Köpek Aslında Ne Yaptı? -Dede Korkut Okumaları İçin Teklifler-

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 7, 30.06.2022

Ahmet Şefik Şenlik

Öz

ÖZ

Türk dil ve kültür tarihi bakımından paha biçilmez bir kaynak olan Dede Korkut Kitabı, geçmiş ile bugün arasında muhkem bir köprü vazifesi görmektedir. Bu münasebetle eser, 20. ve 21. asırlarda hakkında en çok çalışma yapılmış metinlerden biri olmuştur. Ulus devlet yapısı, Türkçülüğün devlet politikası olması, Millî Eğitim'in de bu doğrultuda politikalar üretmesi gibi faktörler kanaatimizce esere olan alakayı artırmıştır. Eserin sadeleştirilmiş/kısaltılmış şekilleri bugün hem ilköğretim hem de ortaöğretim için '100 Temel Eser'den biri olarak tanınmıştır. Sadeleştirilmiş şekliyle hikâyeleri neşretme, talep çokluğu sebebiyle yayınevleri için çok cazip bir ticari faaliyettir; fakat bu, çoğu zaman ilmî bir faaliyet olarak değerlendirilemez. Sadeleştirme çalışmalarına kılavuzluk edecek filolojik maksatlı ilmî metin edisyonlarının sayısı da az değildir. Yapılan her ciddi metin edisyonu ile okuma ve yorumlama hususundaki meselelerin hallinde bir adım daha ileri gidilmiştir/gidilmektedir. Lakin hâlâ itminan noktasına gelinememiştir.

Bu makalede, okunması hususunda bugüne kadar hiçbir çalışmada isabet kaydedilememiş bir kelime hakkındaki görüşümüzü ifade etmek istiyoruz. Söz konusu kelime şimdiye kadar Türkiye'de ve Türkiye dışında yapılan çalışmalarda ittifak halinde istisnasız bir şekilde "çekildi" olarak okunmuştur. Bu makalede bu geniş ittifaka muhalif bir görüş serdedeceğiz.

Yanlış okumanın sebebi, kef harfinin kendisini akla ilk gelen ses olan /k/ suretinde okutması cazibesidir. İlk çalışmalarda /k/ olarak okunan bu ses, anlaşılan daha sonraki çalışmalarda da üzerinde pek düşünülmeden benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, Dresden Nüshası, Eski Anadolu Türkçesi, Anadolu Ağızları, Kef Harfi, Okuma yanlışları.

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. v.d. (2011) Türkçe Sözlük, TDK, Ankara.
• Aksoy, Ö. A. ve Dilçin, D. (2009a) XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü II, C-D, TDK, Ankara.
• Aksoy, Ö. A. ve Dilçin, D. (2009b) XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü V, O-T, TDK, Ankara.
• Aksoy, Ö. A. v.d. (2009c) Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü II, (C-D) Birleştirilmiş Tıpkıbasım, TDK, Ankara.
• Aksoy, Ö. A. v.d. (2009d) Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü V, (O-T) Birleştirilmiş Tıpkıbasım, TDK, Ankara.
• Atalay, B. (1986) Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi III, TDK, Ankara.
• Dankoff, R. ve Kelly, J. (1984) Maḥmūd al-Kāšγarī, Compendium of The Turkic Dialects, Dīwān Luγāt at-Turk II (Ed. Tekin Ş., Tekin G. A.). Harvard [Boston].
• Clauson, G. (1972) An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Centuty Turkish, London
• Gökyay, O. Ş. (1938) Dede Korkut, İstanbul.
• Gökyay, O. Ş. (2006) Dedem Korkudun Kitabı, Kabalcı, İstanbul.
• Ergin, M. (1958) Dede Korkut Kitabı I, Giriş-Metin-Faksimile, TDK, Ankara.
• Ergin, M. (1963) Dede Korkut Kitabı II, İndeks-Gramer, TDK, Ankara.
• Ergin, M. (1986) Dede Korkut Kitabı, Metin-Sözlük, İstanbul.
• Hacıyev (Şirvanelli), A. (2019). “Dədə Qorqud Kitabı”nın Şərhli Oxunuşu II. Kitab (1 və 2-ci Boylar Üzrə), Baky.
• Kaçalin, M. S. (2017) Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı, TDK, Ankara
• Muallim Rif'at [Kilisli Muallim Rifat Bilge] (1332) [1916] Kitâb-ı Dede Korkud, ̔Alâ Lisâni Tâife-i Oġuzân (Müstensih ve Musahhihi: Muallim Rifat), İstanbul.
• Rossi, E. (1952) Il "Kitāb-ı Dede Qorqut" Racconti Epico-Cavellerischi dei Turchi Oġuz Tradotti e Annotati con Facsimile del Ms. Vat. Turco 102. Città del Vaticano.
• Şenlik, A. Ş. (2017) Tiryaki Hasan Paşa Gazavatnamesi ve Bazı Filolojik Notlar, TÜBA, Ankara.
• Şenlik, A. Ş. (2020) Dede Korkut Kitabı (Haz. Şenlik, A. Ş.), Kırmızıkedi, İstanbul.
• Şenlik, A. Ş. (2022) "Kim Bu Şökli? -Dede Korkut okumaları için teklifler-" İstanbul Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (TUDED) 62/1.
• Tezcan, S. ve Boeschoten, H. (2012) Dede Korkut Oğuznameleri (4. baskı, gözden geçirilmiş), YKY, İstanbul.
• Tulum, M. ve Tulum, M. M. [haz.] (2016) Dede Korkut, Oğuznameler, Oğuz Beylerinin Hikayeleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara.
• Veren, E. (2016). "Dede Korkut Kitabı Dresden'e Niksar'dan mı Gitti?" Türk Dili, Dil ve Edebiyatı Dergisi Sayı 777.