SAİT FAİK ABASIYANIK'IN HİKÂYELERİNDE ÇEVREYİ KRONOTOP KAVRAMIYLA OKUMAK

Yıl 2020, , 109 - 121, 30.09.2020

Canan Olpak Koç

https://doi.org/10.32579/mecmua.706141

Öz

Sait Faik Türk hikayeciliğinde değeri gün geçtikçe daha iyi anlaşılan önemli bir isimdir. Yaşamından kesitlerle kurduğu hikayeleri her dönem için güncel değerini korumasını bilmiştir. Bu nedenle yazarın hikayelerinin yeni kavramlarla yapılan okumaları okurun yazara ilgisini devam ettirmek açısından gereklidir. Kronotop, metni çözümleme imkanı veren kavramlardandır. Kronotop kavramı, zaman-uzam şeklinde ifade edilebilir. Michael Bakhtin'in ortaya çıkardığı ve açıkladığı kavram, edebi metinlere bakışı zenginleştirmektedir. Metni anlamada geniş açılımlar sağlayan kronotop, zamanın mekânla bağını ortaya çıkarırken Bakhtin okumalarından anlaşıldığı gibi özellikle roman olmak üzere metinde anlatılan her zamanı mekânla anlamlandıran bir zorunlulukta ortaya koyar. Bunlardan yola çıkarak modern edebiyatın hikâye türünde dönüm noktalarından Sait Faik'in hikâyelerinde zaman/mekan ilişkisi çevre olarak dikkate değer kurgusal yapılar olarak fark edilmiştir. Yazar, hikâyelerinde anlatıcısı aracılığı ile çevreyi insan tabiatıyla bütünlemektedir. Onun kalemi biyolojik zamanla hissettiği zamanın tanığı gibidir. Bu da hikâyelerindeki çevreyi aynı zamanda bulunduğu zamanın tanığı yapmaktadır. Yapılacak bu çalışmada Sait Faik'in hikâyelerindeki mekânlar ortaya çıkarılırken bu tanıklıkta gösterilmeye çalışılacaktır. İncelemede ilk olarak Sait Faik ve hikâyeciliğinden bahsedilecek, daha sonra kronotop kavramı açıklanarak Sait Faik'in hikâyelerinde kullandığı mekânlardan yapılan seçmelerle zaman/uzam değeri tespit edilecektir. Bu mekânların kurgusal değeri ise zamanla kurulacak bağ ve dolayısıyla kronotop okumaya tabi tutularak inceleme sonlandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sait Faik Abasıyanık, Kronotop, zaman/uzam

Kaynakça

• ABASIYANIK, S.F. (1992). Lüzumsuz Adam. Bilgi Yayınevi: İstanbul. .................................. (2001). Mahalle Kahvesi-Havada Bulut, Bilgi Yayınevi: İstanbul. ................................... (2004). Havada Bulut, YKY: İstanbul. ................................... (2001). Alemdağda Var Bir Yılan, Bilgi Yayınevi: İstanbul. .................................... (2004). Sarnıç, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul. .................................... (2001). Havuz Başı, Bilgi Yayınevi: İstanbul. AKBAL SÜALP, Z. (2004). Zamanmekân (Kuram ve Sinema), İstanbul: Bağlam Yayıncılık. AKTAŞ, Ş. (2001). “Sait Faik Abasıyanık”. Türk Dili. S. 590. s.a. 187-199. ALPTEKİN, M (1976). Bir Öykü Ustası Sait Faik Abasıyanık. Dilek Yay. ALTUĞ. F. (2004). “Lüzumsuz Adam‟da Yalnızlığın Toplumsal Dolayımı”, Bir İnsanı Sevmek: Sait Faik, Ölümünün 50. Yılında Sait Faik Sempozyumu, Bilkent Üni., haz. Süha Oğuzertem, Alkım Yayınları. s.128-129 BACHELARD, G. (1996). Mekânın Poetikası (çev. Aykut Derman). Kesit Yay. BAKHTİN, M. (2001). Karnavaldan Romana. Ayrıntı Yayınları. DEMİRKIRAN, G.K. (2010). “Abasıyanık’tan Bir İlan: Kayıp Aranıyor”, ed. Ertan Eğribel-Ufuk Özcan, Türk Sosyologları ve Eserleri II: Genel Eğilimler ve Kurumsallaşma, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2010, s.365-366 KANTAR, D. (2004). Tür Üzerine Bir Tanımlama Denemesi. Dil Dergisi. MİSKİOĞLU, A. (1991). Sait Faik. Altın Kitapları: İstanbul. NACİ, F. (2008). Sait Faik’in Hikayeciliği. YKY: İstanbul. NARLI, M. (2007). Şiir ve Mekân. Hece Yayınları. SARIKAVAK, K. (1997). İhvanı Safa, İbn Sina ve Gazali’de Zaman Anlayışı, Felsefe Dünyası, Sayı 25, Ankara: Türk Felsefe Derneği Yayını. UYGUNER, M. (1980). Sait Faik Abasıyanık: Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Varlık yayınları: İstanbul. YAZICI, N. (2002). Halikarnas Balıkçısı’nın Eserlerinde Tabiat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. YILMAZ, E. (2001). Sakaryalı Sait Faik’in Sakarya (ve çevresi) hikâyeleri. Türk Dili, 600, 900-915.