Din Öğretimi Süreçlerinde Kitle İletişim Araçlarının Dini Bilgi Kaynağı Olma Durumuna İlişkin Öğretmen Görüşleri

Yıl 2024, , 87 - 102, 27.06.2024

Gülşen Sayın

https://doi.org/10.47951/mediad.1451602

Öz

Medyanın dijital ortamlardaki akışkanlığı ve yayılımı mevcut bilginin çeşitlenmesine katkı sunmakla birlikte bilgi kirliliği yaratma olasılığı bulunmaktadır. Bu olasılık dini bilgi açısından da geçerlidir. Geleneksel medya ve yeni dijital platformlar dini bilginin yapılanmasında, yayılmasında ve ideolojik söylemlerin gelişmesine taraf olma seviyesinde destek veya karşıt söylemlerin gelişmesinin önünü açabilmektedir. Bu noktada medyada yer alan dini bilgilerin örgün din öğretimindeki dini bilgi anlayışlarını nasıl etkilediği sorusu ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada din dersi öğretmenlerinin görüşlerinden yola çıkılarak kitle iletişim araçlarının dini bilgi kaynağı olma durumu, din öğretimi süreçlerine yansıması yönüyle ele alınmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir ve araştırma bir durum çalışmasıdır. Araştırma, öğretmenlerin tecrübelerine dayalı olarak tasarlandığı ve senkronik verilere ihtiyaç duyulduğu için fenomenolojik yaklaşım ile ortaya konulmuştur. Araştırmada nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan mülakat tekniği ile veriler toplanmıştır. Buna göre, bireylerin dini bilgilerini öğrenme ve inşa süreçlerinde formal din öğretiminin yanı sıra anlamı, alıcıların kişisel deneyimleri, değerleri, kültürel bağlamları, sosyal etkileşimleri ve kitle iletişim araçları da şekillendirmektedir.
Bu çalışmada din dersi öğretmenlerinin görüşlerinden yola çıkılarak kitle iletişim araçlarından edinilen dini bilginin din öğretimi süreçlerine nasıl yansıdığı ele alınmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Araştırma, öğretmenlerin tecrübelerine dayalı olarak tasarlandığı ve senkronik verilere ihtiyaç duyulduğu için fenomenolojik desen benimsenerek ortaya konulmuştur. Araştırmada nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan mülakat tekniği ile veriler toplanmıştır. Bu amaçla yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan mülakat hazırlanmış ve araştırmanın temel sorusu olan “Günümüz din eğitimini dini bilgi açısından nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna alınan cevaplardan yola çıkılarak çalışma dizayn edilmiştir. Buna göre, bireylerin dini bilgilerini öğrenme ve inşa süreçlerinde formal din öğretiminin yanı sıra anlam, alıcıların kişisel deneyimleri, değerleri, kültürel bağlamları, sosyal etkileşimleri ve kitle iletişim araçları da şekillendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Dini Bilgi, Dini Bilgi Kaynakları, Din Eğitimi Öğretmenleri, Medya

Teachers' Views on the Status of Mass Media as a Source of Religious Information in Religious Education Processes

Öz

While media's fluidity and dissemination in digital contexts help to diversify the body of knowledge already in existence, there is a chance that this could lead to information pollution. This notion holds true for knowledge about religions as well. The creation of ideological discourses and supporting or opposing discourses in the structuring and disseminating of religious knowledge can be facilitated by traditional media and new digital platforms. The issue of how religious knowledge in the media influences students' comprehension of religious knowledge in formal religious education now comes up. The status of the media as a source of religious information is examined in this study in terms of its reflection on religious education processes, based on the opinions of religion course instructors. This is a case study that used the qualitative research method. The research was presented using a phenomenological approach since it was planned based on the experiences of teachers and synchronic data was required. Data for the study were gathered using interviews, a method commonly employed in qualitative research. Accordingly, the meaning is changed by the recipients' own experiences, beliefs, cultural contexts, social interactions, and mass media, in addition to formal religious education, in the processes of learning and creating individuals' religious knowledge.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Information, Religious Information Resources, Religious Education Teachers, Media

Kaynakça

• Akkaya, M. A. (2021). Bilgi kaynağı ve bilgiye erişim aracı olarak internet algısı: Kuşaklararası yaklaşım farklılığının karşılaştırılması. Bilgi Yönetimi. https://doi.org/10.33721/by.947918
• Arslan, M. (2016). Kitle iletişim araçları, medya ve din ilişkisi üzerine. Birey ve Toplum, 6(11), 5-25.
• Aydın, M. Ş. (2018). Din eğitimi bilimi (2. bs). Kimlik Yayınevi.
• Bildik, E. (2019). Dini bilgi edinme sürecinde sosyal medya [Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı]. Marmara Üniversitesi.
• Demir, İ. (2019). Dini bilgi edinme kaynağı olarak sosyal medya (İlahiyat Fakültesi öğrencileri örneği) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2014). Türkiye’de dini hayat araştırması.
• Dill-Shackleford, K. (2009). How fantasy becomes reality: Seeing through media influence. Oxford University Press.
• Doğan, İ. (2021). Genç yetişkinlerin televizyondaki dini programlara yönelik tutumları ve güven düzeylerinin belirlenmesi: Ampirik bir araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 8(1), 277-293. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.800096
• Erdoğan, İ., & Alemdar, K. (1990). İletişim ve toplum: Kitle iletişim kuramları tutucu ve değişimci yaklaşımlar. Bilgi.
• Florescu, O. (2014). Positive and negative influences of the mass media upon education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 149, 349-353. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.08.271
• Furat, A. Z. (2009). Din eğitiminde görsel medyanın yeri ve fonksiyonları (Televizyon örneği). Adal Ofset.
• Furat, A. Z. (2012). Din okuryazarlığı: Din eğitimi felsefesi açısından temel bir kavram. Marife, Kış, 9-24.
• Furat, A. Z. (2014). Medya ve din: Din eğitimi açısından yeni bir imkan alanı mı tehdit mi? In N. Kocabay Sener & M. Çamdereli (Eds.), Dijitalleşen Din (Medya ve Din 2) (ss. 325-364).
• Göka, E. (2016). Felsefesiz dünyanın bekçisi: Medya. In Medya ve Din Tartışmaları Sempozyumu, İstanbul. http://acikerisim.ticaret.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11467/1809/75728.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Jennings, P. (2003). The impact of different approaches to religious education on the spiritual and moral attitudes of year nine and year ten pupils [Doktora tezi, University of Wales].
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Medya okuryazarlığı dersi öğretim programı (Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 7 veya 8. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018813172123543-7%C3%96P%202018-83%20Medya%20okur%20yazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20(7%20veya%208. %20s%C4%B1n%C4%B1f).pdf
• Nazıroğlu, B. (2015). Din eğitiminin gerekliliği açısından dini medya okuryazarlığı. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 15(2), 191-220.
• Özden, Y. (2014). Öğrenme ve öğretme. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Özkır, Y. (2014). Medyanın din bilgisi. In M. Çamdereli, B. Önay Doğan, & N. Kocabay Şener (Eds.), Medya ve Din (ss. 13-32). Köprü Kitapları.
• Pärna, K. (2010). Believing in the net. Leiden University Press.
• Paslı, C. (2010). Yetiştirme yurdu gençliği ve din eğitimi. In M. Tavukçuoğlu (Ed.), Kuram ve Eylem Yönüyle Din Eğitimin Teolojik ve Felsefi Temelleri: Sempozyum (ss. 249-264). İlahiyat Derneği Yayınları.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. B. Selçuk Beşir Demir, Çev.; 2. bs). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2018). Televizyon izleme eğilimleri araştırması. https://www.rtuk. gov.tr/Media/FM/Birimler/Kamuoyu/televizyonizlemeegilimleriarastirmasi2018.pdf
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2022). Gençlerin medya kullanımı ve dijital okuryazarlık araştırması. https://www.rtuk.gov.tr/Media/FM/Kamuoyu/genclerin_medya_kullanimi_ve_dijital_okuryazarlik_arastirmasi_.pdf
• Temel, M. (2018). İnternet üzerinden dini bilgi edinme süreci ve eleştirel yeterlilikler: Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi öğrencileri üzerine ampirik bir değerlendirme. Journal of International Social Research, 11(59), 1121-1130. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2721
• Tudor, A. (2005). Kültür, kitle iletişimi ve toplumsal etken. In E. Mutlu (Ed.), Kitle İletişim Kuramları (1. bs, ss. 395-427). Ütopya Yayınevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. bs). Seçkin Yayınları.