MİRZÂ MUHAMMED NAKÎ (KUMRÎ)’NİN KENZÜ’L-MESÂİB ’İ ÜZERİNE

Yıl 2021, Sayı: 11, 119 - 134, 30.03.2021

Muzaffer Karataş

https://doi.org/10.32579/mecmua.865435

Öz

Osmanlı kültür ve edebiyatı çok geniş coğrafyalarda ve uzun bir tarih sürecinde varlığını devam ettirmiştir. Osmanlı Devleti’nin tarihi, siyasi ve sosyal hayatı ile birlikte oluşan bu kültür ve edebiyat Osmanlı Devleti’nin dağılma ve yıkılma süreci olan 19. yüzyılda etkisini giderek azaltmıştır. Adını çokça duyduğumuz ve eserlerini bildiğimiz şairlerin yanında isimlerine kaynak ve tezkirelerde az rastlanan, günümüz Türkiye sınırları içinde ve dışında yetişmiş divan şairleri de kültürümüzün önemli parçalarındandır. Bu sebeple divan şairleri ile ilgili yapılacak çalışmalar, Türk kültür ve sanat dünyası için önem taşımaktadır. Şairler yüzyıllar içerisinde tüm duygu ve düşüncelerini, yaşanılan tarihi, sosyal ve dinî olayları edebî bir zevke hitap edecek şekilde şiirler vasıtasıyla anlatmaya çalışmışlardır. Tüm İslâm âlemini derinden yaralayan olaylardan biri olan Kerbelâ hâdisesi divan şiiri çerçevesinde çokça konu edilmiştir. Bu hâdiseyi konu edinen eserlerden biri 19. yüzyılda yazılmış olan Mirzâ Muhammed Nakî (Kumrî)’nin Kenzü’l- Mesâib adlı eseridir. Söz konusu çalışmada bu eserin elde bulunan tek nüshası, şairin hayatı, dil ve üslûp özellikleri, eserin te’lif sebebi ve muhtevası incelenerek eser günümüz bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kumrî,, Kerbelâ,, Hz. Hüseyin,, Maktel,, Türk Edebiyatı.

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”. DİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Aliev, Salah Muhammedoğlu (1994). “Derbend”. DİA, C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Arslan, Mehmet; Erdoğan, Mehtap (2009). Kerbelâ Mersiyeleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Aydın, Haluk (2017). “Remzî’nin Kerbelâ Mersiyesi”, Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı 13, s. 235-254.
• Bursalı, Mustafa Necati (2017). Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin, Çelik Yayınevi, İstanbul.
• Cebecioğlu, Ethem (1997). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Rehber Yayınları, Ankara.
• Ceylan, Ömür (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Çağlayan, Bünyamin (1997). Kerbelâ Mersiyeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Çiftçi, Cemil (2008), Divan Şiirinde Kerbelâ Ağıtları, Kevser Yayınları, İstanbul.
• Dikmen, Mehmet (2003). Peygamberler Tarihi, Cihan Yayınları, İstanbul.
• Doğrul, Ömer Rıza (1963). Dinler Tarihi, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Eroğlu, Süleyman (2010). “Yahya Bin Bahşi ve Maktel-i Hüseyin’i, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ”, Uluslararası Kerbelâ Sempozyumu, C. II. Sivas.
• Ertekin, Ertuğrul (2006). “Arapça, Farsça ve Türkçe Maktel-i Hüseyin’ler”, Âşinâ Dergisi, VII/23-24, Kış-İlkbahar.
• Fığlalı, Ethem Ruhi (2019). “Hüseyin”, DİA, C. 18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Güder, Nurcan Öznal (1997). Kastamonulu Şazî Maktel-i Hüseyn, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Güngör, Şeyma (1996). Hadikatü’s-Süedâ, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Güngör, Şeyma (2003). “Maktel” DİA, C. 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Güngör, Şeyma. (2003). “Maktel-i Hüseyin”, DİA, C. 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Güngör, Şeyma (2015). “Tarihî Olaydan Menkıbeye, Menkıbeden Şahesere [Kerbelâ Olayı ve Hadikatü’s-Süedâ]’’, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, İstanbul.
• İsen, Mustafa (1993). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karahan, Abdülkadir (1938). Anadolu Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler, (Yayımlanmamış Bitirme Tezi), İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• Kılıç, Mustafa Cemil (2017). Kerbelâ Büyük Acı, Kamer Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, Esat (2003). Ansiklopedik Alevîlik Bektâşîlik Terimleri Sözlüğü, Kaynak Yayınları, İstanbul
• Köksal, Mustafa Âsım (1993). Peygamberler Tarihi, Ahıska Yayınevi, Ankara.
• Köksal, Mustafa Âsım (2009). Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası, Karaca Yayınevi, İstanbul.
• Küntaş, Kemal (2018). Kerbelâ Saadete Ermişlerin Bahçesi Fuzûlî, Kalender Yayınevi, İstanbul.
• Mamedov, Anar (2003). Azerbaycan Litürjisinde Maktel Türü, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
• Muhaddisi, Cevad (2018). A’dan Z’ye Kerbelâ Ansiklopedisi, Önsöz Yayıncılık, İstanbul.
• Namazova, Nurana (2019). Ens.az ensiklopediya, Azerbaycan.
• Öz, Baki (1996). Alevîlik Nedir? Dergah Yayınları, İstanbul.
• Öz, Mustafa (2002). ‘‘Kerbelâ maddesi’’. DİA, C. 25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Özçelik, Kenan (2010). ‘‘Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyin Kimin Eseridir?’’ Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ,II. Cilt (Edebiyat), Sivas, s. 7-16.
• Özil, Sibel (2017). “Maktel-i Hüseyinler Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S 83, s. 31-48.
• Pala, İskender (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Polat, İsa (2016). Kerbelâ Üniversitesi, Kevser Yayınları, İstanbul.
• Şişman, Rabia Şenay (2019). “Ayrılık Temi Ekseninde Öncelenen Dil Öğerinin Stilistik Kullanımlar: Kumrî Örneği’’, Türk Kültürü ve HacıBektaş Veli Araştırma Dergisi, Yaz, Sayı 90, s.116.
• Tanyıldız, Ahmet (2016). “Fuzûlî’nin Hadîkatu’s-Su’adâ’sı Üzerine Notlar”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Journal of Academic Literature) Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu Özel Sayısı, C 2, S 3, s. 139-155.
• Tanyıldız, Ahmet (2007). “Süreli Yayınlar Bağlamında Bazı Çeviri Yazı Sorunları’’, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3 Summer, s. 526-534.
• Tarlan, Ali Nihat (2017). Fuzûlî Divanı Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Toprak, Mehmet Faruk (2004). ‘‘Mersiye”. DİA, C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları”, İstanbul.
• Turgut, Ahmet (2011). Aşkın Şehidi, Paradoks Kitap, İstanbul.
• Üzüm, İlyas (1998). “Hüseyin-Litaratür”, DİA, C 18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Yaman, Ali (1998). Muâviye, Yezîd, Hz. Hüseyin ve Kerbelâ, Ufuk Matbaacılık ve Reklamcılık San.Tic. Ltd. Şti, İstanbul.