Bir İletişim Aracı Olarak Protest Rap: “Şanışer” Örneği

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 44 - 64, 29.06.2022

Mustafa Aksoy

Öz

Bu araştırma protest ifade şeklinin müzik eserlerinde nasıl yansıtıldığını ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla rap müzik, araştırma evreni olarak belirlenmiştir. Araştırmada rap müziğin tarihçesine yer verilerek bu müzik türünün özelliklerine değinilmiştir. Örneklem olarak ise özellikle son dönemde yükseliş gösteren ve Şanışer olarak bilinen Sarp Palaur isimli sanatçının 5 şarkısı seçilmiştir. Şarkılar, kullanılan sözlere ve işlenen konulara göre incelenmiş ve araştırmanın amacına uygun olarak içerik analizine tabi tutulmuştur. Protest rap müziğin incelenmesiyle özellikle gençler arasında popülerleşen bu müzik türünde siyasal söylemler, eşitlik, adalet gibi konuların nasıl işlendiği ve bunların sunuluş şekli gözler önüne serilmiştir. Bu müzik türü yeni medya kanalları kullanılarak dinleyicilere ulaştırılmakta ve bu durum geleneksel yöntemlerle kıyaslandığında daha kontrolsüz olarak dinleyicilere ulaşan mesajların işleniş biçimini daha önemli hale getirmektedir. İncelemede kullanılan dilin özellikleri ve video kliplerde kullanılan görsel öğeler dikkate alınmıştır. Sonuç olarak şarkıların eleştirel yönünün ağır bastığı ve dinleyicilere isyan duygusu eşliğinde düşüncelerin aktarıldığı görülmüştür. İncelenen beş şarkıdan birinde bu aktarım olumlu duygular eşliğinde ve yapıcı şekilde gerçekleşirken iki şarkıda eleştirel dil ön plandadır ve olumsuz duygular ağırlık kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İletişim, Müzik, Rap, Protesto, Şanışer

Protest Rap as A Communication Tool: The Example of “Şanışer”

Öz

This study is meant to reveal how protest orientation is reflected in musical works. For this purpose, rap music was chosen as the research focus. Including the history of rap music, the study discusses the characteristics of this music genre. As a sample, 5 songs by Sarp Palaur, known as Şanışer, who has been on the rise especially recently, were selected. The songs were selected based on the words used and the topics covered and were subjected to content analysis in accordance with the purpose of the study. Through the study of protest rap music, it was revealed how topics such as political discourse, equality, and justice are treated and presented in this music genre, which is especially popular among young people. This type of music is transmitted to the listeners by using new media channels, which makes the processing of the messages more uncontrollably reaching the listeners more important compared to traditional methods. The analysis was carried out in the context of the characteristics of the language used and the visual elements used in the video clips. In conclusion, it was found that the critical aspect of the songs prevails and thoughts are transferred to the listeners along with a sense of rebellion. In one of the five songs examined, this transfer of thoughts takes place in a constructive manner accompanied by positive emotions, while in two songs critical language is at the forefront and negative emotions outweigh.

Anahtar Kelimeler

Communication, Music, Rap, Protest, Şanışer

Kaynakça

• Akın, B. (2018). Kültürel bellek ve müzik. Eurasian Journal of Music and Dance. 13,101-117.
• Akman, Ç. (2016, 12 Aralık). Gece Gölgenin Rahatına Bak- Çağatay Akman (Official Video). [Video Dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=aWDFlYTOAyU adresinden erişildi.
• Ayas, G. (2015). Müzik sosyolojisi. İstanbul: Doğu Kitapevi
• Aydar, D. (2014). Popüler kültür ve müzik üzerine. Journal of International Social Research. 7(33), 800- 807.
• Aydın, Ç. (2018). Son dakika... Fenomen rapçi Ezhel tutuklandı, Hürriyet Gazetesi (Erişim tarihi:20.05.2022). https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-fenomen-rapci-ezhel-tutuklandi-40847455
• Balık, M. (2020). Protest sanat bağlamında grafiti. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi. Erzurum, Türkiye.
• Bayrak, M. B. (2011). Muhafazakâr gençliğin bir ifade biçimi olarak Türkçe rap ve Türkiye’de hip-hop kültürü (Yayınlanmamış doktora tezi) Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Craig, E. (2016, 12 Ekim). Uçakta kara kutu nasıl işliyor?. BBC. https://www.bbc.com/turkce/vert-aut-37633018. adresinden erişildi.
• Çakmak, M. E. (2021) "Susamam" projesi ve "Mekânın Sahibi" polemiği temelinde Türk rap müziğinin yükseliş döneminde müziğin politik bağlamda araç olarak mesajı (Yayınlanmamış yüksek lisans Tezi) Marmara Üniversitesi. İstanbul, Türkiye
• Dönmez, B. M. & Doğan, E. (2016). Türkiye’de altmış sekiz kuşağı dünya algısının popüler müziğe yansıması. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 2 (1), 45-75
• Dönmez, B. M. (2008). Müziksel İletişim Biçimi olarak Anadolu ölüm ağıtları doğaçlamaya dayalı müziksel iletişim biçimi olan Anadolu ölüm ağıtlarının diğer iletişim biçimleri içindeki yeri. Sosyal Bilimler Dergisi/Journal of Social Sciences, 32(1), 139-148.
• Erdal, B. & Ok, Ü. (2012). Müzik tercihinde inanç biçimlerinin rolü. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(3), 59-74.
• Erdal, B. (2010). Müzik tercihi ve kişilik ilişkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 33 (2), 188-196.
• Eren, O. (2018). Türkiye’de 1960’larda müzik alanı ve protest müziğin ilk nüveleri: Anadolu pop akımı İstanbul University Journal of Sociology, 38 (1), 131-162.
• Eypio & King B. (2015, 28 Aralık). Günah benim (Official Video). [Video Dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=Ul0qEpswXj8 adresinden erişildi.
• Fırıncıoğulları, S. (2016) Toplumsal zamanın ruhu ve müzik türlerinin doğuşu savaş çağının asi çocukları rock ve rap. Siyah Sanat Dergisi. 19,2-7
• Genç, S. (2015). Almanya’da Türk argosu ve rap. International Journal of Social Sciences and Education Research. 1(3), 840-850.
• Gezer, Ö. (2017). Sanat siyaset ilişkisi: Propaganda ve protesto. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 6(39), 3091-3110. DOI: 10.7816/idil-06-39-07
• Göher, F. (2007). Müziğin toplumsal işlevi müzik, siyaset, din ve ekonomi. Müzik Kültürü ve Eğitimi, 2, 301-314.
• Günindi Ersöz, A. (2002). Popüler kültür ürünlerinden müzik videolarının gençler üzerindeki olumsuz etkileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 5(5), 61-69.
• Gürses, F. (2017). Müzikte siyasal söylem ve Türkiye’de Anadolu Rock: “Cem Karaca ve Barış Manço” örneği (1960-1980). International Journal of Social Science, (56), 325-350. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7030
• Karaburun Doğan, D., Gazi, M. A. & Çakı, C. (2020). Sovyetler Birliği'nde milli marşlar üzerinden komünizm propagandası: Ermenistan üzerine inceleme. Ermeni Araştırmaları. 0 (67), 137-155.
• Karşıcı, G. (2010). Müzik türlerine ideolojik yaklaşım:1970-1990 yılları arasındaki TRT sansürü. Folklor/Edebiyat Dergisi. 16(61),169-178.
• Kaya, A. (2016). Rap pedagojisi aracılığıyla eleştirel bir eğitim yöntemi: Alman-Türk hip-hop gençliği. Yentürk, N., Kurtaran Y. & Nemutlu, G. (Der.). Türkiye’de gençlik çalışması ve politikaları. (ss. 201-222). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kınık, M (2011). Bir iletişim aracı olarak Türk halk müziği ve türküler. Erciyes İletişim Dergisi. 2(1), 136-150.
• Kır, B. (2016). Alt kültür müziği olarak rap şarkı sözleri üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolulu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Kızılabdullah, Ş. (2019). Hıristiyan gelenekte müzik: Amerikan Hıristiyan müziğinde gospel müzik, bluz ve caz örneği. Dini Araştırmalar Dergisi. 22 (56), 307-326. https://doi.org/10.15745/da.652875
• Köroğlu, C. (2021). Rap Z kuşağının sesi oldu, Birgün Gazetesi (Erişim Tarihi:21.05.2022). https://www.birgun.net/haber/rap-z-kusaginin-sesi-oldu-335161 adresinden erişildi.
• Köten, E. & Akdemir, H. (2021). Rap müzikte toplumsal cinsiyet temsilleri: Toplumsal cinsiyet klişeleri, hegemonik erkeklik ve cinsiyetçilik. Lectio Socialis. 5(1), 43-59. doi: 10.47478/lectio.839758
• Kurt, B. (2020). Farklı kültürel zeminlerde benzer ifade biçimleri: Âşıklık geleneği ve rap müzik. Folklor Akademi Dergisi, 3(1),16-35. Kurt, N. (2018) Hey onbeşli ağlatmalı mı, oynatmalı mı, Uluslararası Etnomüzikoloji Sempozyumu, 327-347.
• Kuyumcu, E. (2013) Taşlama hiciv rap. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(4),2662-2698.
• Nakiboğlu, M. (2019). Cem Karaca Parçalarında Almanya’da göçmen işçi olgusu. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 72-93.
• Okuyan, K. (2014, 31 Ağustos), Sol yumruk mu, sağ yumruk mu?.haber.sol.org.tr https://haber.sol.org.tr/yazarlar/kemal-okuyan/sol-yumruk-mu-sag-yumruk-mu-96472
• Otcan, S. (2020). Türk Rap Müziğinde Yaşanan Değişim ve Gelişim-Uygulamalı ve Karşılaştırmalı Bir Çalışma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Niğde, Türkiye.
• Oyan, S. & Sağlamtimur, B. (2016). Müziğin insanlar ve çeşitli canlılar üzerine etkilerinin değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi. 2(1),77-82. doi: 10.22252/ijca.259360
• Öğüç, Ç. (2015). İletişim şekli olarak protest müzik: Blues örneği (Yayınlanmamış, yüksek lisans tezi) Yakın Doğu Üniversitesi. Lefkoşa, Kuzey Kıbrıs
• Örgen, E (2015). Protest dil, Türk Dili Dergisi 109(767), 255-260.
• Özer, A. & Dovganiuc, O. (2013). Gösteriş amaçlı ürünlerin satın alınmasında ülke orijini ve tüketici etnosentrizminin etkisi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi. 6 (11), 61-80.
• Öztürk, T. A. & Karahasanoğlu, S. K. (2015). Sosyal medya döneminde müzik üreticisi ve tüketicisinin yeniden konumlandırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 8(36),796-797. doi:10.17719/jisr.2015369544
• Sabuncuoğlu İnanç. A., Serbes, H. & Gültekin, B. (2020). Ağ toplumunda dı̇jı̇tal kı̇mlı̇k tasarımı: Instagram üzerı̇ne bı̇r araştırma. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, 15, 69-96.
• Stolk (2017, 8 Mayıs). Müzikte yeni kültür: Ne'o rap. [Video Dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=aInIF3tzjfQ adresinden erişildi.
• Şanışer, S. (2019, 6 Temmuz). Günleri geride bırak (Official Music Video). [Video dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=A9_xojeT0kM. adresinden erişildi
• Şanışer, S. (2021, 14 Mayıs). Şanışer- Belki bir gün barışırız (Official Video). [Video dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=zTvo5ONSeYA. Adresinden erişildi
• Şanışer, S. (2021, 14 Mayıs). Şanışer ft. Sokrat St- Bıktım dünyadan (Official Video). [Video dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=YnF-W1dzKgM. Adresinden erişildi.
• Şanışer, S. (2021, 14 Mayıs). Şanışer- Küçük kara kutular (Official Video). [Video dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=F4oYgKL3KxE. Adresinden erişildi
• Şanışer, S. (2021, 26 Mart). Şanışer- Peşimde kara geceler (Official Music Video). [Video dosyası]. https://www.youtube.com/watch?v=f0wlaPTwW0k. Adresinden erişildi
• Şişman, C. (2021). Z kuşağı onlara bayılıyor! İşte Türkçe rap müziğin bu kadar tutmasının sırrı, Milliyet Gazetesi (Erişim Tarihi: 20.05.2022) https://www.milliyet.com.tr/kultur-sanat/z-kusagi-onlara-bayiliyor-iste-turkce-rap-muzigin-bu-kadar-tutmasinin-sirri-6635529
• Taşal, B. & Vural, F. (2011). Şarkı sözlerinde şiddet öğesi: Aksaray ili ilköğretim ikinci kademe öğrencileriyle yapılan bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 251-259
• Türk, Ü. (2019). Susamam’daki rapçiler hakkında suç duyurusu, Sözcü Gazetesi (Erişim Tarihi: 20.05.2022). https://www.sozcu.com.tr/hayatim/kultur-sanat-haberleri/susamamdaki-rapciler-hakkinda-suc-duyurusu/
• Ürgir, B. (2020, 2 Haziran). Doğduğu andan son nefesini verdiği ana: Polisler tarafından öldürülen George Floyd’un hüzünlü hayat hikayesi. https://listelist.com/george-floyd-kimdir/
• Wikipedia (2022, 7 Mart). https://tr.wikipedia.org/wiki/Şanışer adresinden erişildi. Erişim tarihi 25.05.2022
• Yaldır, A. A. (2009). Askeri müzik topluluğu mehter, geleneksel kıyafet ve müzik enstrümanlarının plastik açıdan seramik sanat objelerine dönüşümü (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir, Türkiye
• Youtube Yardım (2022, 1 Nisan) https://support.google.com/youtube/answer/7239739?hl=tr adresinden erişildi. Erişim tarihi: 25.04.2022