Sadri Ertem’in Toplumcu Gerçekliği Bağlamında “Bacayı İndir Bacayı Kaldır” Hikâyesine Bakış

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 24 - 36, 30.06.2022

Sezin Seda Altun

Öz

1930’lar SSCB’sinde hâkim olan ve kaynağını Marksizm’den alan toplumcu gerçekçilik anlayışı aynı yıllarda Türk edebiyatında da önemli bir etki alanına sahip olur. Kapitalist düzeni ortadan kaldırarak yerine sosyalist düzeni kurmak amacını taşıyan toplumcu gerçekçilik emekçi sınıfların sözcülüğünü yapar. Toplumu ekonomi temelli sınıfsal ayrışmayı merkeze alarak inceleyen bu anlayışla ortaya konan eserlerde ezen/ezilen, işçi/işveren, köylü/ağa karşıtlıkları üzerinden sömürüye maruz kalan kesimin mağduriyeti ele alınır. Sadri Ertem, özellikle Sabahattin Ali, Orhan Kemal, Kemal Bilbaşar, Samim Kocagöz gibi isimlerin eserleriyle başarılı örnekleri verilen toplumcu gerçekçi sanat anlayışının Türk edebiyatındaki öncü isimlerindendir. Yazı hayatına gazetecilikle başlayan Ertem daha sonra kaleme aldığı hikâye ve romanlarıyla ferdî edebiyatın karşısına cemiyet edebiyatını koyar. Sanat eserinin ve onu var eden sanat adamının toplumsallığına vurgu yapan yazara göre edebiyat sosyal çarpıklıkları, sınıfsal eşitsizlikleri, sömürü düzenini anlatmayı ve eleştirmeyi vazife edinmelidir. Edilgen değil etkin bir rol üstlenerek kapitalizmin yarattığı haksız düzeni değiştirmeyi amaçlamalıdır. Sadri Ertem bu ilkeler bağlamında sanatta yan tutarlık ilkesiyle güdümlü eserler ortaya koymuştur. Nitekim toplumcu gerçekçi anlayış için öz/içerik biçimden ve estetik kaygılardan önde gelmektedir. Bu çalışmada Ertem’in hikâyeciliği hakkında bilgi verilecek ve Bacayı İndir Bacayı Kaldır kitabında yer alan aynı adlı öykü yazarın fikri yazılarında toplumcu gerçekçi sanat anlayışı üzerine ortaya koyduğu düşünceler bağlamında incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sadri Ertem, Bacayı İndir Bacayı Kaldır, Toplumcu-gerçekçilik, hikâye.

Kaynakça

• Alangu, Tahir, Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman: Antoloji/Cilt 3 (1940-50), İstanbul Matbaası, 1965.
• Çopur, Yusuf, “Sadri Ertem’in Öykülerinde Tema”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 67, (2021): 232-247.
• Demir, Ahmet, “Sosyal Gerçekçilik Anlayışı ve Sadri Ertem’in Roman ve Hikâyelerinde Yapı, Tema, Anlatım”, (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi, 2006.
• Demir, Ahmet, “Toplumcu Gerçekçi Objektiften Yansıyan Bir Anadolu Fotoğrafı: Bacayı İndir Bacayı Kaldır”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 5, S.1. (2008): 65-80.
• Enginün, İnci, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Ertop, Konur, “Toplumcu-gerçekçi Edebiyatımızın Öncü Yazarlarından Biri: Sadri Ertem”, Taha Toros Arşivi. https://openaccess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/136843/001641539010.pdf?sequence=3 [Erişim tarihi: 14.5.2022]
• Karaca, Alâattin, “Osmanlıyı İtibarsızlaştırma Örneği Olarak Sadri Ertem’in Bir Varmış Bir Yokmuş’u”, TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 10 Edebiyat ve Eleştiri, (Ocak 2014): 115-126.
• Karaca, Nuray, “Sadri Ertem’in ‘Bacayı İndir Bacayı Kaldır’ Adlı Hikâyesine Göstergesel Bir Çözümleme”, folklor/edebiyat, Cilt: 23, Sayı: 91, 2017/3.
• Korkmaz, Ramazan, Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy, Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Kudret, Cevdet, Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III. Cumhuriyet Dönemi (1923- 1959), İstanbul: İnkılâp Yayınları, 1999.
• Külahlıoğlu İslam, Ayşenur, “Cumhuriyet Dönemi Türk Hikâyesi”, Yeni Türk Edebiyatı 1839-2000, İstanbul: Grafiker Yayınları, 2009.
• Necatigil, Behçet, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, İstanbul: Varlık Yayınları, 2005.
• Parlak, Mustafa, “Sadri Ertem Üzerine Monografik Bir Çalışma”, (Yayınlanmamış doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1995.
• Aksoy Serdaroğlu, Ö. “Sadri Ertem’in Bacayı İndir Bacayı Kaldır Adlı Hikâyesini Toprak Etiği Bağlamında Okumak”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (2020): 191-198.