Islamophobic Discourse within the Frame of Press-Power Relations in Turkey

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 29 - 59, 29.06.2020

Mustafa Temel

Öz

It is possible to state that mass media has played an active role in the spread of Islamophobia, which has become a global problem. As a result of this situation, negative discourses towards Islam are increasing and the Muslims face several problems in the social life. Islamophobia, which becomes evident especially in Western societies in this way; becomes apparent in several forms in countries where majority of the population consists of Muslims, like Turkey. Islamophobia is a socio-psychological phenomenon in these countries like in the West, but it rather presents a political appearance. It can be stated that this appearance is shaped within the frame of press-politics relations. In this study, the periods of Turkish political history in which the concepts related to Islam were apparent in written press tools (between 1923-2000) were examined, and the attitudes of press tools related to Islam, Muslims and Islamic concepts were examined. As a result of the research which was prepared with the methods of literature review/evaluation and description, it was expressed that the press in Turkey has produced an Islamophobic discourse/language intertwined with political objectives within the historical process.

Anahtar Kelimeler

Islamophobia, Anti-Islamism, Orientalism, Media, Politics

Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri Çerçevesinde İslamofobik Söylem

Öz

Küresel bir problem haline gelen İslamofobinin yaygınlaşmasında kitle iletişim araçlarının etkin bir rol oynadığını ifade etmek mümkündür. Bu durum neticesinde İslam’a ilişkin negatif söylemler artmakta; Müslümanlar, toplumsal yaşamda çeşitli problemlerle karşılaşmaktadır. Özellikle Batı toplumlarında bu şekilde belirginleşen İslamofobi; Türkiye gibi nüfusun büyük çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu ülkelerde farklı şekillerde görünür olmaktadır. İslamofobi, bu ülkelerde Batı’daki gibi sosyo-psikolojik bir olgu olmakla birlikte daha çok politik bir görünüm arz etmektedir. Bu görünümün ise basın-siyaset ilişkileri çerçevesinde şekillendiği ifade edilebilir. Bu çalışmada Türkiye siyasi tarihinde (1923-2000 arası) İslam ile ilgili kavramların yazılı basın araçlarında görünür olduğu dönemler incelenmiş; basın araçlarının İslam, Müslümanlar ve İslami kavramlar ile ilişkili tutumları incelenmiştir. Literatür tarama/değerlendirme ve betimleme yöntemleri ile hazırlanan araştırma sonucunda Türkiye’de basının, tarihsel süreçte siyasal amaçlarla örülen bir İslamofobik söylem/dil ürettiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Karşıtlığı, Oryantalizm, İslamofobi, Medya, Siyaset

Kaynakça

• Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin oluşumu. (Çev. Yavuz Alogan). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akın, M. H. (2016). Türkiye siyasi kültüründe laiklik meselesi ve 15 Temmuz sonrası laiklik tartışmaları ve FETÖ, Muhafazakar Düşünce, 49(15), s. 37-56.
• Akıner, N. ve Mencet M. S. (2016). Türkiye’de İslamofobi: Mizah dergilerinde İslam’ın temsili. Akademik İncelemeler Dergisi, 11(2), s. 169-196.
• Arabacı, C. (2010). İttihat ve Terakki basını. Hakan Aydın (Ed.), İkinci Meşrutiyet Devrinde Basın ve Siyaset içinde (s. 73-172). Konya: Palet Yayınları.
• Avşar, A. (1996). Serbest Fırka-basın ilişkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul:
• Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Anabilim Dalı.
• Avşar, A. (1998). Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2015). 1960’tan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başgil, A. F. (1977). Din ve laiklik. İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• Bayraklı, E. ve Yerlikaya, T. (2007). Müslüman toplumlarda islamofobi: Türkiye örneği. Akademik Ombudsman (7), s. 51-70.
• Bayramoğlu, A. (2007). 28 Şubat bir müdahalenin güncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Belge, M. (2006). Muhafazakarlık üzerine. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık içinde (s. 92-104). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, N. (2014). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bezci, B. ve Çiftci, Y. (2012). Self oryantalizm: İçimizdeki modernite ve/veya içselleştirdiğimiz modernite. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(1), s. 139-166.
• Bulut, Y. (2005). Türkiye’nin çağdaş tarihine ilişkin bazı gözlemler. Divan İlmi Araştırmalar Dergisi (2), s. 1-34.
• Canatan, K. (1995). Bir değişim süreci olarak modernleşme. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Canatan, K. ve Hıdır, Ö. (2007). Önsöz. Kadir Canatan ve Özcan Hıdır (Ed.). Batı Dünyasında İslamofobi ve Anti-İslamizm içinde (s. 7-15). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• Çaha, Ö. (2005). Ana temalarıyla 1980 sonrası İslami uyanış. Tanıl Bora, Murat Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık içinde (s. 476-492). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çarhoğlu, B. (2007). Medeniyetler çatışması ve batı medyasında İslam söylemi: Almanya örneği. Doğu Batı Dergisi, s. 207-216.
• Çeviker, T. (1988). Gelişim sürecinde Türk karikatürü. İstanbul: Adam Yayınları.
• Demir, S. T. (2016). Mizah dergileri kültürel hegemonya ve muhalefet. İstanbul: Siyaset,
• Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
• Dirlik, A. (1998). Avrupa merkezcilikten sonra tarih var mı? Küreselcilik, sömürgecilik-sonrası ve tarihin inkarı. Cogito, s. 15.
• Ergül, E. (2018). Demokrat Parti döneminde Türkiye’de İslamcılık. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılapları Tarihi Enstitüsü.
• Esposito, J. L. (2013). İslamofobi ve çok kültürlülük. Hukuk ve Medya Bağlamında Tarabya Uluslararası İslamofobi Konferansı (s. 27-31). İstanbul: T.C. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü.
• Findley, C. V. (2016). Modern Türkiye tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Gölcü, A. (2014). Demokrasi kültürü bağlamında 28 Şubat sürecini yeniden düşünmek: Köşe yazılarında demokrasi söylemi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyet’in klasik paradigmaları. Ankara: Lotus Yayınevi.
• Güngör, E. (2011). Türk kültürü ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Gürkan, N. (1999). İmparatorluktan ulus-devlete modernliğin inşasında gazeteciler.
• Osmanlı Basın Hayatı Sempozyumu (s. 47-67). Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını.
• Hıdır, Ö. (2007). Anti-semitizm ve anti-İslamizm; benzerlikler ve farklılıklar. Kadir
• Canatan ve Özcan Hıdır (Ed.). Batı Dünyasında İslamofobi ve Anti-İslamizm
• içinde (s. 63-99). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
• İşler, F. (2014). Türkiye’yi 28 Şubat sürecine götüren gelişmeler ve medyanın 28
• Şubat sürecindeki rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset ve Sosyal Bilimler Anabilim Dalı.
• Kabacalı, A. (1994). Türk basınında demokrasi. T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları: Ankara.
• Kara, İ. (2016a). Cumhuriyet Türkiye’sinde bir mesele olarak İslam 2. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kara, İ. (2016b, Aralık). “Laiklik tehlikede” edebiyatı 60 darbesiyle zihinlere yerleşmişti. Derin Tarih, s. 2-7.
• Kara, İ. (2017). Cumhuriyet Türkiye’sinde bir mesele olarak İslam 1. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karpat, K. H. (2011). Türk siyasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2014). Osmanlı modernleşmesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kazan, Ş. (2017). 28 Şubat postmodern bir darbenin anatomisi. Ankara: MGV Yayınları.
• Koloğlu, O. (2010a). Osmanlı dönemi basınının içeriği. İstanbul: İletişim Fakültesi Yayınları.
• Koloğlu, O. (2010b). Osmanlı’da kamuoyu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim fakültesi Yayınları.
• Kongar, E. (2011). 21. Yüzyılda Türkiye. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kurtoğlu, Z. (2005). Türkiye’de İslamcılık düşüncesi ve siyaset. Tanıl Bora ve Murat
• Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık içinde (s. 201-216). İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2011). Türkiye, İslam ve sekülarizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017). Türkiye’de din ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mencet, M. S. (2016). Mizah dergileri ölçeğinde Türkiye’de İslamofobi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Moran, B. (2016). Türk romanına eleştirel bir bakış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1996,). Değişen dünyada İslam’ın batıya dönük yüzü: Günümüz Türkiye Müslümanlığına bakış. Müslüman İmajı, s. 131-139.
• Okumuş, E. (2017). Türkiye’nin laikleşme sürecinde Tanzimat. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Osrak, S. (2006). Kazım Karabekir’in Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasındaki faaliyetleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özipek, B. B. (2005a). İrtica nedir? Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık içinde (s. 236-244). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özipek, B. B. (2005b). Serbest Fırka’nın mürtecileri. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık içinde (s. 245-259). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özipek, B. B. (2005c). 28 Şubat ve İslamcılar. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık içinde (s. 640-651). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Said, E. W. (2008). Medyada İslam. A. Babacan (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Söğütlü, İ. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de modernleşme: kırılmalar ve süreklilikler. Muhafazakar Düşünce, s. 33-54.
• Subaşı, N. (2016). Türk aydınının din anlayışı. Ankara: Otto Yayınları.
• Şener, M. (2015). Burjuva uygarlığının peşinde. Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu, Ateş
• Uslu (Hzr.). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde (s. 195-340). İstanbul: Yordam Kitap.
• Temel, F. ve Çelebi, M. B. (2016). 28 Şubat sürecinde egemen güç ve basın. 1. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Müslümanlar Kongresi (s. 212-225). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Uslu, A. (2015). Hür dünyanın saflarında. Kollektif. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat içinde (s. 341-386). İstanbul: Yordam Kitap.
• Uzun, R. (1993). Siyasal iletişim sürecinde lider imajı: Basında Turgut Özal. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ülker, N. S. (2012). Türk basınında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yardım, M. (2016). Postmodern dönemde oryantalist düşüncenin Müslümanları: İslamcılar. 1. Uluslararası Sosyal Medya ve Müslümanlar Kongresi içinde (s. 503-509). Konya: Necmettin Erbkan Üniversitesi.
• Yazıcı, M. (2015). Dinin magazinleştirilmesi: Türk televizyonlarında dinin temsili. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yerlikaya, T. (2014). Oryantalizm: Türk medyasında self oryantalizm. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zürcher, E. J. (2006). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve siyasal muhafazakarlık. Tanıl
• Bora ve Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Muhafazakarlık içinde (s. 40-45). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları. https://sozluk.gov.tr/ : Erişim Tarihi: 01.04.2020.