Türkiye’de Kültürel Alan ve Sembolik Mücadele: Tematik Bir Analiz

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 129 - 158, 30.06.2022

Hüseyin Çil

https://doi.org/10.47951/mediad.1117840

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye’de sık sık gündeme gelen “kültürel iktidar” tartışmalarının mahiyetini anlamaktır. Kültürel iktidar tartışmaları özellikle 2013 yılı Haziranındaki Gezi Parkı olaylarından sonra gündeme gelmiştir. Bu tarihten günümüze doğru, konu hakkında farklı medya araçlarıyla önemli tartışmalar yürütülmüştür. Tartışmaların bir tarafında dini ve milli kimliğini öne çıkaran “sağ” entelektüeller bulunurken diğer tarafında kendini bu cephenin karşısında konumlayan “sol” entelektüeller yer almıştır. Çalışmada bu iki tarafın mücadelesi Pierre Bourdieu’nün kültürel alan kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kültürel iktidar tartışması kültürel alan içinde gerçekleşen bir sembolik mücadele olarak ele alınmıştır. Tartışmaların yoğunlaştığı 2014-2019 yıllarında yayınlanmış farklı medya mecralarından seçilen seksen sekiz tane metin tematik analize tabi tutulmuştur. Sonuç olarak, sağ ve sol şeklinde iki karşıt konumu içeren kültürel alanda “meşru adlandırma tekelini” elde etmeye yönelik sembolik mücadelenin kültürel iktidar tartışmalarının özünü oluşturduğu görülmüştür. Bu sembolik mücadele, karşıt konumların farklı dışlayıcı stratejilerini içermektedir. Bunlar, özet olarak; niteliksizliğe vurgu, politik iktidarla özdeşleştirme ve ekonomik iktidarla özdeşleştirme şeklinde sıralanabilir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel İktidar, Kültürel Alan, Sembolik Mücadele, Entelektüel.

Cultural Field and Symbolic Struggle in Turkey: A Thematic Analysis

Öz

The aim of this study is to understand the nature of the "cultural power" conflicts that are frequently on the agenda in Turkey. Cultural power conflicts came to the fore especially after the Gezi Park events in June 2013. From this date to the present, important discussions have been carried out on the subject with different media tools. On one side of the conflict, there were "right" intellectuals who emphasized their religious and national identity, while on the other side there were "left" intellectuals who positioned themselves against this wing. In the study, the struggle of these two sides is evaluated within the framework of Pierre Bourdieu's concept of cultural field. The conflict of cultural power has been handled as a symbolic struggle within the cultural field. 88 texts selected from different media published in the years 2014-2019, when the discussions intensified, were evaluated by means of thematic analysis. As a result, it has been seen that the symbolic struggle to obtain the “monopoly of legitimate naming " in the cultural field, which includes two opposing positions as right and left, constitutes the essence of cultural power conflicts. This symbolic struggle includes different exclusionary strategies of opposing positions. In summary, these can be listed as; emphasis on unqualifiedness, identification with political power and identification with economic power.

Anahtar Kelimeler

Cultural Power, Cultural Field, Symbolic Struggle, Intellectual.

Kaynakça

• Alemdar, K. (2017). Kültür ya da hars: Her neyse o! Varlık(1320), 6-8.
• Armağan, Y. (2012). İmkansız özerklik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslanbenzer, H. (2019, Mart 28). İdeolojilerin söylemleri ve yapıları arasındaki fark mevzidir. (A. Öz, Röportaj Yapan) https://www.dunyabulteni.net/kultur-sanat/ideolojilerin-soylemleri-ve-yapilari-arasindaki-fark-mevzidir-h165608.html adresinden alındı
• Ateş, N. (2018). Türk sağ iktidarlarında "sağcılığın" izleri. Yeni e.(18), 72-75.
• Belge, M. (2014, Şubat 13). Murat Belge: İktidar elinde sopa olmadan da iktidar olunabileceğini anlamıyor. (T. 2. [Editoryal], Röportaj Yapan) https://t24.com.tr/haber/murat-belge-iktidar-elinde-sopa-olmadan-da-iktidar-olunabilecegini-anlamiyor,250923 adresinden alındı
• Benda, J. (2017). Aydınların ihaneti (3 b.). (C. Soydemir, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bilgin, V. (2018, Aralık 27). Kültürel iktidarın sanatçıları. https://www.aksam.com.tr/yazarlar/vedat-bilgin/kulturel-iktidarin-sanatcilari/haber-807463 adresinden alındı
• Bobbio, N. (1999). Sağ ve sol. (Z. Yılmaz, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bora, T. (2014, Şubat 12). Tanıl Bora: Muhafazakarlar, kültür sanat alanında iktidar olamamaktan rahatsız. (T24, Röportaj Yapan) https://t24.com.tr/haber/tanil-bora-muhafazakarlar-kultur-sanat-alaninda-iktidar-olamamaktan-rahatsiz,250800 adresinden alındı
• Bora, T. (2017, Şubat 15). Kültürel hegemonya. https://birikimdergisi.com/ haftalik/8174/kulturel-hegemonya adresinden alındı
• Bourdieu, P. (1993). The field of cultural production. New York: Columbia University Press.
• Bourdieu, P. (1999). Sanatın kuralları. (N. K. Sevin, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik nedenler (2. b.). (H. U. Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hil Yayınları.
• Bourdieu, P. (2016a). Sosyoloji meseleleri. (F. Öztürk, B. Uçar, M. Gültekin, & A. Sümer, Çev.) Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2016b). Seçilmiş metinler. (L. Ünsaldı, Çev.) Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. ve Wacquanat, L. (2012). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar (6. b.). (N. Ökten, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Braun, V. ve Clarke, V. (2019). Psikolojide tematik analiz kullanımı. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 873-898. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.17m
• Büyükokutan, B. (2018). Sekülerleşme ve devlet: "Mardin Tezi", edebiyat alanları ve toplumsal sermaye. Journal of Economy Culture and Society(58), 177-194. doi:10.26650/JECS421157
• Büyükokutan, B. (2019). Medeni cumhuriyet: Katılımcı hayatın sosyolojisi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Ceylan, C. (2017, Ağustos 30). Kültürel fetih (kültürel iktidar-6). http://www.gazetebirlik.com/yazarlar/kulturel-fetih-kulturel-iktidar-6/ adresinden alındı
• Cins. (2015). Cins: Gelen dalga bir. Cins(1), 2.
• Çağan, K. (2005). İktidarla imtihan süreçlerinde entelektüelin durumu. K. Çağan (Dü.) içinde, Entelektüel ve iktidar (s. 155-176). Ankara: Hece Yayınları.
• Çağlar, İ. (2019, Ekim 9). Sosyolog Dr. Çağlar: Üstünlük taslayanlar hem cahil hem lümpen. (F. Özkan, Röportaj Yapan) https://www.star.com.tr/roportaj/sosyolog-dr-caglar-ustunluk-taslayanlar-hem-cahil-hem-lumpen-haber-1262404/ adresinden alındı
• Çakır, R. (2017, Mayıs 31). AKP neden sosyal ve kültürel alanda iktidar olamadı? https://medyascope.tv/2017/05/31/akp-neden-sosyal-ve-kulturel-alanda-iktidar-olamadi/ adresinden alındı
• Çalışkan, F. (2015). Bir celladı tanımak için akla gelen sorular. Cins(1), 10-11.
• Çelenk, S. (2019, Mayıs 2). AKP’nin “kültür” sayfasındaki soluk resim: Sanatçılar. https://t24.com.tr/k24/yazi/akp-nin-kultur-sayfasindaki-soluk-resim-sanatcilar,2267 adresinden alındı
• Çulhaoğlu, M. (2007). Modernleşme, Batılılaşma ve Türk solu. U. Kocabaşoğlu (Dü.) içinde, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce C. 3 (s. 170-188). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2020). Poetik ve politik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2021, Ağustos 19). Paralel kamular. https://www. gazeteduvar.com.tr/paralel-kamular-makale-1532170 adresinden alındı
• Demir, S. T. (2017, Ekim 7). Kaplanoğlu, Cumbul ve muhafazakarlığın 'Sol'u. https://www.star.com.tr/acik-gorus/kaplanoglu-cumbul-ve-muhafazakarligin-solu-haber-1262036/ adresinden alındı
• Demirel, T. (2009). 1946-1980 döneminde sol ve sağ. Ö. Laçiner (Dü.) içinde, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce C. 9 (s. 519-544). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Elias, N. (2013). Uygarlık süreci (7. b., Cilt I). (A. Ender, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdik, A. (2018, Nisan 9). "Kültürel İktidar" ve sol. https://www.solitiraz. com/haber-detay/kulturel-iktidar-ve-sol-alper-erdik/267 adresinden alındı
• Fazlıoğlu-Akın, Z. (2018). AKP, kültürel iktidar, tiyatrolar. Birikim(347), 87-95.
• Genç, Y. ve Çalışkan, F. (2015, Ekim 4). Kültürel iktidara kafa tutmaya geldik. (H. Karaburç, Röportaj Yapan) https://www.yenisafak. com/hayat/kulturel-iktidara-kafa-tutmaya-geldik-2314505 adresinden alındı
• Gevrek, D. (2019, Şubat 24). Kültürel iktidar AKP için bir hayal. http://yarinhaber.net/yaklasimlar/68274/kulturel-iktidar-akp-icin-bir-hayal adresinden alındı
• Glesne, C. (2020). Nitel araştırmaya giriş (6. b.). (A. Ersoy, Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2007). Hars ve medeniyet. Ankara: Elips Kitap.
• Gün, E. (2017, Ağustos 20). Sosyal ve kültürel iktidar olma konusundaki sıkıntılarımızı nasıl aşarız? http://www.gazetebirlik.com/yazarlar/ sosyal-ve-kulturel-iktidar-olma-konusundaki-sikintilarimizi-nasil-asariz-/ adresinden alındı
• Gürpınar, D. (2016). Kültür savaşları. Liber Plus Yayınları.
• Gürpınar, D. (2020). Türkiye'de aydının kısa tarihi. İstanbul: Liberus Kitap.
• Hennink, M. M., Kaiser, B. N. and Marconi, V. C. (2016). Code saturation versus meaning saturation: How many interviews are enough? Qualitatine Health Research, 27(4), 591-608. doi:10.1177/ 1049732316665344
• Kahraman, H. B. (2009). Post-entelektüel dönem ve edebiyat. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kahraman, H. B. (2010). Türk siyasetinin yapısal analizi-I (2. b.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kaplan, Y. (2019, Mayıs 14). Kültürel iktidar tartışması abartılıyor, siyaset kurucu bir kaynak olamaz. (C. Arpacık, Röportaj Yapan) https://www.independentturkish.com/node/31161/kültür/ak-parti-kültür-iktidarını-neden-kuramadı-yusuf-kaplan-kültürel-iktidar-tartışması adresinden alındı
• Keten, E. T. (2017). İslamcı popüler kültür ve mizah dergileri. Varlık(1320), 27-32.
• Keten, E. T. (2018). "Yabancı, elit, cahil". Birikim(347), 72-77.
• Keten, E. T. (2019, Mayıs 2). Belki şurada yerli ve millî bir kültür vardır. https://t24.com.tr/k24/yazi/belki-surada-yerli-ve-milli-bir-kultur-vardir,2265 adresinden alındı
• Kılıçarslan, İ. (2017, Ekim 3). Vallah bu Meltemgiller eğitilmezdir. https://www.yenisafak.com/yazarlar/ismail-kilicarslan/vallah-bu-meltemgiller-egitilmezdir-2040426 adresinden alındı
• Kılıçarslan, İ. (2018). Bu işte bir cinslik var. Cins (32), 5.
• Kılıçarslan, İ. (2019, Eylül 21). Kültüre de düşmanlar, eğitime de! https://www.yenisafak.com/yazarlar/ismail-kilicarslan/kulture-de-dusmanlar-egitime-de-2052811 adresinden alındı
• Kurhan, Ö. F. (2018, Temmuz 22). Ya biat et ya yıkıl git ya da…. https://www.mimesis-dergi.org/2018/07/ya-biat-et-ya-yikil-git-ya-da/ adresinden alındı
• Laclau, E. ve Mouffe, C. (2017). Hegemonya ve sosyalist strateji (7. b.). (A. Kardam, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mahçupyan, E. (2015). Türkiye'yi Anlamak. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Mollaer, F. (2016). Tekno muhafazakarlığın eleştirisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mollaer, F. (2018). Yerliciliğin retoriği. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Örnek, C. (2015). Türkiye'nin soğuk savaş düşünce hayatı. İstanbul: Can Yayınları.
• Öz, A. (2016). Kenetlenmenin imkânsızlığı: 1960-1980 dönemi İslamcı dergiciliğin macerası üzerine bir değerlendirme. V. Işık (Dü.) içinde, 1960-1980 Arası İslamcı Dergiler (s. 73-160). İstanbul: Nobel Yayıncılık.
• Pektaş, E. (2018, Temmuz 17). Gezi ruhu ve kültürel iktidar: Kaybettik ya da aldandık mı? https://ilerihaber.org/yazar/gezi-ruhu-ve-kulturel-iktidar-kaybettik-ya-da-aldandik-mi-87681.html adresinden alındı
• Safa, P. (2012). Sosyalizm, Marksizm, Komünizm (7. b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Said, E. (2018). Entelektüel (8. b.). (T. Birkan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Soysal, L. (2017). Kültürün yeniden keşfi: Notlar ve değinmeler. R. F. Barbaros, & E. J. Zürcher (Dü) içinde, 90'lı Yıllarda Türkiye (s. 209-222). Ankara: Efil Yayınevi.
• Süreya, C. (2019). Papirüs'ten başyazılar (2. b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Swartz, D. (2013). Kültür ve iktidar. (E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Taşkın, Y. (2012). Türk sağı ve aydınlar: Bir aşk ve nefret ilişkisini anlamak. İ. Özkan-Kerestecioğlu, & G. G. Öztan (Dü) içinde, Türk Sağı (s. 407-421). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tezcan, G. (2019, Haziran 15). ‘Kültürel iktidar’ illüzyonunun yaldızları dökülüyor. https://www.star.com.tr/cumartesi/kulturel-iktidar-illuzyonunun-yaldizlari-dokuluyor-haber-1461083/ adresinden alındı
• Turner, B. S. (2000). Statü. (K. İnal, Çev.) Ankara: Doruk Yayıncılık.
• Tutal, N. (2017). Pro patria mori ve obsequium. Varlık(1320), 9-18.
• Urgan, M. (2016). Bir dinazorun anıları (83. b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uslu, M. F. (2019, Mayıs 2). Kültürel iktidar arzusu ya da sivillik kaybıyla yüzleşememek. https://t24.com.tr/k24/yazi/kulturel-iktidar-mehmet-fatih-uslu,2285 adresinden alındı
• Yaren, Ö., Saraçoğlu, C. and Karademir-Hazır, I. (2022). The quest for cultural power: Islamism, culture and art in Turkey. J. Jongerden (Dü.) içinde, The Routledge handbook on contemporary Turkey (s. 418-431). New York: Routledge.
• Yeğen, M. (2011). Kemalizm ve hegemonya. A. İnsel (Dü.) içinde, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce C. 2 (s. 56-74). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeni e. (2018). Ölü bir kültür üzerine. Yeni e.(18), 3.
• Yeşilbağ, M. (2018, Nisan 15). Kültürel iktidar. https://haber.sol.org.tr/ yazarlar/melih-yesilbag/kulturel-iktidar-235022 adresinden alındı
• Yıldırım, E. (2015, Aralık 6). Kültürel iktidar ve elitler kavgası. https://www.yenisafak.com/yazarlar/ergun-yildirim/kulturel-iktidar-ve-elitlerin-kavgasi-2023425 adresinden alındı
• Yıldırım, E. (2018a, Temmuz 28). AK Parti döneminde fikir hayatımız. https://www.star.com.tr/acik-gorus/ak-parti-doneminde-fikir-hayatimiz-haber-1369228/ adresinden alındı
• Yıldırım, E. (2018b, Ocak 13). Kültür endüstrisine karşı lümpenizm. https://www.star.com.tr/acik-gorus/kultur-endustrisine-karsi-lumpenizm-haber-1297204/ adresinden alındı
• Yıldırım, E. ve Alpman, P. S. (2018). Çürüyen eski ve bir türlü ortaya çıkmayan yeni arasında Kemalizm, sol ve Türk sağı. Birikim(347), 23-33.