OSMANLI DÖNEMİNDE YEMEN VİLAYETİNDE AÇILAN İDADİ EĞİTİM KURUMLARI

Yıl 2020, , 240 - 261, 30.09.2020

Hatip Yıldız

https://doi.org/10.32579/mecmua.740594

Öz

Osmanlı’da, “Darülmaarif” adlı rüşdiye düzeyindeki okulun idadiye dönüştürülmesiyle, 1874 yılında İstanbul’da ilk sivil idadi mektebi açılmıştır. Daha sonraki yıllarda ise idadilerin yayılmasında önemli gelişmeler olmuş ve II. Abdülhamid Dönemi’nde taşrada da sayıları hızla artmaya başlamıştır.
II. Abdülhamid Dönemi’nde taşrada idadilerin açıldığı vilayetlerden biri de Yemen’dir. Yemen Vilayetinde bu dönemde “Sana Mülki İdadi Mektebi” ve “Taiz Mülki İdadi Mektebi” isimleriyle iki büyük yatılı sivil idadi açılmıştır. Bunların yanı sıra, Hudeyde ve Asir sancaklarında birer gündüzlü sivil idadi; Sana ve Taiz’de ise birer yatılı askeri idadi açılmasına teşebbüs edilmiş, fakat mali sıkıntılar ve öğretmen yetersizliği nedeniyle başarılı olunamamıştır.
Bu çalışmada; Osmanlı son döneminde Yemen’de açılan ve bölgede yaşanan pek çok sıkıntıya rağmen uzun yıllar birer ortaöğretim kurumu olarak eğitim-öğretim hizmeti veren Sana ve Taiz idadi mekteplerinin tarihçeleri ile idareci, öğretmen, ders ve talebe durumları hakkında ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca, gerekli planlama ve hazırlık çalışmaları yapılmış olmasına rağmen, Hudeyde ve Asir sancaklarında neden idadi mektebi açılamadığı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Yemen, eğitim, idadi

Kaynakça

• Kaynakça 1. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Şura-yi Devlet Evrakı (BOA, ŞD) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Şura-yi Devlet Evrakı (BOA, İ. ŞD) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mektubi Mühimme Evrakı (BOA, MKT. MHM) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Mektubi Evrakı ( BOA, DH. MKT) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maarif Mektubi Evrakı (BOA, MF. MKT) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Dâhiliye Evrakı (BOA, İ. DH) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı (BOA, DH. MUİ) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Maarif Evrakı (BOA, İ. MF) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Taltifat Evrakı (BOA, İ. TAL) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Babıâli Evrak Odası (BOA, BEO) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı (BOA, Y. EE) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Arşivi Hususi Evrakı (BOA, Y. A. HUS.) Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Teftişat-ı Rumeli Evrakı (BOA, TFR. I. ŞKT.) 2. Salname ve İstatistikler Maarif Salnameleri Maarif Nezareti İstatistik Müdüriyeti, (Dersaadet ve vilayatta kain mekatib-i resmiye ve hususiyeye ve Dersaadet’te bulunan medaris-i İslamiye ile kütüphanelere dair istatistik mecmuasıdır), R. 1327. Maarif Nezareti, 1329-1330 Senesine Mahsus Maarif-i Umumiye İhsaiyat Mecmuası, Matbaa-i Amire, 1336. 3. Araştırma Eserler Binark, İsmet (1996). Yemen Tarihinin Kaynakları Bakımından Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nin Önemi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Demirel, Fatih (2012). “II. Meşrutiyetten Sonra Osmanlı’da Orta Öğretim: Sultânîler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXVII, Sayı 2, s. 339-358. Demirel, Fatih (2010). Mekteb-i İdadi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum. Ergün, Mustafa (2000), “Medreseden Mektebe Osmanlı Eğitim Sistemindeki Değişme”, Yeni Türkiye, Sayı: 32, s. 735-753. Karataş, Yakup (2016). “Sultan II. Abdülhamid’in Eğitim Politikalarının Mali Bir Veçhesi: Evkâf-ı Münderisenin Maarife Terki”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 57, s. 1839-1867. Kodaman, Bayram (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Öztürk, Cemil (2000). “İdadi”, DİA, C. 21, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 464-466. Polat, Ü. Gülsüm (2017). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yemen İle İlişkiler (1911-1938)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi: AAM Derg., 33 (2), 96: 113-154. Sert, Serap (2016), “Birinci Dünya Savaşı’nda Yemen, Osmanlı Devleti’nin Temsilcisi Vali Mahmut Nedim Bey’in Yemen’deki Faaliyetleri”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 9, Sayı 18, s. 121-139.