SUÇSUZLUK KARİNESİ

Yıl 2012, Sayı: 1, 103 - 144, 01.01.2012

Hüseyin Şık

Öz

Anahtar Kelimeler

-

SUÇSUZLUK KARİNESİ

Öz

Suçsuzluk karinesi, kişinin suçluluğu ispatlanıncaya kadar masum
sayılmasını ifade eden bir ilkedir. Suçsuzluk karinesi, adil yargılanma
hakkının en önemli unsurlarından birisidir. Bu hak evrensel bir ilkedir. Bu
kapsamda ilkenin Evrensel İnsan Hakları Bildirisi’nde ve Avrupa İnsan
Hakları Sözleşmesi’nde de yer aldığı görülmektedir. Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 6/2’nci maddesi “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu
yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır” demektedir.
Bu çalışmanın konusu suçsuzluk karinesidir. Konu Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi’nin 6/2’inci maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
kararları bağlamında ele alınmıştır. İlaveten suçsuzluk karinesi ile basın
arasındaki ilişki de incelenmiştir. İkisi arasındaki sorunlara çözüm önerileri
sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Suçsuzluk Karinesi, Adil Yargılanma Hakkı, Susma Hakkı, Şüpheden Sanığın Yararlanma İlkesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Basın

Kaynakça

• Akad, Mehmet-Dinçkol, Abdullah; 1982 Anayasası Madde Gerekçeleri ve İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları, Alkım Yayınevi, İstanbul, 1998,
• Aktan, Hamdi Yaver; Yargıtay Uygulamasında Adil Yargılama İlkeleri, http://www.inhak-bb.adalet.gov.tr/aihs/311.pdf,
• Alacakaptan, Uğur; “Haksız Tutma ve Yakalama Hallerinde Devletin Tazminat Verme Mükellefiyeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.18, S.1-4, Y. 1961,
• Artuk, Mehmet Emin-Gökcen, Ahmet-Yenidünya, A. Caner; 5237 Sayılı Kanuna Göre Hazırlanmış Ceza Hukuku Özel Hükümler, Turhan Kitabevi, 6. Bası, Ankara, 2005,
• Atlıhan, Özen; “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Adil Yargılanma Hakkının Temel Unsuru Olarak Masumiyet Karinesi”, Savcılık makamı tarafından soruşturma safhasında veyahut kovuşturmadaki duruşmalar sırasında, şüpheliyi/sanığı itham eden ifadeler suçsuzluk karinesi yönünden ihlal teşkil etmemekle birlikte, ceza yargılamasından bağımsız olarak tesis edilen(basın açıklaması gibi) işlemlerde diğer resmi makamların tabi olduğu sınırlamalara tabidir.
• Akad, Mehmet-Dinçkol, Abdullah; 1982 Anayasası Madde Gerekçeleri ve İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları, Alkım Yayınevi, İstanbul, 1998,
• Aktan, Hamdi Yaver; Yargıtay Uygulamasında Adil Yargılama İlkeleri, http://www.inhak-bb.adalet.gov.tr/aihs/311.pdf,
• Alacakaptan, Uğur; “Haksız Tutma ve Yakalama Hallerinde Devletin Tazminat Verme Mükellefiyeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.18, S.1-4, Y. 1961,
• Artuk, Mehmet Emin-Gökcen, Ahmet-Yenidünya, A. Caner; 5237 Sayılı Kanuna Göre Hazırlanmış Ceza Hukuku Özel Hükümler, Turhan Kitabevi, 6. Bası, Ankara, 2005,
• Atlıhan, Özen; “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Adil Yargılanma Hakkının Temel Unsuru Olarak Masumiyet Karinesi”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1-2, Y. 2005,
• Aydın, Çağrı Kan; “Adil Yargılanmanın Bir Unsuru Olarak Susma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 91, Y. 2010,
• Balcı, Murat; “Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Bağlamında Makul Sürede Serbest Bırakılma Hakkı”, Ceza Hukuku Dergisi, S. 12, Y. 2010,
• Beccaria, Cesar Bonesano; Suçlar ve Cezalar yahut Beşeriyetin Mecellesi(çev. Muhittin Göklü), İstanbul, MCML,
• Cengiz, Serkan- Demirağ, Fahrettin- Ergül, Teoman- Mcbride , Jeremy- Tezcan, Durmuş; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2008,
• Centel, Nur; “Dürüst Yargılama ve Medya Bakımından Demokrasi Kültürü”, in: Yılmaz Günal’a Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 1995,
• Çelik, Adem; Adil Yargılanma Hakkı(Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukuku), Ankara, 2007,
• Dönmez, Halit; “CMK 102deki Tutukluluk Süresiyle İlgili Değerlendirme”, Ankara Barosu Dergisi, 2010/4,
• Dönmezer, Sulhi; “Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler”, in: Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Beta Yayınları, İstanbul, 1998,
• Dutertre, Gilles; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Almanya, 2003
• Elmacı, Şerafettin; “Suçsuzluk Karinesi”, Adalet Dergisi, S. 41, Y. 2011,
• Ergün, Güneş Okuyucu; “Soruşturmanın Gizliliği”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 2, Y. 2010, Ertuğrul,
• Yükümlülüğü”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 1-2, Y. 2008,
• Erturhan, Sabri; İslâm Hukukunda Şüpheden Sanığın Yararlanması
• http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/368.pdf, Katlanma İlkesi (In Dubio Pre
• Reo), Feyzioğlu, Metin; “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 48, S. 1-4, Y. 1999(Suçsuzluk Karinesi..),
• Feyzioğlu, Metin; “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 6/3.a Uyarınca İsnadın Bildirilmesi ve Türk Hukuku”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 55, Y. 2004,
• Feyzioğlu, Metin; “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Hakkında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 62, Y. 2006,
• Feyzioğlu, Metin-Ergün, Güneş Okuyucu; “Türk Hukukunda Tutuklulukta Azami Süre”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 1, Y. 2010,
• Gözübüyük, Şeref-Gölcüklü Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Turhan Kitabevi, 5.Bası, Ankara, 2004,
• İnceoğlu, Sibel; Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Şen Matbaa, Ankara, 2007(Adil Yargılanma Hakkı…),
• İnceoğlu, Sibel; İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı- Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, Beta Yayınları, 2. Bası, İstanbul, 2005(İnsan Hakları Avrupa..),
• İpekçioğlu, Pervin Aksoy; “Yakalama Ve Gözaltına Alma Koruma Tedbirleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 9, Özel Sayı, Y. 2007,
• Kocaoğlu, Serhat Sinan; “Susma Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, 2011/1,
• Kunter, Nurullah-Yenisey, Feridun; Muhakeme Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınları, 11. Bası, İstanbul, 2000,
• Mole, Nuala-Harby, Catharina; Adil Yargılanma Hakkı, İnsan Hakları El Kitapları No.3, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, 2. Baskı, Ankara, 2003,
• Feyzioğlu, Metin; “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 48, S. 1-4, Y. 1999(Suçsuzluk Karinesi..),
• Feyzioğlu, Metin; “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Madde 6/3.a Uyarınca İsnadın Bildirilmesi ve Türk Hukuku”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 55, Y. 2004,
• Feyzioğlu, Metin; “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Hakkında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 62, Y. 2006,
• Feyzioğlu, Metin-Ergün, Güneş Okuyucu; “Türk Hukukunda Tutuklulukta Azami Süre”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 59, S. 1, Y. 2010,
• Gözübüyük, Şeref-Gölcüklü Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Turhan Kitabevi, 5.Bası, Ankara, 2004,
• İnceoğlu, Sibel; Adil Yargılanma Hakkı ve Yargı Etiği, Şen Matbaa, Ankara, 2007(Adil Yargılanma Hakkı…),
• İnceoğlu, Sibel; İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı- Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, Beta Yayınları, 2. Bası, İstanbul, 2005(İnsan Hakları Avrupa..),
• İpekçioğlu, Pervin Aksoy; “Yakalama Ve Gözaltına Alma Koruma Tedbirleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 9, Özel Sayı, Y. 2007,
• Kocaoğlu, Serhat Sinan; “Susma Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, 2011/1,
• Kunter, Nurullah-Yenisey, Feridun; Muhakeme Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınları, 11. Bası, İstanbul, 2000,
• Mole, Nuala-Harby, Catharina; Adil Yargılanma Hakkı, İnsan Hakları El Kitapları No.3, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, 2. Baskı, Ankara, 2003,
• Mumcu, Ahmet; İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri, Savaş Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1994,
• Özen, Muharrem Özen-Güngör, Devrim-Ergün, Güneş Okuyucu; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türk Hukukunda Azami Tutukluluk Süresinin Hesaplanmasına İlişkin Değerlendirmeler”, Ankara Barosu Dergisi, 2010/4,
• Öztan, Bilge; Medeni Hukuk’un Temel Kavramları, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002,
• Öztürk, Bahri-Erdem, Mustafa Ruhan; Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, 9. Baskı, Ankara, 2006,
• Parlar, Ali-Hatipoğlu, Muzaffer; 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Yorumu ve İlgili Mevzuat- Maddelerin Açıklamaları Yeni CMK ile İlgili Yargıtay Ceza Genel Kurulu ve Özel Daire Kararları, C. I, Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara, 2008,
• Parlar, Ali-Hatipoğlu, Muzaffer-Yüksel, Erol Güngör; Açıklamalı-İçtihatlı Ceza Muhakemesi Hukukunda Deliller Çapraz Sorgu ve İspat, Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara, 2008,
• Reid, Karen; Adil Bir Yargılamanın Güvenceleri: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi 3(Çev. Bahar Öcal Düzgören), Üçüncü Kitap, Scala Yayıncılık, 2000,
• Sokullu-Akıncı, Füsun; Kriminoloji, Beta Yayınları, 2. Bası, İstanbul, 1999,
• Soyaslan, Doğan; “Hukuka Aykırı Deliller”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 3-4, Y. 2003,
• Şahin, Cumhur; “Yargıtay Kararları Işığında Hukuka Aykırı Deliller ve Değerlendirilmeleri Sorunu”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, Y. 1997,
• Şahinkaya, Yalçın; İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında ve Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi(Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Doktora Tezi), İstanbul, 2006,
• Şenses, Erkan; “Ceza Muhakemesinde Beraat Hükmü Verilen Haller”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 98, Y. 2012,
• Şentuna, Mustafa Tarık; Teori ve Uygulama Işığında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile Karşılaştırmalı Olarak 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Tutuklama ve Adli Kontrol, Adalet Yayınevi, 2.Bası, Ankara, 2007,
• Şık, Hüseyin; 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Görevi Kötüye Kullanma Suçu(Md. 257), Adalet Yayınevi, Ankara, 2008,
• Tatar, Onur; Haksız Yakalama ve Tutuklamadan Doğan Tazminat Davaları, Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2012,
• Tozman, Önder; “Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 3-4, Y. 2007,
• Türk Dil Kurumu; Türkçe Sözlük, Yeni Baskı, C. I, Ankara, 1988, Ünver, Yener-Hakeri, Hakan; Sorularla Ceza Muhakemesi
• Hukuku, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Sorularla Hukuk Dizisi 5, Ankara, 2006,
• Üzülmez, İlhan; “Suçsuzluk Karinesi ve Basın Özgürlüğü”, Prof. Dr. Fahiman Tekil’in Anısına Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Beta Yayınları, İstanbul, 2003,
• Üzülmez, İlhan; “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 58, Y.18, Mayıs- Haziran 2005(Türk Hukukunda Suçsuzluk…),
• Walter, Gropp; Masumiyet Karinesinin Ceza Muhakemesini
• Sınırlayıcı Etkisi(Çev. Osman İsfen), in: Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2004,
• Yavuz, Mehmet; “Ceza Muhakemesinde İspat Sorunu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 9, Nisan 2012,
• Yenidünya, A. Caner; "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Masumiyet Karinesi", Güncel Hukuk, S. 5, Mayıs 2004,
• Yılmaz, Ejder; Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 1996,
• Yurtcan, Erdener; Ceza Yargılaması Hukuku, Vedat Kitapçılık, 11. Baskı, İstanbul, 2005,
• Yüce, Turhan Tufan; “Sanığın Savunması ve Korunması Açısından Ceza Soruşturmasının Ümanist İlkeleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1988/1,
• BİLGİSAYAR PROGRAMLARI VE İNTERNET SİTELERİ
• Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Tutuklama ve Adli Kontrol, Adalet Yayınevi, 2.Bası, Ankara, 2007,
• Şık, Hüseyin; 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Görevi Kötüye Kullanma Suçu(Md. 257), Adalet Yayınevi, Ankara, 2008,
• Tatar, Onur; Haksız Yakalama ve Tutuklamadan Doğan Tazminat Davaları, Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2012,
• Tozman, Önder; “Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 3-4, Y. 2007,
• Türk Dil Kurumu; Türkçe Sözlük, Yeni Baskı, C. I, Ankara, 1988, Ünver, Yener-Hakeri, Hakan; Sorularla Ceza Muhakemesi
• Hukuku, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Sorularla Hukuk Dizisi 5, Ankara, 2006,
• Üzülmez, İlhan; “Suçsuzluk Karinesi ve Basın Özgürlüğü”, Prof. Dr. Fahiman Tekil’in Anısına Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Beta Yayınları, İstanbul, 2003,
• Üzülmez, İlhan; “Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 58, Y.18, Mayıs- Haziran 2005(Türk Hukukunda Suçsuzluk…),
• Walter, Gropp; Masumiyet Karinesinin Ceza Muhakemesini
• Sınırlayıcı Etkisi(Çev. Osman İsfen), in: Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2004,
• Yavuz, Mehmet; “Ceza Muhakemesinde İspat Sorunu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 9, Nisan 2012,
• Yenidünya, A. Caner; "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Masumiyet Karinesi", Güncel Hukuk, S. 5, Mayıs 2004,
• Yılmaz, Ejder; Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 1996,
• Yurtcan, Erdener; Ceza Yargılaması Hukuku, Vedat Kitapçılık, 11. Baskı, İstanbul, 2005,
• Yüce, Turhan Tufan; “Sanığın Savunması ve Korunması Açısından Ceza Soruşturmasının Ümanist İlkeleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1988/1,
• BİLGİSAYAR PROGRAMLARI VE İNTERNET SİTELERİ
• Açıklamalı Kanun-İçtihat Programı,
• Meşe Yazılım İçtihat ve Mevzuat Bankası,
• http://www.echr.coe.int,
• http://ua.mfa.gov.tr,
• http://www.unicef.org,
• www.inhak-bb.adalet.gov.tr,
• http://cmiskp.echr.coe.int/,
• https://ihami.anadolu.edu.tr,
• http://www.yargitay.gov.tr/aihm,
• http://www.milliyet.com.tr/2004/04/20/yasam/yas11.html,
• http://www.milliyet.com.tr/hizbullah-liderlerine-halayli
• karsilama/turkiye/sondakika/04.01.2011/1334594/default.htm,