Rast Muğamı Gûşeleri (1)

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 49 - 63, 25.12.2015

Fikri Soysal

Öz

Azerbaycan Rast Muğamı cetvelinin 1920 yılından beri Batılılaşma süreci neticesinde değişimi ve sadeleşmesi, günümüzde bilinen şûbelerin içinde bulunan ve ayrıntıda kalmış müzikal ifade ve cümlelerin ne olduğu ve nasıl algılanması gerektiği önemli konulardır. Bu meselelerin sistematik müzikoloji içinde nasıl sistemleşmesi gerektiği, metodolojik ihtiyaçların neler olduğu, ayrıca ele alınması ve çözüm getirilmesi gereken hususlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Müzikal cümle ve ifadelere verilen isimler, analitik makam düşüncesinin eksikliği, Batılılaşma sürecinde kendi öz musiki araştırmalarının geri kalmış ve tahrif edilmiş olması, Azerbaycan Rast Muğamı hakkında günümüzde yapılan araştırmaların yetersizliğinin önemli sebepleri olarak sıralanabilir. Türkiye ile Azerbaycan’ın müzikal kültürünün aynı olması, müzikal dokusunda benzer ifadelerin bulunması, aynı nazariyeye tabi olmaları, Türk Musikisi üzerine yapılan müzikolojik araştırmalarda ve kadîm nazari eserleri anlamada muğamların önemini ortaya koyması için yeterlidir. Rast Muğamı hisselerinin içinde ki küçük yapılar, bazen soru soran ve cevap veren iki cümle olarak, bazen de dört veya daha fazla cümleden oluşan basit musiki ifadeleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yapıları isimlendiren genel itibariyle icracılar olurken, cümlelerin icra teknikleri açısından taşıdıkları ifadelere göre anlamlandırdıkları görülmektedir. Musiki ifadelerine verilen isimler hacim açısından “Gûşe” ya da “Şûbe” olarak adlandırılırken, icra teknikleri açısından verilen isimler de, yer adları, kişi adları, hayvanlar âlemi ve saire ile ilişkili adlar olabilmektedirler. Bu makalede, Rast Muğam hisseleri içinde küçük müzikal cümleler olarak icra edilen ve çeşitli şekillerde isimlendirilen motifleri, uzun hava gibi düzensiz ritme tabi olan musiki eserlerini notalamak için kendi geliştirdiğimiz bir sistemde, ilk defa tarafımızdan notalanmış müzikal yapıları ortaya koyacağız. Bu yapıların notasyonlarının ortaya konulması neticesinde sistematik müzikoloji ile de sistemleştirilerek ortaya konulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rast Muğamı, Şûbe, Azerbaycan, Gûşe, Muğam

Kaynakça

• Abdullazade, G., Cahangirova, A., Dadaşov, X., Abdülkasımov, V., Elesger, R., Aliyeva, F., ... ve dğr. (2008). Muğam Ensiklopediyası. Bakü: Haydar Aliyev Fon- du.
• Bakıhanov, A. (1985). Ömrün Sarı Simi. Bakü: Işık.
• Bedelbeyli, E. (1969). Musiki Lügatı. Bakü: İlm.
• Bingöl, E. (1999). Türk Musikisinde Makamlar ve Seyir Örnekleri. İstanbul: Bakır- köy Musiki Vakfı Yayınları.
• Develioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Aydın Ki- tabevi Yay.
• During, J. (2011). İran ve Kafkas Mühitinde Azerbaycan Muğamının Yeri. II Bey- nelhalk Muğam Festivali (s. 60-66). Bakü: Şark - Garb.
• Əsədullayev, A. (2005). İnstrumental Muğamlar Rast və Çahargah. Bakı: Adiloğlu Nəşriyyatı.
• Əsədullayev, A. (2009). İnstrumental Muğamlar. Bakı: Adiloğlu Neşriyyatı.
• Feldman, W. (1990, Autumn). Cultural Authority and Authenticity in the Turkish Re- pertoire. Asian Music,22 No. 1, 73-111.
• Feldman, W. (1993). Ottoman Sources on the Development of the Taksîm. Year- book for Traditional Music, Musical Processes in Asia and Oceania, 25, 1-28.
• Hacıbeyli, Ü. (1926, Temmuz). Şark Musikisi Hakkında Garb Alimlerinin Tefsiri.
• Maarif ve Medeniyet, 30, 30-33. Həşimov, A. (2002). Rast Muğamı (Muğam Fenni Üzre Metodiki Tavsiye). Bakı:
• Ofset Usulü Çap Olunmuştur. İsmayilov, M. S. (1984). Azerbaycan Halk Musikisinin Janrları. Bakü: Işık Neşriy- yat.
• Kolukırık, K. (2009). Abdülkâdir Merâgî ve "Şerhu'l-Edvâr" Adlı Eserinin XIV. Yüzyıl
• Türk Mûsikîsi Nazariyâtındaki Yeri. Basılmamış Doktora Tezi, A.Ü. S.B.E, İslam Tarihi ve Sanatları, Ankara. Kuşoğlu, O. (2007). Rafig Hüseyn Oğlu İmrani'nin Yayımladığı Azerbaycan Mu- ğam Janrının Yaranması ve İnkişaf Tarihi Adlı Eser.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, M.Ü, İstanbul.
• Mansurov, B. (2003). Ömür Kısaysa; Hatıralar. Bakü: Seda Neşriyyat.
• Məmmədov, N. (1978). Azerbayjanski Mugam Destgah Rast. Moskova: SSR İnce- sanat ve Mimarlık Enstitüsü.
• Quliyev, T. (1938). Rast Destgahı. Bakü: Bakü Azerneşr Musiki Sektörü.
• Rızayeva-Bağırova, R. (1984). Tarzen Mirza Ferenç Hakkında Hatıralar. Bakü: Azerneşr.
• Səfərova, Z. (2006). Azerbaycan Musiki İlmi; XIII-XX Asırlar. Bakü: Azerneşr.
• Soysal, F. (2012). Rast Muğamı Çerçevesinde Azerbaycan Muğam Kavramı. Ya- yınlanmamış Doktora tezi, MÜ SBE İF, İstanbul.
• Şen, Y. (1999). Azerbaycan'ın Müzik Yapısı ve Ses Sistemi Üzerine Bir Araştırma. A.Ü.G.S.F. Dergisi(1), 107-110.
• Tanrıkorur, C. (1998). Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler. İstanbul: Ötüken.
• Turabi, A. H. (2005). Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi ve Mûsikî Risâlesi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Ufkî, A. (2003). Ali Ufkî, Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz. (M. H. Cevher, Çev.) İzmir:
• Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri. Uygun, M. N. (1999). Safiyyüddin Abdülmü'min Urmevî ve Kitâbü'l-Edvârı. İstan- bul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Wright, O. (2001). Klasik Türk Mûsikîsi’nde Çârgâh: Tarih-Teori Çelişkisi. (A. H. Turabi, Dü.) M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 21(2), 81-104.
• Zöhrabov, R. (1991). Muğam. Bakü: Azerbaycan Devlet Neşriyyatı.
• Zöhrabov, R. (1996). Şifahi Ananeli Azerbaycan Professional Musikisi. Bakü: Po- ligrafika Birliği Neşriyyatı.