ULUSLARARASI HUKUKTA TERÖR EYLEMLERİNE KARŞI KUVVET KULLANIMI

Yıl 2021, Sayı: 18, 331 - 367, 17.12.2021

Hatice Türkay

https://doi.org/10.18771/mdergi.1038085

Öz

Uluslararası hukukta kuvvet kullanımı, kuvvet kullanma yasağı ve
bu yasağın istisnalarına ilişkin Birleşmiş Milletler (BM) Sözleşmesi’nde
açık bir düzenleme mevcuttur. Ancak bu düzenlemelerin terörle
mücadele konusunda esas alınıp alınamayacağı tartışmalıdır. Bu
çalışmada öncelikle BM Sözleşmesi esas alınarak uluslararası hukukta
kuvvet kullanımı ve tarihi gelişimi, kuvvet kullanma yasağı, bu yasağın
kapsamı ve istisnalarından bahsedilecek ve terörle mücadelede BM
Sözleşmesi’ndeki düzenlemelere özellikle kuvvet kullanma yasağının
istisnası olarak 51. maddede düzenlenen meşru müdafaaya yönelik
hükme dayanılıp dayanılmayacağı incelenecektir.
Bunun yanı sıra uluslararası hukukta kuvvet kullanma yasağının
istisnalarından biri olan meşru müdafaanın yeniden yorumlanmasına
ve tartışmalı bir şekilde uygulamada kapsamının genişletilmesine neden
olan 11 Eylül 2001’de yaşanan Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’ne
yönelik terör saldırılarına ve bunların meşru müdafaanın ele alınmasında
yarattığı tartışmalı farklılıklara değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kuvvet kullanma, meşru müdafaa, önleyici meşru müdafaa, terör, terörle mücadele

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ Ahmed, İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Kamu Hukuku, C.1, 1. Baskı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2011.
• AKSAR Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• AKSAR Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ARAL Berdal, Uluslararası Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı, Siyasal Kitapevi, Ankara, 1999.
• BATUR YAMANER Melike, Silahlı Çatışmalarda Sivillerin Korunması, 1. Baskı, Arıkan Yayınları, İstanbul, 2007.
• BAYILLIOĞLU Uğur, İnsani Müdahale Çıkmazından Çıkış Arayışı: Koruma Sorumluluğu, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• BOZKURT Enver, Birleşmiş Milletler Sisteminde Kuvvet Kullanımı, 1. Baskı, Nobel Yayın, Ankara, 2003.
• BOZKURT Enver, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı, 3. Baskı, Asil Yayın, Ankara, 2007, (“Uluslararası Hukukta”).
• BOZKURT Enver / POYRAZ Yasin /ERDAL Selcen, Devletler Hukuku, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• BOZKURT Enver / KANAT Selim, Uluslararası Toplumun Paradoksu: Terörizm, İnsan Hakları, Güvenlik ve 11 Eylül Sonrası Meydana Gelen Değişiklikler, 1. Baskı, Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti, Ankara, 2007.
• CASSESE Antonio, International Law, Oxford University Press, Oxford, 2003.
• CROZAT Charles, Devletler Umumi Hukuku, (Çev. Edip F. ÇELİK), C.1, İstanbul, 1950.
• ÇAKMAK Cenap, Uluslararası Hukuk Giriş, Teori ve Uygulama, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2014.
• DEĞİRMENCİ Olgun, Uluslararası Ceza Hukukunda Saldırı Suçu, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• DENK Erdem, Uluslararası Örgütler Hukuku: Birleşmiş Milletler Sistemi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2015.
• DÜLGER Kenan, Devletlerin Uluslararası İnsancıl Hukukun İhlalinden Doğan Sorumluluğu, 1. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2015.
• ERKİNER Hakkı Hakan, Uluslararası Terörizme Karşı Meşru Müdafaa, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ERTUĞRUL Ümmühan Elçin, Uluslararası Hukukun Emredici Normlarından Doğan Yükümlülüklerin Ciddi İhlallerinden Devletin Sorumluluğu, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2012.
• GROTIUS Hugo, Savaş ve Barış Hukuku, (Çev. Seha L. MERAY), Say Yayınları, Ankara, 2011.
• GÜNDÜZ Aslan, Milletlerarası Hukuk, 9. Baskı, Savaş Yayınevi, İstanbul, 2018.
• KESKİN Funda, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma ve Birleşmiş Milletler, Mülkiyeliler Birliği, Ankara, 1998.
• KUL Muhammet Celal, Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uluslararası Tecavüz (Saldırı) Suçu, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016.
• LÜTEM İlhan, Devletler Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1958.
• MERAY Seha L., Devletler Hukukuna Giriş, 2. Cilt, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1975.
• MUTLU Erdem İlker, Savaşın ve Barışın Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, Nisan-2016.
• O’CONNELL Mary Ellen / TAMS Christian J. / TLADI Dire, Self Defence against Non-State Actors, Mx Planck Trialogues on the Law Peace and War, Vol. 1, Cambridge University Press, Cambridge, 2019.
• ÖKTEM Emre, Uluslararası Teamül Hukuku, 1. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2013.
• ÖRNEK Serdar, Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 19. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020, (“Uluslararası Hukuk”).
• PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri 4. Kitap, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020, (“4. Kitap”).
• REÇBER Sercan, İnsancıl Müdahale ve Koruma Sorumluluğu, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, Bursa, 2015.
• SHAW Malcolm N., International Law, 7th Edition, Cambridge University Press, Cambridge, 2014.
• SUR Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, 15. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021.
• TOPAL Ahmet Hamdi, Uluslararası Terörizm ve Terörist Eylemlere Karşı Kuvvet Kullanımı, 1. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2005.
• TÜTÜNCÜ Ayşe Nur, İnsancıl Hukuka Giriş, 2. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2006.
• UÇAR Azime Ayça, Uluslararası Hukuk Kuralları Çerçevesinde Nükleer Silah Kullanımı, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ÜNAL Şeref, Uluslararası Hukuk, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• YAMAN Ahmet / ÇALIŞ Halit, İslam Hukukuna Giriş, 1. Baskı, Bilimsel Araştırma Yayınları, İstanbul, 2018.
• AREND Antony Clark, “International Law and Preemptive Use of Military Force”, The Washington Quartterly, 26/2, March 2003, s. 89-103.
• ASLAN M. Yasin, “Savaş Hukukunun Temel Prensipleri”, TBB Dergisi, S. 79, 2008, s. 235-274.
• BONAFEDE Michael C., “Here, There, and Everywhere: Assessing the Proportionality Doctrine anda U.S. Uses of Force in Response to Terrorism after the September 11 Attacks”, Cornell L. Rev., Vol. 88, 2002, s. 155-214.
• BYERS Michael, “Terrorism, the Use of Force and International Law After 11 September”, International and Comparative Law Quarterly, 51/2, 2002, s. 401-414.
• CHARNEY Jonathan, “The Use Of Force Against Terrorism and International Law”, American Journal of International Law, Vol.95, No:4, 2001, s. 835-839.
• DENK Erdem, “Uluslararası Andlaşmalar Hukukunda Jus Cogens Kurallar”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.56, S.2, 2001, s. 43-70.
• FALK Rickard, “Terör ve Devlet Terörizmi Çağında Savaş ve Barış”, Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe (Ed. Mustafa AYDIN / Günter Hans BRAUCH / Mitat ÇELİKPALA / Ursula Oswald SPRING / Necati POLAT), (Çev. Evren Çelik WITSE), 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012, s. 89-99.
• GROSS Emanuel, “Self-defence against Terrorism-What Does it Mean? The Israeli Perspective”, Journal of Military Ethics, 1:2, 2002, s. 91-108.
• MAOGOTO Jackson Nyamuya, “Walking an international law tigytrope: use of military force to counter terrorism”, Brooklyn Journal of International Law, C.31, No:2, 2006, s. 405-461.
• MILLER Lynn H., “The Contemporary Significance of the Doctrine of Just War”, World Politics, Vol.16, No:2, 1964, s. 254-286.
• REISMAN W. Micheal / ARMSTRONG Andera, “Claims to Pre-emptie Use of Force: Some Trends and Projections and Their Implications for World Order”, International Law and Armed Conflict: Exploring the Faultlines, (Ed. Micheal SCHMITT / Jelena PEJIC), 1st Edition, BRILL, Boston 2007, s. 79-112.
• SBEARER Ivan, “A Revival of Just war Theory?”, International Law and Armed Conflict: Exploring the Faultlines, (Ed. Micheal SCHMITT/Jelena REJIC), Boston 2007, s. 1-21.
• SHAH Niaz A., “Self-Defence, Anticipatory Self-Defence and PreEmption: International Law’s Response to Terrorism”, Journal of Conflict & Security Law, Vol. 12, No:1, 2007, s. 95-126.
• SHIRYAEV Yaroslav, “The Right of Armed Self-Defense in International Law and Self-Defense Arguments Used in the Second Lebanon War”, 3 ACTA SOCIETATIS MARTENSIS, 2007/2008, s. 80-97.
• TAŞDEMİR Fatma, “Uluslararası Anarşiye Giden Yol: Uluslararası Hukuk Açısından Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C.2, No:5, 2000, s. 75-89.
• TRAVALIO Greyory M., “Terrorism, Internatıomal Law and The Use of Military Force”, Wisconsin International Law Journal, C.18, No:1, 2000, s. 97-119.
• h t t p s : / / w w w . n a t o . i n t / c p s / f r / n a t o h q / o f f i c i a l _ t e x t s _ 1 7 1 2 0 . htm?selectedLocale=tr (13.10.2021).
• International Court of Justice, Border and Transborder Armed Actions (Nicaragua v. Costa Rica), 21 October 1986, https://www.icj-cij.org/public/ files/case-related/73/073-19861021-ORD-01-00-EN.pdf (28.7.2021).
• United Nations, General Assembly Resolution A/RES/3314(XXIX), Definition of Aggression, 14 December 1974, https://undocs.org/en/A/ RES/3314(XXIX) (28.7.2021).
• United Nations Security Council, S/RES/1368(2001), Threats to international peace and security caused by terrorist acts, 12 September 2001, https://undocs.org/S/RES/1368(2001) (28.7.2021).
• United Nations Security Council, S/RES/1373(2001), Threats to international peace and security caused by terrorist acts, 28 September 2001, https://undocs.org/S/RES/1373(2001) (28.7.2021).
• https://diabgm.adalet.gov.tr/arsiv/sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_17. pdf (12.11.2021)