Türkiye’de Kamu Hizmeti Yayıncılığı Açısından Dinî Temalı TV Programları ve Diyanet TV Program Türleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 237 - 266, 31.12.2019

Mustafa Çuhadar

Öz

Diyanet İşleri Başkanlığı televizyon yayınları üretmeye/ürettirmeye 1987 yılında başlamıştır. 1990’lı yıllarda tecimsel televizyonların ortaya çıkmasıyla birlikte Diyanet İşleri Başkanlığının örgütlenmesi, tekniği, yayın içeriği, planlama ve denetimlerinin bizatihi kendi eliyle yürütüleceği, müstakil televizyon yayıncılığı yapması talebi, bizatihi kurum tarafından gündeme getirilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmanın konusunu, kamu hizmeti anlayışı bakımından dinî temalı programlar oluşturmaktadır. Bu çerçevede çalışmada kamu hizmeti yayıncılığını yerine getiren TRT’deki dinî temalı programların tarihçesine ve söz konusu programlarla ilgili tartışmalara yer verilecek ve kamu hizmeti yayıncılığında yeni bir dönemi başlatan Diyanet TV’nin yayın içerikleri ile program türleri ele alınacaktır. Bu bakımdan araştırmanın temel problemini, kamu hizmeti yayıncılığı açısından Diyanet TV’nin program türleri oluşturmaktadır. Buna bağlı olarak çalışmanın evreni Diyanet TV’de yayınlanan programlardır. Çalışmanın kapsamı 2019 yılının ilk 6 ayı ile sınırlandırılmış ve 1 Temmuz 2019 tarihinden sonra yayınlanan programlar kapsam dışında bırakılmıştır. Çalışma evreninden sistematik rastlantısal örneklem yoluyla seçilen 15-31 Ocak 2019, 15-31 Mart 2019 ve 15-30 Haziran 2019 tarihleri arasındaki programlar analiz edilmiştir. Bu programlar öncelikle Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından hazırlanan “Yayınlarda Program Türleri Kod, Tanım ve Sınıflandırmaları Rehberi” esas alınarak incelenmiş; ardından Diyanet TV’nin hangi tanımlamalarla programları türlere ayırdığı betimsel analizle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diyanet TV, Kamu Hizmeti Yayıncılığı, Dinî Kamu Hizmeti Yayıncılığı, Din ve Ahlak Programları

An Analysis of Religion-Themed TV Programmes and Types of Programmes on Diyanet TV in Terms of Public Service Broadcasting in Turkey

Öz

The Presidency of Religious Affairs began producing television broadcasts / having them produced in 1987. With the emergence of commercial televisions in the 1990s, the Presidency of Religious Affairs officially voiced its request for doing independent television broadcasting with the exclusive authority to decide on its organization, technical details, broadcast content, planning, and inspection. This study, therefore, focuses on religion-themed programs within the framework of public service. This study deals with the history of, and discussions about, the religion-themed programs broadcast on the Turkish public service broadcaster TRT, as well as the broadcast contents and the types of programs on Diyanet TV, the establishment of which has marked a new era in public service broadcasting. The research question of this study, therefore, is centered around the types of programs on Diyanet TV from the perspective of public service broadcasting. Accordingly, the target domain of this study is the programs broadcast on Diyanet TV. The scope of the study covers the first 6 months of 2019 and the programs broadcast after 1 July 2019 are not included in this study. The systematic random sampling is used to select and analyze programs between 15-31 January 2019, 15-31 March 2019, and 15- 30 June 2019 in the study population. These programs were examined with reference to the “Codes, Definitions, and Categorizations of Programmes Broadcast” issued by the Turkish Radio and Television Supreme Council, and the descriptive analysis was conducted to determine how Diyanet TV classified its programs.

Anahtar Kelimeler

Diyanet TV, Religious and Moral TV Programmes, Public Service Broadcasting, Religious Public Service Broadcasting

Kaynakça

• Akıllıoğlu, S., Aziz, A., Çolakoğlu, N., Dağlı, N., Görün, N., Bayık, H., ... Tanık, M. (1990). TRT dünden bugüne radyo-televizyon 1927-1990. Ankara: TRT.
• Aktay, Y., Yılmaz, M., Beriş, H. E., Birinci, K., ve Osmanoğlu, E. (2012). Diyanet İşleri Başkanlığı vatandaş memnuniyet araştırması. Ankara: DİB-SDE.
• Altıkulaç, T. (2016). Zorlukları aşarken (Gözden Geçirilmiş 3. Baskı b., Cilt 1). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Baydar, M. Ç. (1994). İslâm ve radyo televizyon. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bilgin, V. (2003). Popüler kültür ve din: Dindarlığın değişen yüzü. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 193-214.
• Bilis, A. E. (2017). Modern yaşamda dini değerlerin televizyonda temsili: Nihat Hatipoğlu ile iftar programı örneği. Selçuk İletişim Dergisi, 189-210.
• Buyrukçu, R. (2005). Dinî konulu yartışma programları (Medyadaki dini tartışmalar ve düşündürdükleri: Medyatik İslam. II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 271-276). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Cankaya, Ö. (2015). Bir kitle iletişim kurumunun tarihi TRT. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çamdereli, M. (2013). Medyada dinin popüler temsili. Siyer Atölyesi 3-4 (s. 37-69). İstanbul: Meridyen Kitaplığı.
• Çamdereli, M. (2019). Prof. Dr. Mete Çamdereli ile söyleşi. 64-74. (F. Bayram, F.
• İbanoğlu, K. Büyüker, M. Yüksel, M. Günel, & S. Sav, Röportajı Yapanlar) Din ve Hayat Dergisi.
• Çelik, A. (2004). Radyo ve televizyonlarda yayınlanan dini programları eğitim açısından değerlendirme (Erzurum örneği). İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Demirbaş, A. (2003). Sesli ve görüntülü yayınlarda dini yayınların toplumu aydınlatmadaki rolü. II. Din Şûrası (s. 533-537). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Demiröz, Ş. (2005). TRT ve özel kanallarda dinî yayınlar. II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 29-34). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (1995). Din şûrası nihai kararları. I. Din Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri (s. 697-707). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2000). Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz’ın konuşmaları makaleleri (1999) (Cilt V). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2002). Son on yılda Diyanet İşleri Başkanlığı . Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2005). II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi sonuç bildirgesi. II. Uluslararası
• Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 427-430). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2010). Diyanet İşleri Başkanlığı hizmet ve projeler 2003-2010. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2014). Diyanet İşleri Başkanlığı 2013 yılı faaliyet faporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2015). Diyanet İşleri Başkanlığı 2014 yılı faaliyet raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2016). Diyanet İşleri Başkanlığı 2015 yılı faaliyet raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2017). Diyanet İşleri Başkanlığı 2016 yılı faaliyet raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2018). Diyanet İşleri Başkanlığı 2017 yılı faaliyet raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• DİB. (2019). Diyanet İşleri Başkanlığı 2018 yılı faaliyet raporu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Doğan, D. M. (1993). İletişim veya dehşet çağı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Elpeze Ergeç, N. (2005). Dinî didaktik sohbet programları (Ulusal televizyonlardaki dinî yayınlar: Dini sohbet programlarının anlam ve görüntü açısından incelenmesi.
• II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 239-262). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Emirosmanoğlu, A. O. (2005). Dinî yayıncılık açısından çizgi film. II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 149-156). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Erbaş, A. (2018, Aralık 27). Diyanet TV tanıtım gecesi açış konuşması. Ankara.
• Göle, N. (2013). Modernist kamusal alan ve İslami ahlak. K. Çayır, D. Suman, U. Azak, B. Türkmen, U. Kömeçoğlu, E. Özcan, . . . O. Erdur içinde, İslam›ın yeni kamusal yüzleri (s. 19-40). İstanbul: Metis Yayınları.
• Görmez, M. (2005). Sesli ve görüntülü yayıncılık açısından Diyanet İşleri Başkanlığı. II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi - Sesli ve Görüntülü Dinî Yayıncılık (s. 35-38). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Görmez, M. (2012, Mayıs 8). TRT Diyanet protokol töreni açılış konuşması (8 Mayıs 2012).
• Gülizar, J. (2008). TR artı TV eşittir TRT. Ankara: Sinemis Yayınları.
• Karaca, F. (2005). Televizyon ve radyolarda dinî yayınlar. II. Uluslararası Dinî Yayınlar Kongresi (s. 23-28). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Karataş, Ş. (1978). TRT kavgası . İstanbul: Emek Matbaacılık.
• Karataş, Ş. (1992). TRT yetersiz. (A. Başgönül, Röportaj Yapan) Diyanet Aylık Dergi.
• Kaya, E. (2019). Türk halk dindarlığının medyada dini sorular üzerinden değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Koçyiğit, İ. (2016). Diyanet TV ve Diyanet Radyo’nun kurumsallaşma süreci. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Basılmamış Uzmanlık Tezi.
• Kurt, F. (2019, Eylül 18). Dini yayınlar genel müdürü Dr. Fatih Kurt, Anadolu Ajansına açıklamalarda bulundu. (S. Şahin, Röportaj Yapan) Ekim 1, 2019 tarihinde https://www.diyanet.tv/dini-yayinlar-genel-muduru-dr-fatih-kurt-tan-aa-yaaciklamalar adresinden alındı
• Mert, H. (1992). Özel televizyona doğru. Diyanet Aylık Dergi, 8-10.
• Neziroğlu, İ., ve Yılmaz, T. (2015). Koalisyon hükümetleri, koalisyon protokolleri, hükümet programları ve genel kurul görüşmeleri (Cilt 2). Ankara: TBMM Basımevi.
• Öztürk, S. Y. (1996). Televizyon haberciliği ve Türkiye’deki uygulamalar. Yeni Türkiye Dergisi (Medya Özel Sayısı 1)(12), 1086-1100.
• Şahin, İ. (2012, Mayıs 8). TRT Diyanet protokol töreni açılış konuşması.
• Şenyapılı, Ö. (1981). Toplum ve iletişim. Ankara: Turhan Kitabevi.
• TRT. (1985). Türkiye tadyo ve televizyon programları kamuoyu araştırması. Ankara: TRT.
• TRT. (1999). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (Temmuz 1997-Temmuz 1999). Ankara: TRT.
• TRT. (2001). Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu 2000-2001. Ankara: TRT.
• TRT. (2003). Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu 2002 faaliyet raporu. Ankara: TRT.
• TRT. (2004). Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu 2003 faaliyet raporu. Ankara: TRT.
• TRT. (2005). TRT 2004 faaliyet raporu. Ankara: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu.
• TRT. (2006). Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu 2005 faaliyet raporu. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
• TRT. (2008). TRT 2007 faaliyet Raporu. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
• TRT. (2009). Türkiye Radyo Televizyon Kurumu 2008 faaliyet raporu. Ankara: TRT.
• TRT. (2010). Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu 2009 faaliyet raporu. Ankara: TRT.
• TRT. (2015). TRT 2014 yılı faaliyet raporu. Ankara: TRT.
• TRT. (t.y). 1992 TRT genel yayın planı. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
• TRT. (t.y). 1996 TRT genel yayın planı. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
• TRT. (t.y). 2018 Yılı genel yayın planı. Ankara: Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu.
• Tuğrul, S. (1975). Türkiye’de televizyon ve radyo olayları. İstanbul: Koza Yayınları.
• Yalçıntaş, N. (1995). Televizyonun dinî hayattaki rolü. I. Din Şûrası (s. 402-404). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Yaylagül, L. (2018). Kitle iletişim kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yazıcı, F. (2018). Radyo programlarında reklam kullanımı: Program yapımcısı perspektifinden radyo reklamlarının değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 1251-1261.
• Yılmaz, C. (1996). Radyonun yeniden keşfi. Yeni Türkiye Dergisi Medya Özel Sayısı 1, 1044-1052.