ORHAN VELİ ŞİİRİNDE JAPON ESTETİĞİ

Yıl 2020, Sayı: 9, 20 - 44, 27.03.2020

Melek Gülcü

https://doi.org/10.32579/mecmua.582997

Öz

Modern Türk şiirinin kurucularından
atfedilen Orhan Veli, Türk şiirinin kalıplaşmış bütün değerlerini sarsarak
şiire yepyeni bir yol açmıştır. Şiirin durağanlaşmasına karşı çıkarak yeni bir
forma bürünmesinde, dinamik ve modern bir hüviyet kazanmasında etkili olmuştur.
Klasik Divan şiirini, Türk şiir geleneğini şiddetle reddetmiş, şiiri hece ve
uyağın esaretinden kurtararak özgür bir yapıya kavuşturmuştur. Bu uğurda
yaptığı/yapmayı düşündüğü yenilikleri gerçekleştirmede kendisine geleneksel bir
Japon şiir türü, haiku, rehberlik etmiştir.

Tipik bir Japon şiiri olan haiku[1]; biçimsel olarak 5-7-5
dizeden ve on yedi heceden oluşan dünyanın en kısa şiir türüdür. Kaynağını Zen
ve Taozim’den alan Wabi-Sabi’nin sanatsal anlamda somut bir göstergesi olup kısa,
yalın ve öz anlatımla “an”ı yakalayarak mevsimlerden ve duygulanımdan söz eder.
Gelenekselliğini ve özünü her daim muhafaza etmeyi başarabilen haiku, birçok
merhalelerden geçerek bugüne ulaşmış, sanatı ve estetiği kendi sınırlarını
aşarak bütün dünyada yayılmaya başlamıştır.

Türk şiirinde Japon estetiğinin
yansıması olan haikunun tanıtılmasında, sevilmesinde ve yaygın bir tür olarak
kullanılmasında şüphesiz en etkili isim Orhan Veli’dir. Bu çalışmada haiku şiir
türünün felsefi zeminini oluşturan Wabi-Sabi anlayışı, geçirdiği evreler ve
değişiklikler, Türk şiirindeki izleri açıklanacak nihayetinde Orhan Veli’nin bu
türü tercih etme nedenleri detaylı bir şekilde değerlendirilerek şiirler
çözümlenecek, haiku ile şiirlerin benzer yönleri gözler önüne serilecektir.

 

Anahtar Kelimeler

Orhan Veli, haiku, şiir, Japon sanatı, Wabi-Sabi

Kaynakça

• Dr. Selim SOMUNCU