compliance with IFRS 15 mandatory disclosures: an exploratory study in telecom and construction sectors. Journal of Financial Reporting and Accounting, 18(4), 707-728.
• Demir Pali, Ç. (2024). İhracata aracılık eden işletmelerin bağımsız denetime tabi olma zorunluluğu: TFRS 15 asil-vekil ilişkisi kapsamında bir tartışma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 17(2), 251-267. doi: https://doi.org/10.29067/muvu.1468416
• Henry, T. F. & Mest, D. P. & Safar, M. L. (2019). Pirate Wireless: Revenue Recognition in the Telecommunications Industry. Accountıng Perspectıves / Perspectıves Comptables, 18(1), 7-12.
• İstanbul Yeminli Mali Müşavirler Odası (2018). Hangi Kâr Dağıtıma Esas Alınmalıdır, www.istanbulymmo.org.tr/Data/Platform/2018_NİSAN_17.pdf, Erişim Tarihi: 02.01.2025.
• Kabir, H. & Su L. (2022). How did IFRS 15 affect the revenue recognition practices and financial statements of firms? Evidence from Australia and New Zealand. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 49(100507), https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2022.100507
• Karim, M. R. & Riya, A. I. (2022). Compliance of disclosure requirements of IFRS 15: an empirical evidence from developing economy. International Journal of Disclosure and Governance, 19, 301–312. https://doi.org/10.1057/s41310-022-00146-4
• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK), www.kgk.gov.tr
• Lee, W. J. & Choi, S. U. (2024). The effect of the new revenue recognition principle (IFRS 15) on financial statement comparability: Evidence from Korea. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 54(100601), https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2024.100601
• Napier, C. J. & Stadler, C. (2020) The real effects of a new accounting standard: the case of IFRS 15 Revenue from Contracts with Customers. Accounting and Business Research, 50(5), 474-503, https://doi.org/10.1080/00014788.2020.1770933
• Özdoğan, B. & Okan Gökten, P. & Gökten, S. (2023). TFRS 15 Asıl/Vekil Konumlandırması Üzerine Vaka İncelemesi: Turkcell ve Gezinomi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26 (2), 345-356.
• Özerhan, Y. & Sultanoğlu, B. (2019). Lisans Sözleşmelerinden Doğan Hasılatın TFRS 15 Kapsamında Muhasebeleştirilmesi: Yazılım Sektöründe Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos 2019 Özel Sayı, 15-32.
• Özerhan, Y. & Sultanoğlu, B. (2021). TFRS 15 “Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat” Standardı Kapsamında Asıl-Vekil İlişkisinin Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış, 63, 19-38.
• PwC. Bağımsız Denetim İşletmeler için Neden Önemlidir? https://www.pwc.com.tr/bagimsiz-denetim-nedir#:~:text=Ba%C4%9F%C4%B1ms%C4%B1z%20denetim%2C%20i%C5%9Fletmelerin%20i%C3%A7%20kontrol,bir%C3%A7ok%20yasal%20d%C3%BCzenlemeye%20uymas%C4%B1%20gerekir. (Erişim Tarihi: 02.03.2025)
• Trabelsi, N. S. (2018). IFRS 15 early adoption and Accounting Information: Case of Real Estate Companies in Dubai. Academy of Accounting and Financial Studies Journal, 22.