Batı’nın Bir Ötekisi Olarak İslam ve Müslümanlar: Batı Avrupa Medyasında İslamofobinin Temsili

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 215 - 235, 31.12.2019

F. Betül Aydın Varol

Öz

Günümüzde sıkça kullanılan ve görece yeni bir kavram olan İslamofobi, anlam olarak bir korkuya karşılık gelse de bu kavram temelde, Batı için tehdit oluşturan İslam’a dair antipatiyi/nefreti ifade etmektedir. İslamofobinin temelinde birçok neden yatmaktadır. Bunlar arasında teolojik, kültürel, ekonomik, politik gibi pek çok nedenin yanı sıra oryantalizm ile günümüzde Müslümanlarla doğrudan ilişkilendirilen terör bulunmaktadır. Batı Avrupa eksenli olan bu çalışmada Müslüman nüfusun en fazla olduğu Fransa, Almanya ve İngiltere basını seçilmiştir. Bu ülkelerin basınından sağ ve sol görüşü temsilen ikişer gazete seçilmiş, İslam ve Müslümanlarla ilgili haberlerde İslamofobinin nasıl inşa edildiği karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konmuştur. Seçilen haberler, van Dijk’ın haber metinleri için geliştirdiği eleştirel söylem analizine göre çözümlenmiştir. Çalışmanın sonucuna göre, eğer Müslümanlar, herhangi bir olay veya kararın öznesi durumundaysa ya doğrudan negatif olarak temsil edilmekte ya da olumsuz argümanlarla ilişkilendirilerek dolaylı olarak negatif bir şekilde temsil edilmektedir. Fakat Müslümanlar bir olayın parçası, yani edilgen bir konumda ise Müslümanlar için genelde ya kurbanlaştırıcı dramatik bir söylem üretilmekte ya da onlar minimize edilmekte veya yok sayılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslamofobi, Batı Avrupa Basını, Haber, Eleştirel Söylem Analizi

Islam and Muslims as an Other of the West: The Representation of Islamophobia in the Western European Media

Öz

Although Islamophobia, which is a relatively new concept that is frequently used today, corresponds to fear in terms of meaning, this concept basically expresses the antipathy/hatred of Islam that poses a threat to the West. There are many reasons for Islamophobia. These include theological, cultural, economic, political, as well as orientalism and terror, which is directly related to Muslims today. This study is based on Western Europe and the French, German and British press with the highest Muslim population were selected. Two newspapers were chosen from the press of these countries, representing the right and left views, and the comparative analysis of how Islamophobia was constructed in the news about Islam and Muslims. The selected news was analyzed according to van Dijk’s critical discourse analysis for news texts. As a result, if Muslims are the subject of any event or decision, they are either directly represented as negative or indirectly represented by negative arguments. However, if Muslims are part of an event, that is, in a passive position, they are often either sacrificed to produce dramatic discourse or are minimized or ignored.

Anahtar Kelimeler

Islamophobia, Western European Press, News, Critical Discourse Analysis

Kaynakça

• Ahmed, A. (1994). Medya Moğolları Bağdat kapısında. Umran Dergisi, Mart-Nisan, 13-16.
• Ahmed, A. (1995). Postmodernizm ve İslam. (Çeviren: O. Deniztekin) İstanbul: Cep Kitapları.
• Aktay, Y. (2006). Her karşılaşmanın iki yanı vardır. Marife: Bilimsel Birikim, 6(3), 427-436.
• Ali, M., Mohideen, H., ve Mohideen, S. (2008). The language of Islamophobia in internet articles. Intellectual Discourse, 16(1), 73-87.
• Alver, F. (2003). Basında yabancı tasarımı ve yabancı düşmanlığı. İstanbul: Der Yayınları.
• Aydın, F. (2011). Batı İslam algısının arkeolojisi. Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Aydın, M. Z. ve Yardım, M. (2008). Belçika’da İslamofobi ve Müslümanlara yönelik ayrımcılık. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 7-32.
• Bauman, Z. (2013). Postmodernizm ve hoşnutsuzlukları. (Çeviren: İ. Türkmen), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bennet, W. L. (2000). Politik illüzyon ve medya. (Çeviren: S. Say). İstanbul: Nehir Yayınları.
• Bulut, Y. (2002). Oryantalizmin eleştirel kısa tarihi. İstanbul: Yöneliş Yayınları.
• Cesari, J. (2015). Batı’da İslamofobi: Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri arasında bir mukayese. (Editörler: J. Esposito ve İ. Kalın). İslamofobi: 21. Yüzyılda Çoğulculuk Sorunu. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Chaudhry, A. A. (2016). How do the media fuel Islamophobia?. Media Development, Issue 2, 6-10.
• Creutz-Kämppi, K. (2008). The othering of Islam in a European context. Nordicom Review, 29(2), 295-308.
• Cuayyıt, H. (1995). Avrupa ve İslam. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Culcasi, K. ve Gökmen, M. (2012). Tehlikenin çehresi: Amerikan medyasının Arap, Müslüman ve Ortadoğulu temsillerinde sakal. (Editörler: N. Anaz ve M. Özkan). Batı Medyasının Ortadoğu Tasavvuru. İstanbul: İlke Yayınları, 57-82.
• Çelenk, S. (2010). Ayrımcılık ve medya. (Editörler: B. Çaplı ve H. Tuncel). Televizyon
• Haberciliğinde Etik Sorunlar. Ankara: Fersa Yayıncılık, 211-228.
• Çetinkaya, B. A. (2010). Batı’da Hz. Muhammed üzerinden İslamofobinin yansımaları-İslamofobinin felsefî kökenleri. İslamofobi: Kolektif Bir Korkunun Anatomisi
• Sempozyumu, 30 Nisan-1 Mayıs 2010 Sivas, Ankara: Ankamat Matbaacılık, 39-74.
• Dağ, A. (2016). İslamofobia: Hegemonya’yı derinleştirme ve bir hegemonya projesi olarak Euro-İslam. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Müslümanlar Kongresi Bildiriler Kitabı, Konya, 35-47.
• Derrida, J. ve Şerif, M. (2016). İslam ve Batı üzerine bir konuşma. (Çeviren: S. Kavuncu). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Dursun, Ç. (2007). Hak haberciliğinin doğası ve olanağı. (Derleyen: S. Alankuş). İnsan Hakları Haberciliği. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Ergül, E. (2015). İslamofobi olgusu bağlamında terörle mücadele dili ve politikaları. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), 6(22), 299-335.
• Esposito, J. (2002). İslam tehdidi efsanesi. (Çeviren: Ö. Baldık, A. Köse ve T. Küçükcan). İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Gamal M. M. M. (2007). Correcting the image of Islam and Muslims in the West: Challenges and opportunities for Islamic universities and organizations. Journal of Muslim Minority Affairs, 27(3), 371-386.
• Geisser, V. (2010). İslamo fobi. İstanbul: Ufuk Kitaplar.
• Gökçe, O. (2010). Avrupa medyasının ve kamuoyunun İslam algısı, İslamofobi: Kolektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyumu, 30 Nisan-1 Mayıs 2010 Sivas, Ankamat Matbaacılık: Ankara, 95-112.
• Gökçe, O. ve Gökçe, G. (2015). İslam ve Avrupa: 21. Yüzyıl Avrupa’sında İslam Algısı. Çizgi Kitabevi: Konya.
• Göle, N. (2015). Gündelik yaşamda Avrupalı Müslümanlar, (Çeviren: Z. Cunillera). Metis Yayınları: İstanbul.
• Kalın, İ. (2008). İslam ve batı. İsam Yayınları: İstanbul.
• Kalın, İ. (2016). Ben, öteki ve ötesi. İnsan Yayınları: İstanbul.
• Kearney, R. (2012). Yabancılar, Tanrılar ve canavarlar ötekiliği yorumlamak, (Çeviren: B. Özkul). Metis Yayınları: İstanbul.
• Kepenek, B. (2016). Güncel raporlar ışığında Avrupa’da İslam düşmanlığı. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 68-73.
• Keyman, F. (1999). Farklılığa direnmek: Uluslararası ilişkiler kuramında ‘öteki’ sorunu.
• Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, (Derleyenler: F. Keyman, M. Mutman, M. Yeğenoğlu). İletişim Yayınları: İstanbul.
• Kirman, M. A. (2010). İslamofobinin kökenleri: Batılı mı Doğulu mu? İslami Araştırmalar Dergisi, 21(1), 21-39.
• Korkut, Ş. (2008). Batı düşüncesinde İslam ve Hz. Muhammed (s.a.s.) imajı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 34(1), 5-54.
• Küçükcan, T. (2014). Avrupa, Müslümanlar ve İslamofobi. http://insamer.com/tr/avrupa-muslumanlar-veislamofobi_102. htm, Erişim, 9.11. 2017.
• Lewis, B. (2014). Çatışan kültürler keşifler çağında Hristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler. (Çeviren: N. Elhüseyni). Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Moreno, L. (2010). Fearing the future: Islamophobia in central Europe. The New Presence, (4), 73-80.
• Said, E. (2000). Haberler ağında İslam. Babil Yayınları: İstanbul.
• Samur, H. (2016). Avrupa’daki İslamofobinin ‘Avrupalı’ sebepleri. Mukaddime, 7(2), 295-319.
• Selçuk, S. S. (2011). Küresel dönüşümün kimlik boyutu: “Öteki”nin inşası. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Süphandağı, İ. (2004). Batı ve İslam arasında oryantalizm. Gelenek Yayınları: İstanbul.
• Şimşek E., Özer, Ö. ve Şimşek, A. (2012). Haber kuramı bağlamında düşman medya etkisi: Basında yer alan futbolda şike haberlerinin farklı takımların taraftarlarınca algılanışı. Haberin Doğası. (Editör: Ö. Özer). Literatürk Yayınları: İstanbul, 43-118.
• Takış, T. (2011). Oryantalizm üzerine tezler. Doğu Batı. 1(20), 9-10.
• Tekeli, İ. (1998). Tarih yazıcılığı ve öteki kavramı üzerine düşünceler. Tarih Eğitimi ve Tarihte “Öteki” Sorunu. 1-6.
• Tosun, C. (2016). Alman medyasında Müslüman kadın algısı. Dini Araştırmalar Kadın Özel Sayısı. 255-269.
• Uluç, G. (2009). Medya ve Oryantalizm. Anahtar Kitaplar: İstanbul.
• Ünür, E. (2013). Görünmeyen kimlikler: Öteki kimliği bağlamında ‘Kayıp Şehir’ dizisinin analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8,(2), 251-273.
• van Dijk, T. (2005). Söylemin yapıları ve iktidarın yapıları. Medya İktidar İdeoloji, (Derleyen ve Çeviren: M. Küçük). Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara, 315-376.
• Waardenburg, J. (2008). Muslims and others: Relations in context. De Gruyter, Inc.