ESKİ TÜRKLERDE DEVLET YÖNETİMİNDE HAKİMİYETİN İLAHİ TEMELLERİ

Yıl 2020, Sayı: 10, 303 - 321, 30.09.2020

Ayten Akcan

https://doi.org/10.32579/mecmua.793202

Cited By: 2

Öz

Türklerde devlet ve millet kavramı çok eski dönemlerden itibaren doğmuş ve gelişmiştir. Çok eski ve köklü bir medeniyete sahip olan Eski Türkler, devleti ve yönetimi ilahi temellere dayandırarak uzun seneler uygulanacak olan bir yönetim modeli oluşturmuşlardır. Devletin kutsal bir varlık olarak tanımlandığı bu anlayış da; “Dünya’ya hakim olma” ve “Tanrı’nın yeryüzünde kurduğu bu düzende devletin devamlılığını sağlama” gibi hususlar önemli izdüşüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu ideaların gerçekleşmesinde ilahi kaynakların rolü oldukça büyüktür ve bu ilahi kaynaklardan alınan güç ile “Türkler tarihin hiçbir devrinde devletsiz kalmamışlardır.” denilse yanlış olmayacaktır.
Bu çalışmada Türklerin devlet kurma içgüdüsü ve devleti kurarken egemenliğin kaynağı ve egemenliğin kaynağını nasıl kullandıkları konu edinilmiştir. Aynı zamanda devletin yönetiminde ilahi kaynakların nasıl kullanıldığı, Tük hükümdarına idare etme hakkının Tanrı tarafından nasıl verildiği konularına da açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada ayrıca arkeolojik kaynaklar, yazılı belgeler, efsaneler ve destanlar gibi sözlü kaynaklar da göz önüne alınarak, devletin neden vazgeçilmez bir kurum olduğu ve egemenliğin kaynağının ilahi temellere dayandırılmasının ve bu kutsiyetin merkezi yönetimin sorumluluklarını daha işler bir hale getirip getirmediği sorusuna da cevap aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Türker, Devlet, Hakimiyet, Yönetim, Kut

Kaynakça

• Akgündüz, A.ve Öztürk, S. (2000), Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul: Osav Yayınları
• Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Divitçioğlu, S. (2005), Orta - Asya Türk İmparatorluğu VI. - VIII. Yüzyıllar, Ankara: İmge Kitabevi
• Ergin, M. (2009). Orhun Abideleri, 42. Basım, İstanbul: Boğaziçi Yayınları
• Golden, P.B. (2006). Türk Halkları Tarihine Giriş, (Çev. Osman Karatay), Çorum: Karam Yayınları
• Gökyay, O. Saik (2004), Dedem Korkut’un Kitabı, Ankara: MEB Yayınları
• Gömeç, S. Y. (2006), Türk Kültürünün Ana Hatları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gumilev, L.N., (2004), Eski Türkler, (Çev: D. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yayınları
• Gülensoy, T. (2007) Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü A-N, Ankara: TDK Yayınları
• Günay, Ü. ve Güngör, H. (2003). Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi, İstanbul: Rağbet Yayınları
• İbn Fadlan (2007), Bin Yıl Önce Türkler Ve Ötekiler, (Çev. Sadık Şaşar), İstanbul: İstiklal Kitabevi Yayınları
• İbni Mühennâ (1997), Lûgati, Çev. Abdullah Battal, Ankara: TDK Yayınları, s.35
• İnalcık, H. (1959), “Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet Telâkkisiyle İlgisi”, AÜ SBFD, S.1
• Jên-T’ang, Chang, (1968), T’ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler, Taipei.
• Kafesoğlu, İ. (2004), Türk Milli Kültürü, 25. Baskı, İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Kafesoğlu, İ. (1972). “Eski Türk Dini”. Ülkü Dergisi, (3):1-34
• Kaşgarlı Mahmut (2013), Divanı Lûgat- it Türk, (Çev. Besim Atalay), C.1
• Kaşıkçı, O. (2002). “Eski Türklerde Devlet Başkanlığı ve Hakanlık”. Türkler, C.2, Yeni Türkiye Yayınları
• Koca, S. (2016), Türk Kültürünün Temelleri II., 4. Baskı, Ankara: Berikan Yayınevi
• Koca, S. (2002), “Devlet Meclisi ve Kurultay”, (Ed. H. Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
• Küyel, M.T. (1990). Türklerde Adalet Kavramının Ontolojik Bir Temeli Var mıdır? X. Türk Tarih Kongresi, (735-742)
• Liu, Mau-Tsai, (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri (Çev. Ersel Kayaoğlu-Deniz Banoğlu), İstanbul: Selenge Yayınları
• Moğolistan ‘daki Türk Anıtları Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, (2003), Ankara: TIKA Yayınları
• Ögel, B. (2016), Türklerde Devlet Anlayışı, İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Ögel, B. (2002), “Devlet Meclisi ve Kurultay”, (Ed. H. Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
• Ögel, B. (2001), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 4. Basım, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları
• Orkun, H. Namık (1994), Eski Türk Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları
• Öztürk, A. (2001), Ötüken Türk Kitabeleri, Ankara: MEB Yayınları
• Öztürk, A. (2000), Çağlar İçinde Türk Destanları, İstanbul: Alioğlu Yayınları
• Pan.K. (2004). Han Shu, “Han Hanedanlığı Tarihi”, (Haz. Ayşe Onat-Sema Orsoy-Konuralp Ercilasun), Ankara: TTK Yayınları
• Pelliot, P. (1995). Uygur Yazısıyla Yazılmış Uğuz Han Destanı Üzerine, (Çev.Vedat Köken), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Rasonyi, L. (2007), Tarihte Türklük (Çev.H Zübeyr Koşay), İstanbul: Örgün Yayınevi
• Roux, J.P., (2015). Türklerin Tarihi. (Çev. Lale Aslan Özcan), Beşinci Baskı, İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Roux, J.P. (2001). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, (Çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Roux, J.P. (1999), Altay Türklerinde Ölüm, İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Sazak, G. (2014), Türk Sembolleri Hun Dönemi Türk Motif ve Sembollerinin Sanata ve Hayata Yansıması, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları
• Şeşen, R. (2001), İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Ankara: TTK Yayınları
• Tacemen, A. (2001), Türk Kimliği , C II, Niğde: Niğde Üniversitesi Yayınları, No. 4
• Taneri, A. (2015), Türk Devlet Geleneği, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları
• Tanyu, H. (1980). İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları
• Togan, Z. Velidi (2019), Umumi Türk Tarihine Giriş, 3. Basım, İstanbul: T.İş Bankası Kültür Yayınları
• Togan, İ, Kara, G. ve Baysal, C. (2006), Eski T’ang Tarihi-Çin Kaynaklarında Türkler, Ankara: TTK Yayınları
• Turan, O. (2019), Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi I-II, 29. Basım, İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Yusuf Has Hacib (2016), Kutadgu Bilig, (Çev.Ayşegül Çakan), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları