Aristoteles’in Poetika’sı Işığında Sofokles’in Filoktetes Tragedyası

Yıl 2022, , 109 - 117, 30.12.2022

Sercan Özinan

https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1110231

Öz

Aristoteles etik, estetik ve politika üzerine olan görüşlerinin yanında “Poetika” isimli eserinde tragedya karakterlerinin özgür iradeleri, ahlaki değerleri ve eylemsel tercihlerini inceleyerek bir tragedya biçimi tartışmaktadır. Antik Yunan tragedyalarının günümüz tiyatrosunun yapı taşını oluşturan eylem birliği Aristoteles’in fikirlerinde tezahür etmektedir. Aristoteles’ten neredeyse bir yüzyıl önce yaşamış, milattan önce beşinci yüzyılın en etkili tragedya yazarı olan Sofokles, Poetika’da tartışılan tragedya biçiminin karşılığını veren eserler üretmiştir. Öyle ki çağın tiyatro şenliklerinde birçok kez birincilik alması buna kanıt olarak gösterilebilir. Sofokles’in bilinen son eseri olan ve yönetmenliğini yaparak sahneye koyduğu “Filoktetes” tragedyası çeşitli otoritelerce kendisinin en iyi dokunmuş eseri olarak nitelendirilmektedir. Bu çalışmada, Aristoteles’in poetikasındaki temel kavramlar incelenecek ve Sofokles’in Filoktetes eserindeki karşılıklarının izi sürülecektir. Dolayısıyla Filoktetes’in yazgısı, iradesi ve ahlakı arasındaki diyalektik irdelenecek olup düşünsel açıdan okuyucuya katkı sunmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Poetika, Sofokles, Tragedya, Eylem

Sophocles's Tragedy of Philoctetes in the Light of Aristotle's Poetics

Öz

Besides his philosophical discussions on ethics, aesthetics, and politics; Aristotle, one of the most prominent philosophers of Ancient Greek, also examines tragedy, which is the prepotent form of theatre in his era, and the free will, moral values, and actual intentions of tragic characters in his "Poetics"; thus, cracking the door open to a formal discussion. The principle of unity of action in ancient Greek tragedies, which constitutes the building block of modern theatre, was first manifested in the work of Aristotle. Sophocles, who lived almost a century before Aristotle and was the most influential tragedy writer of the fifth century BC, authored works that correspond to the ideal form of tragedy discussed in the Poetics; so much so that he won the first prize many times in the dramatic festivals of the time can be construed as evidence to this. The tragedy of "Philoctetes", which is the last known work of Sophocles and claimed to be staged and directed by the writer himself, is described by various authorities to be his best-written work. This study will explain the core terms in Aristotle's Poetics and trace their counterparts in Sophocles's Philoctetes. Therefore, the dialectic between Philoctetes's destiny, will, and moral standing will be examined to contribute to the reader in terms of theory and practice.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Poetics, Sophocles, Tragedy, Act

Kaynakça

• Arıcı, O. (2020) Kurmacanın İnşası, İstanbul: Habitüs Yayıncılık.
• Aristoteles (2005) Poetika, N. Kalaycı (çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Aristoteles (2016) Poetika, A. Çokona; Ö. Aygün (çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Barba, E. (2002) Oyuncunun Gizli Sanatı, A. Candan (çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cevizci, A. (2017) İlkçağ Felsefesi, İstanbul: Say Yayınevi.
• Cullan, A. (2016) Aristotle and the Poetics, New York: Routledge Publishing.
• Latacz, J. (2006) Antik Yunan Tragedyaları, Y. Onay (çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Nutku, Ö. (1985) Dünya Tiyatrosu Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Sofokles. (1941) Filoktetes, N. Ataç (çev.). Ankara: Maarif Vekilliği Yayınları.
• Sofokles. (2006) Filoktetes, Ş. Yücel (çev.). İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Şener, S. (1998) Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Şener, S. (1997) Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Vernant, J.P. (2002) Yunan Düşüncesinin Kaynakları, H. Portakal (çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yücel, V. (2014) “Aristoteles’in Poietikas’sı-Toplumsallaştırıcı Anlatı”. Cogito, 77 (352-364).