Teknolojinin ve Dijitalleşmenin Geleneksel Türk Sanatlarına Yansımaları

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 227 - 250, 30.12.2024

Nazlı Kızılaslan , Düriye Kozlu Çevirmen: Koray Sevindi

Öz

Bilgisayar bilimi ve teknolojisinin hızla gelişmesiyle birlikte, sanat alanında devrim niteliğinde değişimler yaşanmıştır. Günümüzün arka planı olarak dijital çağda, geleneksel sanat yapıtları dijital sanat formları olarak halka arz edilmektedir. Bu inşa konsepti gelişim aşamasında olsa da dijital teknolojiler günümüz sanatı içerisinde yaygın biçimde kullanılmaya devam etmektedir. Diğer yandan ortaya çıkan ürünlerin sanatsal olarak anlamlandırılması ve sınıflandırılması, her geçen gün giderek daha da güçleşmektedir. Bu bağlamda sanal ortamlarda, dijital veriler kullanılarak geleneksel sanatların yeniden tasarlanmasını olumlu karşılayanlar olduğu gibi, geleneksel sanatlar alanında bozucu, yıkıcı, özden uzaklaştırıcı bir eylem olarak yorumlayanların da olması yeni tartışmaları da ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmanın amacı teknolojinin ve dijitalleşmenin geldiği noktada yeni sanatsal yaklaşımların geleneksel sanatlara ve özelde Türk sanatlarına nasıl yansıdığını ele almaktır. Geleneksel sanatların dijital ortamlarda, teknolojik veriler kullanılarak yeniden tasarlanması, bu sanatların geleceğe aktarılabilmesi açısından önemlidir. Bu çalışma dijital sanatla ilgilenen Türk sanatçıların eserleri ile sınırlandırılmış nitel bir çalışma olup, veriler, makale, kitap ve sergi tasarımları üzerinden toplanmıştır. Türk sanatlarından ebru sanatı, hat sanatı, tezhip sanatı ve minyatür sanatı üzerine, tanım, tarih ve bilgilendirmeler yapılarak, dijitalleşmenin ve teknolojinin tasarımsal açıdan bu sanat dallarına etkisi, sanatçılar ve eserleri üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Sanat, Teknoloji, Dijitalleşme, Dijital Sanat, Tasarım

Reflections of Technology and Digitalization on Traditional Turkish Arts

Öz

With the rapid development of computer science and technology, revolutionary changes have occurred in the art field. In today's digital age, traditional artworks are presented to the public as digital art forms. Although this construction concept is still in the developmental stage, digital technologies are widely used in today's art. On the other hand, the artistic interpretation and classification of the resulting products is becoming more and more difficult with each passing day. In this context, the fact that some welcome redesigning traditional arts by using digital data in virtual environments and those who interpret it as a disruptive, destructive, and distracting action in traditional arts reveals new debates. This study aims to address how new artistic approaches are reflected in traditional arts and Turkish arts, particularly at the point where technology and digitalization have arrived. Redesigning traditional arts in digital environments using technological data is important in transferring these arts to the future. This study is a qualitative study limited to the works of Turkish artists interested in digital art, and the data was collected through articles, books, and exhibition designs. By providing definitions, history, and information on the Turkish arts of ebru (marbling), hat (calligraphy), tezhip (illumination), and miniature art, the effects of digitalization and technology on these art branches in terms of design are examined through artists and their works.

Anahtar Kelimeler

Traditional Art, Technology, Digitalization, Digital Art, Design

Kaynakça

• Akten, Z. (2008). Gelişen Teknolojilerin Dijital Sanat Alanında Oluşturduğu Yeni Temalar ve Mimarlığa Katkıları, https://polen.itu.edu.tr/xmlui/handle/11527/8537 (Erişim Tarihi: 12.04.2020). [Akten, Z. (2008). New Themes Created by Developing Technologies in the Field of Digital Art and Their Contributions to Architecture, https://polen.itu.edu.tr/xmlui/handle/11527/8537 (Date of Access: 12.04.2020).]
• Alagöz, G., Çalık, İ. ve Güneş, E. (2018). Kültürel Miras Turizmi Bağlamında Geleneksel El Sanatları: Erzincan Bakır İşlemeciliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 174-191. [Alagöz, G., Çalık, İ. and Güneş, E. (2018). Traditional Handicrafts in the Context of Cultural Heritage Tourism: Erzincan Copper Embroidery. Dumlupınar University Journal of Social Sciences, (55), 174-191.]
• Albayrak, O. (2012). The irreversible line: Adornian contribution and communication through the use of the Arabic script in the videos of Mona Hatoum and Kutluğ Ataman. Master’s thesis, Stony Brook University, New York. Available from ProQuest Dissertations & Theses Global (Order No. 1519132).
• Altay, D. (2005). Küresel Köyün Medyatik Mimarı Marshall Mcluhan, ss. 9-48, Su Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul. [Altay, D. (2005). The Media Architect of the Global Village Marshall Mcluhan, pp. 9–48, Su Publishing House, 2nd Edition, Istanbul.]
• Altay, D. (2005). 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar Kadife Karanlık. Su Yay., İstanbul. [Altay, D. (2005). 21st Century Theorists Illuminating the Age of Communication Velvet Darkness. Su Pub., Istanbul.]
• Amirsadeghi, H. (Ed.). (2010). Unleashed: Contemporary art from Turkey. London: Thames & Hudson.
• Ark Tera. https://www.arkitera.com/haber/refik-anadolun-desenleri-frank-gehry- tasarimi-walt-disney-konser-salonunu-susleyecek/. (17.02.2021).
• Artful Living. https://www.artfulliving.com.tr/sanat/seckin-pirim-ile-roportaj-i-1092. (19.02.2021).
• Aura İstanbul. http://aura-istanbul.com/index.php/2018/11/16/binalarin-insanlarla- iletisim-kurma-bicimi-ve-refik-anadol/. (22.02.2021).
• Barutçugil, H. (2001). Suyun Rüyası Ebru. İstanbul: Ebristan Yayınları. [Barutçugil, H. (2001). Dream of Water Ebru. Istanbul: Ebristan Publications.]
• Benjamin, W. (1993). Pasajlar-Tekniğin Olanaklarıyla Yeniden Üretilebildiği Çağdaş Sanat Yapıtı. (46-76). (Çev: Ahmet Cemal). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. [Benjamin, W. (1993). Pasajlar-Technique's Possibilities to Reproduce Contemporary Art. (46-76). (Translated by Ahmet Cemal). Istanbul: Yapı Kredi Publications.]
• Brownie, B. (2012). Fluid typography: Construction, Metamorphosis and Revelation. In G. Lees-Maffei (Ed.), Writing design: Words and objects (English ed., pp. 175–186). UK, Berg: Oxford
• Childe, V. G. (1994). The Archaeology of V. Gordon Childe: Contemporary Perspectives. University of Chicago Press.
• Çokokumuş, B. (2012). Dijital Ortamda Kültür ve Sanat. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE) ISSN: 214-9466, 1(3), 51-66. [Çokokumuş, B. (2012). Culture and Art in the Digital Environment. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE) ISSN: 214-9466, 1(3), 51-66.]
• Daftari, F. (2006). Without boundary: Seventeen Ways of Looking. New York: Museum of Modern Art.
• Demirci, Ö. (2018). İyi Tasarım. Meltem İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, (3), 95-95. [Demirci, Ö. (2018). Good Design. Meltem Izmir Mediterranean Academy Journal, (3), 95–95.]
• Elitsoy, Z. (2008). Toplumsal Dönüşümler Bağlamında Teknoloji Sanat İlişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul. [Elitsoy, Z. (2008). Technology Art Relationship in the Context of Social Transformations (Unpublished Master's Thesis), Marmara University, Istanbul.]
• Groys, B. (2016). Akışta İnternet Çağında Sanat. (Çev. Ebru Kılıç), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. [Groys, B. (2016). Art in the Age of Internet in Flow. (Translated by Ebru Kılıç), Istanbul: Koç University Publications.]
• Güneş, E. (2014). Rasim Özdenören’in Hikâyelerinde Gelenek ve Modern Çatışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman. [Güneş, E. (2014). The Conflict of Tradition and Modernity in Rasim Özdenören's Stories (Unpublished Master's Thesis). Adıyaman University Institute of Social Sciences, Adıyaman.]
• Khajavi, M. J. (2019). Arabic Script in Motion: A Theory of Temporal Text-based Art. Springer.
• Lyotard, J. F. (1997). Postmodern Durum, (Çev: Ahmet Çiğdem), Ankara: Vadi Yayınları. [Lyotard, J. F. (1997). Postmodern Situation, (Translation: Ahmet Çiğdem), Ankara: Vadi Publications.]
• Maktal, A., & Korkmaz, Y. (2019). Motif ve Çizim Şemalarının Dijital Ortama Aktarılmasının Tezyînî Sanatlardaki Tasarım Sürecine Katkısı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 21-27. [Maktal, A., & Korkmaz, Y. (2019). The Contribution of Transferring Motifs and Drawing Schemes to Digital Media to the Design Process in Illumination Arts. Pamukkale University Journal of Institute of Social Sciences, (34), 21-27.]
• Manovich, L. (2001). The Language of New Media. London: The MIT Press.
• Mcluhan, M. & Fiore, Q, (2012) Mcluhan’ın İzinde Medyayı Anlama Kılavuzu, İstanbul: Mediacat Kitapları. [Mcluhan, M. & Fiore, Q, (2012). A Guide to Understanding Media in Mcluhan's Footsteps, Istanbul: Mediacat Books.]
• Meram, S. (2013). Dijital Sanat Tarihi. https://prezi.com/xjuauttnmuoz/dijital-sanat-tarihi/#. (Erişim Tarihi:16.05.2020). [Meram, S. (2013). Digital Art History. https://prezi.com/xjuauttnmuoz/dijital-sanat-tarihi/#. (Access Date: 16.05.2020)]
• Nalven, J. & Jarvis J. D. (2005). Going digital: The practice and vision of digital artists. USA: Thomson Course Technology.
• Gürlek, N. (2017). Canan ile Söyleşi. 03 Ekim 2017’de https://www.youtube.com/watch?V=4-2xizqu-Jı’da yayımlanmıştır. [Gürlek, N. (2017). Interview with Canan. Published on October 03, 2017 at https://www.youtube.com/watch?V=4-2xizqu-Jı.]
• Paul, C. (2008). Dijital Art. London: Thames & Hudson.
• Sağlamtimur, Z. (2010). Dijital Sanat, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 10, 3. [Sağlamtimur, Z. (2010). Digital Art, Anadolu University Journal of Social Sciences, vol: 10, 3.]
• Spalter, A. M. (1999). The Computer in the Visual Arts, Addison Wesley Longman.
• Stallabrass, J. (2013). Sanat A.Ş. Çağdaş Sanat ve Bianeller. İstanbul: İletişim Yayınları. [Stallabrass, J. (2013). Sanat A.Ş. Contemporary Art and Bianelles. Istanbul: İletişim Publications.]
• Torun, A. (2015). Walter Benjamin, Sanat Eserinin Aurası ve Yeni Medya Sanatı. International Multilingual Academic Journal, 2(1), 1-9. [Torun, A. (2015). Walter Benjamin, Aura of the Work of Art and New Media Art. International Multilingual Academic Journal, 2(1), 1–9.]
• Türk Dil Kurumu, (Gelenek), (Çevrimiçi), https://www.tdk.gov.tr/, 14,03,2021. [Turkish Language Association, (Tradition), (Online), https://www.tdk.gov.tr/, 14,03,2021.]
• Türkmenoğlu, H. (2014). Teknoloji ile sanat ilişkisi ve bir dijital sanat örneği olarak Instagram. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 87-100. [Türkmenoğlu, H. (2014). The relationship between technology and art and Instagram as an example of digital art. Ulakbilge Journal of Social Sciences, 2(4), 87-100.]
• Ünlü, M. M. (2018). Orta Çağ ve Rönesans Dönemi’nde Ortaya Çıkan Estetik Düşüncelerin Sanat Eğitimine Yansımaları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Konya. [Ünlü, M. M. (2018). Reflections of Aesthetic Thoughts on Art Education in the Middle Ages and Renaissance Period (Unpublished Master's Thesis), Necmettin Erbakan University Institute of Educational Sciences, Fine Arts Education Department, Konya.]
• Wands, B. (2006). Dijital Çağın Sanatı. Çev: Osman Akınhay, İstanbul: Akbank Kültür Sanat Yayınları. [Wands, B. (2006). Art of the Digital Age. Translation: Osman Akınhay, Istanbul: Akbank Culture and Art Publications.]
• Yaman, B. (2016). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Ana Sanat Dalı, Canan Şenol, http://bilalyaman.blogspot.com/2016/05/canan-senol.html, Erzurum. [Yaman, B. (2016). Atatürk University Faculty of Fine Arts, Department of Painting, Canan Şenol, http://bilalyaman.blogspot.com/2016/05/canan-senol.html, Erzurum.]
• Yılmaz, P. Ü. (2010). Canan Şenol’un Yapıtlarından Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Okuması. Yedi Dergisi, (4), 125-136. [Yılmaz, P. Ü. (2010). Canan Şenol'un Yapıtlarından Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Okuması. Yedi Magazine, (4), 125-136.]