TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Yıl 2012, Sayı: 1, 209 - 242, 01.01.2012

Aslıhan Limon

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Öz

Borçlar Hukuku kapsamında, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler
kategorisinde yer alan iş sözleşmesi ile işçi, iş sözleşmesine konu işi yapma
aslî edimini yüklenirken, işverenin aslî edimi de, iş sözleşmesinde belirlenen
ücretin ödenmesidir.
Kamu hukuku karakterli, özel hukuk ilişkisi olan iş sözleşmesi, taraflara,
aslî edimler yanında bir takım yan (talî) yükümlülükler de yükler ki; söz
konusu yükümlülüklere aykırılık durumunda, karşı tarafa sözleşmeyi fesih
hakkı tanınır. İş hukuku alanında, çalışana tanınan yasal haklar, Devlet
tarafından güvence altına alınmıştır.
20 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu, işverene, iş sözleşmesi ile yüklenen ve iş sözleşmesinin talî
edimleri arasında yer alan, işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunun yasal
dayanağını teşkil eden 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 77. maddesini
yürürlükten kaldırmış olup; kurumun uygulama alanını genişleterek, kamu
ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile
işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına
faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacağını açıkça belirtmiştir. Ancak;
fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç, Türk
Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı
Müsteşarlığının faaliyetleri; afet ve acil durum birimlerinin müdahale
faaliyetleri; ev hizmetleri; çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve
hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar; hükümlü ve tutuklulara yönelik
infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim,
güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri bu Kanunun uygulama alanında
istisnaya tâbi tutulmuştur.
Bu çalışmanın amacı, işçilerin, tarihsel süreç içinde vermiş oldukları
mücadeleler neticesinde elde ettikleri ve işçi hakları olarak isimlendirilen,
işçi ve işveren ilişkisinde, işverene yükümlülük yükleyen ve işçilere tanınan
ve insan hakları kapsamında yasal haklar arasında yer alan işçi sağlığı ve iş
güvenliği hakkını, yasal mevzuat çerçevesinde değerlendirmek ve bu
hakların Türk Hukuk Sistemindeki yerine değinmektir.

Anahtar Kelimeler

İşçi, işveren, işçi sağlığı ve iş güvenliği, işverenin yükümlülüğü, iş sağlığı ve güvenliği kanunu

Kaynakça

• AKIN Levent, İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Ankara 2001.
• AKYÜZ Necdet İş Güvenliği, İstanbul, 1980.
• ANZİNGER Rudolf / WANK, Rolf, (Yayına Hazırlayan), Festschrift für Otfried Wlotzke zum 70. Geburtstag, München 1996.
• ARICI Kadir, İşçi Sağlığı ve Güvenliği Dersleri, 1999, Ankara.
• BALKIR Z. Gönül, İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2012/1.
• BAYCIK Gaye, “Yeni Düzenlemeler Açısından İnşaat İşvereninin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri” AÜHFD, Cilt: 60, Sayı: 2, Ankara, 2011.
• BAYRAM Fuat, İş Sağlığı ve Güvenliği Denetimi, İstanbul, 2008.
• BOSTANCI Yalçın, “İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi ve Yaptırımları” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1-2, Yıl: 2011.
• BROX, Hans /RÜTHERS, Benrd / HENSSLER, Martin, Arbeitsrecht, 17. Auflage, Stuttgart 2007.
• CENTEL Tankut, Çocuklar İle Gençlerin İş Güvenliği, İstanbul, İ.Ü. Yayınları No: 3041, 1992.
• CILGA Ertan, (2004), İş Sağlığı ve Güvenliğinde Yeni Dönem, Mess Mercek, s.34, Nisan 2004.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile İlgili Genel Bilgiler, Ankara: 1993.
• ÇELİK Nuri, İş Hukuku Dersleri, 21. Bası, İstanbul 2008.
• DEMİRCİOĞLU Murat- CENTEL Tankut, İş Hukuku, İstanbul, güvenliği konularında bugüne dek sıklıkla karşılaşılan çeşitli sorunlara ışık tutacağı ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulacak olan diğer yasal mevzuatların da, kurumun gelişimine katkı sağlayacağı, bu yönde bilinçlenme hızını arttıracağı ve çalışanın en temel hakkı olan güven ve sağlık ortamında bir yaşam sürmelerine imkân tanınacağı düşünülmektedir. *** KAYNAKÇA AKIN Levent, İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Ankara 2001.
• AKYÜZ Necdet İş Güvenliği, İstanbul, 1980.
• ANZİNGER Rudolf / WANK, Rolf, (Yayına Hazırlayan), Festschrift für Otfried Wlotzke zum 70. Geburtstag, München 1996.
• ARICI Kadir, İşçi Sağlığı ve Güvenliği Dersleri, 1999, Ankara.
• BALKIR Z. Gönül, İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu, Sosyal Güvenlik Dergisi, 2012/1.
• BAYCIK Gaye, “Yeni Düzenlemeler Açısından İnşaat İşvereninin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri” AÜHFD, Cilt: 60, Sayı: 2, Ankara, 2011.
• BAYRAM Fuat, İş Sağlığı ve Güvenliği Denetimi, İstanbul, 2008.
• BOSTANCI Yalçın, “İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi ve Yaptırımları” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1-2, Yıl: 2011.
• BROX, Hans /RÜTHERS, Benrd / HENSSLER, Martin, Arbeitsrecht, 17. Auflage, Stuttgart 2007.
• CENTEL Tankut, Çocuklar İle Gençlerin İş Güvenliği, İstanbul, İ.Ü. Yayınları No: 3041, 1992.
• CILGA Ertan, (2004), İş Sağlığı ve Güvenliğinde Yeni Dönem, Mess Mercek, s.34, Nisan 2004.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile İlgili Genel Bilgiler, Ankara: 1993.
• ÇELİK Nuri, İş Hukuku Dersleri, 21. Bası, İstanbul 2008.
• DEMİRCİOĞLU Murat- CENTEL Tankut, İş Hukuku, İstanbul, DEMİRCİOĞLU A. Murat ve CENTEL Tankut, İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 8. Bası, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. DURMUŞ Aydın, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine mühendisliği Bölümü, Ders Notları. EKMEKÇİ Can ve Ömer, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul, 2011.
• EKONOMİ Münir, İş Hukuku, C. 1, Ferdi İş Hukuku, 3. Bası, İstanbul 1984.
• EREN Fikret, Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Sorumluluğu, Ankara 1974.
• EYRENCİ Ömer vd., Çalışma Hayatımızın Güncel Sorunları, İstanbul, 1987.
• GÜZEL Ali vd., Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, 2009.
• GÜZEL Ali, “Fabrikadan İnternet’e İşçi Kavramı ve Özellikle Hizmet Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru Üzerine Bir Deneme”, Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan (Yayına Hazırlayan: Türk İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi), Ankara 1997.
• HANAU Peter/ADOMEİT Klaus, Arbeitsrecht, 14. Auflage, Neuwied ISSA (The International Social Security Association), (2008:12), A dynamic vision of prevention, World of Work, No. 63, August, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/dgreports/dcomm/doc uments/public ation/wcms_099048.pdf
• İNCİROĞLU Lütfi, İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşçi ve İşverenin Hukuki ve Cezai Sorumlulukları, İstanbul, 2008.
• JUNKER Abbo, Grundkurs Arbeitsrecht, 7. Auflage, München 2008.
• KABAKÇI, Mahmut, Avrupa Birliği İş Hukukunda İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Temel Yükümlülükleri ve Türk Mevzuatının Uyumu, İstanbul, 2009.
• KABAKÇI Mahmut, Hakemli Makaleler, TBB Dergisi, Sayı 86, Yıl MOLLAMAHMUTOĞLU Hamdi, İş Hukuku, Ankara, 2005.
• NARMANLIOĞLU Ünal, İş Hukuku, Ferdi İş İlişkileri I, 3. Bası, İzmir OĞUZMAN Mustafa Kemal, “İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Zararlardan İşverenin Sorumluluğu”, İÜHFM, 1969, C.XXXIV, S.1-4.
• SÜZEK Sarper, İş Güvenliği Hukuku, Ankara, 1985.
• SÜZEK Sarper, “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Konusunda Somut Çözüm Önerileri”, Türk Sosyal Güvenlik Hukukunda Sorunlar ve Çözüm Önerileri (İstanbul Barosu ile Galatasaray Üniversitesi), İstanbul SÜZEK Sarper, İş Hukuku, İstanbul, 2005.
• SÜZEK Sarper, İş Hukuku, 4. Bası, İstanbul 2008.
• SABUNCUOĞLU Zeyyat, İnsan Kaynakları Yönetimi, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları, 2000.
• ŞAKAR Müjdat, İş Hukuku Uygulaması, İstanbul, 2003.
• TEKİNAY Selahattin Sulhi, “İş Kazalarından ve Meslek Hastalıklarından Dolayı İşverenin Sorumluluğunun Sınırlanması Meselesi”, MHAD, 1968, S. 3.
• ULUSAN İlhan, Özellikle Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu – Bundan Doğan Hukuki Sorumluluğu, İstanbul 1990.
• ÜÇIŞIK, Hasan Fehim, Türk İş Hukukunda İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Sorumluluğu, yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul 1982.
• ZÖLLNER Wolfgang / LORİTZ Karl-Georg / HERGENRÖDER Curt Wolfgang, Arbeitsrecht, 6. Auflage, München 2008.