Yeni Medyada Barış Gazeteciliği: Rusya-Ukrayna Savaşı'nda Cüneyt Özdemir Örneği

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 283 - 301, 30.12.2022

Yaren Demirel , Muhammed Bilal Arık

https://doi.org/10.33464/mediaj.1136339

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski bir olgu olan savaş, toplumların ve bireylerin yaşamları üzerinde derin ve kalıcı etkiler bırakmaktadır. Modern toplumlarda, demokrasinin teminatı olan basın kuruluşlarının savaş ortamında yaptıkları habercilik, onlara ciddi bir sorumluluk yüklemektedir. Genellikle bulundukları ülkelerin iktidarlarına yakın bir söylem benimseyen ve savaşı çoğu zaman meşru gören geleneksel medyaya karşılık, son yıllarda barış sorumluluğunu merkeze alan barış gazeteciliği, iletişim biliminde sıklıkla tartışılmaya başlanmıştır. Barış gazeteciliği; insan hakları ve eşitliğe odaklanmakta ve çatışmaları gidererek birlikte yaşama kültürüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu makalede, 2022 yılının ilk aylarında patlak veren Rusya’nın Ukrayna’yı işgal sürecinde, ülkemizin popüler gazetecilerinden biri olan Cüneyt Özdemir’in programları, barış gazeteciliği açısından incelenmiştir. Çalışma kapsamında öncelikle barış gazeteciliğinin tarihsel kökenlerine ve temel özelliklerine açıklık getirilmiş, ardından yeni medya ve barış gazeteciliği ilişkisi tartışılmıştır. Daha sonra araştırmanın bağlamsal temellerine işaret etmek amacıyla, Rusya Ukrayna Savaşı’nın arka planı ve Cüneyt Özdemir’in habercilik anlayışı ele alınmıştır. Makalenin araştırma bölümünde Norveçli Barış Profesörü Johan Galtung tarafından ortaya konan barış gazeteciliği ilkeleri üzerinden, söylem analizi yöntemiyle toplam 55 program irdelenmiş ve kurulan söylemin ardındaki ideolojik yaklaşıma açıklık getirilmiştir. Çalışma öncesi temel varsayımımız, Cüneyt Özdemir’in günümüz koşullarında etkin bir barış gazeteciliği yaptığı yönündedir. Yapılan analiz neticesinde varsayımımız doğrulanmış; Özdemir’in savaş ortamında barış gazeteciliği yaptığı; çatışma ve çözümsüzlüğü değil, insani ve uzlaşıdan yana bir söylemi tercih ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Barış Gazeteciliği, Johan Galtung, Yeni Medya, Rusya - Ukrayna Savaşı, Cüneyt Özdemir

Peace Journalism in New Media: The Case of Cüneyt Özdemir in the Russia- Ukraine War

Öz

Kaynakça

• Alankuş, S. (2016). Barış gazeteciliği el kitabı. IPS İletişim Vakfı.
• Altuğ, B. (2022, Nisan 21). BM: Ukrayna'da en az 2 bin 72 sivil öldü, 4 milyon 934 bin 415 kişi komşu ülkelere geçti. Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bm-ukraynada-en-az-2-bin-72-sivil-oldu-4-milyon-934-bin-415-kisi-komsu-ulkelere-gecti/2566563 adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Arık, E. (2014). Demokrasi paketi bağlamında medya ve ideoloji ilişkisinin haber metinlerine yansıması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(8): 30.
• Arvas, İ. S. (2019). Türkiye'de gazetecilerin barış gazeteciliği kavramını algılayış biçimleri üzerine bir araştırma. Turkish Studies - Social Sciences, 14(3): 278-286.
• Aslan, M. (2022, Şubat). Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının siyasi ve askeri değerlendirmesi. SETA (332): 1-4.
• Atay, A. D. (2017). A discussion on the methodology of peace journalism. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 7(4): 556.
• Barış, A. (2022, Nisan 20). Rusya-Ukrayna savaşının kronolojisi. Gazete Karınca: https://gazetekarinca.com/rusya-ukrayna-savasinin-kronolojisi/ adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Becker, J. (1982). Communication and peace: The empirical and theoretical relation between two categories in social sciences. Journal of Peace Research, 19(3): 227-230.
• Bläsi, B. (2004). Peace journalism and the news production process. Conflict & Communication Online, 3(1/2): 1-11.
• Burgess, J. (2011). YouTube. L. H. Meyer içinde, Oxford bibliographies online (s. 1). Oxford University Press.
• Burgess, J., & Green, J. (2010). Youtube online video and participatory culture. Polity Press.
• Çakır, A. (2020). Söylem analizi ne demek istiyorsun?. Palet Yayınları.
• Dearing, J. W., & Rogers, E. M. (1996). Communication concepts 6: Agenda-setting. Sage.
• Dijk, T. V. (2020). Söylem ve ideoloji çok alanlı bir yaklaşım. B. Çoban, & Z. Özarslan içinde, Söylem ve ideoloji (N. Ateş, Çev., s. 15-19). Su Yayınevi.
• Duran, K. N., & Yeniceler, İ. (2019). Gelenekselden yeni medyaya geçiş sürecinde içerik üretimi sürecinin dönüşümü: Cüneyt Özdemir youtube kanalı. e-Journal of New Media, 3(3): 206.
• Filibeli, T. E. (2016). Gezi Parkı protestoları ve haber dili: Barış gazeteciliği perspektifiyle haber analizleri. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi (25): 47.
• Filibeli, T. E., & İnceoğlu, Y. G. (2018). From political economy of the media to press freedom: Obstacles to the implementation of peace journalism in Turkey. Conflict & Communication Online, 17(1): 1-11.
• Galtung, J. (1969). Violence, peace and peace research. Journal of Peace Research, 6(3): 167-191.
• Galtung, J. (1996). Peace by peaceful means : Peace and conflict, development and civilization. International Peace Research Institute.
• Galtung, J. (2022, Mart 18). Violence, war, and their impact on visible and invisible effects of violence. https://them.polylog.org/5/fgj-en.htm adresinden 5 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Goncharenko, R. (2022, Nisan 20). Rusya-Ukrayna krizinin kronolojisi. Deutsche Welle Türkçe:https://www.dw.com/tr/rusya-ile-ukrayna-sava%C5%9F%C4%B1n-e%C5%9Fi%C4%9Fine-nas%C4%B1l-geldi/a-60522203 adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Güler, M. (2018). Dijitalleşen kapitalizmin yeni aktörleri: Youtuberlar. Intermedia International e-Journal, 5(9), 147-178.
• Hanitzsch, T. (2004). Journalists as a peacekeeping force? Peace journalism and mass communication theory. Journalism Studies, 5(4): 483-495.
• Işık, M. (2020). Çatışma alanlarında gazetecilik pratiklerinin dönüşümü ve dijital çağda savaş gazeteciliği. Turkish Journal of War Studies, 1(1): 45-47.
• Kempf, W. (2012). Peace journalism, the Israeli-Palestinian conflict,the German press and the German public. Bulletin du Centre de Recherche Français à Jérusalem, (23): 2.
• Kempf, W. (2017). Towards a theory and (better) practice of peace journalism. Conflict & Communication Online, 16(2): 2.
• Kerem, S. (2022, Nisan 20). Rusya-Ukrayna: İki dost nasıl düşman oldu? BBC News Türkçe: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46391387 adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Loyn, D. (2007). Good journalism or peace journalism? Conflict & Communication Online, 6(2): 1-10.
• McGoldrick, A. (2006). War journalism and ‘objectivity’. Conflict & Communication Online, 5(2): 1-5.
• McGoldrick, A., & Lynch, J. (2005). Peace journalism. Hawthorn Press.
• Oskay, Ü. (2018). İletişimin ABC'si. İnkılap Kitabevi.
• Outhwaite, W. (2008). Modern toplumsal düşünce sözlüğü. İletişim Yayınları.
• Özdemir, C. (2022, Nisan 6). Cüneyt Özdemir: Biz gazeteciler iş adamlarını neden öldürmeliyiz! T24 Yıllık. (B. Abik, Röportaj Yapan) https://t24.com.tr/yazarlar/berna-abik/cuneyt-ozdemir-biz-gazeteciler-is-adamlarini-neden-oldurmeliyiz,34845 adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Pişer, İ. (2020). Youtube’da gazetecilik yapmanın ekonomi politiği. S. Ç. Gezgin içinde, İletişimde yeni medyanın getirdiği değişimler, gazetecilik ve haber iletişiminde dönüşümü (s. 201-223). İKSAD Publishing House.
• Reimann, M. (2019). Peace journalism in marginally to moderately escalated conflicts: Conflict theoretical foundations, variables and reportage patterns. Conflict & Communication Online, 18(2): 4-8.
• Saran, C., Acun, C., Akpınarlı, Ç. K., Arıkan, G., Şentürk Ölmezses, A., & Taşdemir, S. (2016). Barış gazeteciliği bağlamında Türkiye medyasında Ezidiler ve Türkmenler. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi (25): 79.
• Semercioğlu, H. (2016). Ukrayna krizi bağlamında AB-Rusya ilişkilerinin ekonomi politiği. EUL Journal of Social Sciences, 7(2): 189.
• Shinar, D. (2007). Epilogue: Peace journalism – the state of the art. Conflict & Communication Online, 6(1): 1-9.
• Sucu, İ. (2020). İletişimde yeni medyanın getirdiği değişimler, gazetecilik ve haber iletişiminde dönüşümü. S. Gezgin, & H. Çiftçi içinde, Dijital çağda değişen gazete ve gazetecilik (s. 41-61). İKSAD Publishing House.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2022, Mart 11). sozluk.gov.tr: https://sozluk.gov.tr/ adresinden 5 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Van Dijk, T. A. (1988). News analysis. Lawrance Erlbaum Associatess Publishing.
• Yıldız, G. (2013). Haberin odağında barışçıl söylem: Barış gazeteciliği. Ş. Çağlar içinde, Şövalyelik mesleği gazeteciliğin uzmanlık alanları. Literatürk Yayınları.
• Zinderen, A. (2021). Youtube ortamındaki haberciliği haritalandırmak: Gazetecilerin youtube haber kanalları üzerine tanımlayıcı bir çalışma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3): 936.