Examining the Cultural Reflections in Monumental Building Facades: A Case Study of Mardin Dereiçi (Kıllıt) Village

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 74 - 97, 30.06.2024

Işılay Genç , Demet Aykal

https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.1451353

Öz

Dereiçi (Kıllıt) Village in Savur district of Mardin is an old Assyrian village that has been largely abandoned. The village, which witnessed a significant and vital Assyrian settlement in the past, has three side-by-side churches belonging to the Orthodox, Protestant, and Catholic communities, as well as a monastery and a mosque. This reflects the old tolerance of the village and makes the settlement area unique. Today, Dereiçi village looks like a museum village with monumental and traditional architectural structures. These structures, each of which are historical documents, are brought to the present day as a reflection of the traditional culture in which they exist. The original features of these structures are also reflected in their facades. In architectural readings, the material of the facade elements, their formation, and their relationships with each other are used as a form of expression in understanding and interpreting the facade within the framework of the period to which it belongs. In this context, the study aims to examine the relationship between culture and church buildings built by different cultural groups, analyze the traces they carry on the building facades, and read about the social expression left by culture in different societies.

Anahtar Kelimeler

Monumental Building, Facade, Stream, Culture, Assyrian

Anıtsal Yapı Cephelerindeki Kültürel Yansımaların İncelenmesi: Mardin Dereiçi (Kıllıt) Köyü Örneği

Öz

Mardin’in Savur ilçesine bağlı Dereiçi (Kıllıt) Köyü büyük ölçüde terk edilmiş eski bir Süryani köyüdür. Geçmişte büyük ve önemli bir Süryani yerleşimine tanıklık eden köyde Ortodoks, Protestan ve Katolik cemaatine ait yan yana üç kilise, bunlara ek olarak bir manastır ve cami yapıları bulunmaktadır. Bu durum köyün eski hoşgörüsünü yansıtmakta ve yerleşke alanını özgün kılmaktadır. Dereiçi (Kıllıt) Köyü sahip olduğu anıtsal ve geleneksel mimari yapıları ile müze köy görünümüne sahiptir. Her biri tarihi belge niteliğinde olan bu yapılar içinde var oldukları geleneksel kültürün yansıması olarak günümüze aktarılmaktadır. Bu yapıların özgün hali cephelerine de yansımaktadır. Mimari okumalarda cephe elemanlarının biçimlenişi, birbiri ile olan ilişkileri, malzemesi ve yapım tekniği cepheyi ait olduğu dönem çerçevesi içerisinde anlama ve yorumlamada bir ifade şekli olarak kullanılmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı farklı kültür gruplarının kendi inşa ettikleri kilise yapılarının kültür ile ilişkisini incelemek, bina cephelerine taşıdıkları izleri analiz etmek ve kültürün farklı toplumlar üzerinde bıraktığı sosyal ifadeyi okuyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Anıtsal Yapı, Cephe, Dereiçi, Kültür, Süryani

Kaynakça

• Almaca, P. (2022), Kültürel Kimliğin Mekânsal Etkileri: Mor Gabriel Süryani Manastırı Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Asatekin, N.G. (2004), Kültür ve Doğal Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Conzen, M.R.G. (1960), Alnwick, Northumberland: a Study in Town-plan Analysis. Transactions and Papers (Institute of British Geographers), (27), s: iii-122.
• Conzen, MRG. (1981), The Plan Analysis of an English City Centre. In: Whitehand JWR (ed) The Urban Landscape: Historical Development and Management: Papers by MRG Conzen. Academic Press, London, s: 25–53.
• Conzen, M. R. G. (2004), Thinking About Urban Form. Urban Morphology, 1932-1998. Peter Lang.
• Demirarslan, D. (2020), Geçmişten Geleceğe Doğru Bir Geçiş: Kapılar, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(53), s: 1219-1243.
• Evren, M. (2023), Yok Olmaya Yüz Tutmuş Bir Kültür Mekânı Dereiçi (Kıllıt) Köyü Örneği. International Journal of Mardin Studies, (IJMS), 2023, 4(1), s: 47-56.
• Güleçoğlu, H. N. (2019), Artvin Geleneksel Evlerinde Cephe Tipolojisi Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Güç Işık, A. (2014), Süryani Cemaatinde Toplumsal Dönüşüm ve Siyasete Dâhil Olma, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, s: 739-760.
• Güsten, S. (2015), Turabdin’deki Süryani Taşınmazları Sorunu, İPM-Mercator Politika Notu, Arena Kağıtçılık Matbaacılık İç ve Dış Tic. Ltd. Şti, İstanbul.
• Halifeoğlu, F. M. (2006), Savur Geleneksel Kent Dokusu ile Sosyal Yapı İlişkisi Üzerine Bir İnceleme, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.5 S.17, s: 76-84.
• Hasol, D. (1999), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul.
• Koc, C. ve Aykal, F. D. (2018), The examination of Diyarbakir Urban Morphology After 1950 with Conzen Method: Yenisehir Sample, Journal of Current Researches on Social Sciences, 8 (1), s: 39-54.
• Kozbe, G. ve Güngör, A. (2022) (edt), Mardin İli Kültür Envanteri, T.C. Mardin Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Lasera Reklam Hizmetleri İç ve Dış Ticaret Limited Şirketi, Cilt IIII, Konya.
• Krier, R. (1988), “Architectural Composition”, Academy Editions, London, s: 122-131.
• Küçük, Z. G. (2008), Mardin ve Çevresinde Süryaniler, Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Küçükerman, Ö. (1985), Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi, 2. Baskı, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul, 31-32, 68.
• Maslow, A. H. (1943). A Theory of Human Motivation, Psychological Review 50, s: 370-396.
• Onaran, K. (2000), Malzeme Bilimi, İstanbul: Bilim Yayın Teknik Yayınevi.
• Özmen, A. (2006). Tur Abdin Süryanileri Örneğinde Etno-Kültürel Sınırlar, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Özmen, A. (2017), Umudu Uzakta Aramak: Süryanilerin Turabdin’den Göçü. Journal of Turkish Studies, Studies.DOI:10.7827/TurkishStudies.11429
• Polat, H. (2016), Bursa Kent Kimliğinin Bina Cepheleri ve Çatıları Üzerinden İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Rapaport A. (1969), House Form and Culture, Englewood Cliffs, Geographical Review, London, Vol. 59, No. 4, pp. 632–633.
• Savur Belediyesi. (2023), Savur Belediyesi arşivi.
• Selçuk S. ve Sorguç A. (2016), Sınırlanmıştan Sınıra: Sınırdan Arayüze: Sayısaldan Fiziksele, Mimarlık Dergisi, 388.
• SYP. (2016). https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/dokuman/savur-yonetim-plani/1692 Erişim Tarihi: 20.05.2024.
• Şimşek, O. (2003), Yapı Malzemesi 1, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Uluengin, N. Y. (2000), Osmanlı – Türk Sivil Mimarisinde Pencere Açıklıklarının Gelişimi, Yem Yayınevi. Yıldız, İ. (2011), Savur’daki Tarihi Eserler, İstanbul: Mardin Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları.