İletişim Bilimleri Alanında Medya Okuryazarlığı Üzerine Yapılan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 192 - 208, 28.12.2023

Halid Özgür , Ahmet Eskicumalı

https://doi.org/10.60077/medkul.1388535

Öz

Bu araştırmada, iletişim bilimleri alanında YÖK Tez Merkezi’nde yer alan medya okuryazarlığı üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin meta-sentezlenmesinin yapılması amaçlanmıştır. 2008-2023 yılları arasında yayınlanmış olan tezlerin meta verileri (yıl, anabilim dalı, özet metinleri vd.) ve orijinal tam metinleri (çalışılan yöntem, dayandırılan kuram, kullanılan ölçek) noktasında incelenmiştir. 53 lisansüstü tezin meta verileri kodlanmış ve elde edilen veriler içerik analizi kullanılarak yüzde ve frekans hesaplamaları yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre medya okuryazarlığı üzerine toplam 26 farklı üniversitenin tezleriyle katkı sunduğu ve en çok tez çalışmasının 2019 yılında yayınlandığı belirlenmiştir. Anabilim dalına göre yapılan tez sayısı sıralandığında en çok tez çalışmasının radyo televizyon ve sinema, gazetecilik ve iletişim bilimleri anabilim dallarında olduğu görülmüştür. Tezlerde en sık nitel yöntem kullanılmıştır. Çalışmalarda en sık Medya Okuryazarlığı Düzey Belirleme Ölçeği kullanılmıştır, doktora tezlerinde ise en çok Yeni Medya Okuryazarlığı Ölçeği’nden faydalanılmıştır. Ayrıca içerik analizi uygulanan tüm tezlerde en çok haber, medya, çocuk, geleneksel ve kültürel kelimelerinin tekrar ettiği tespit edilmiştir. Araştırmanın medya okuryazarlığı üzerine iletişim bilimleri alanında yapılacak yeni çalışmalarda fikir vermesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Medya Okuryazarlığı, İletişim Bilimleri, Lisansüstü, Bibliyometrik.

Bibliometric Analysis of Postgraduate Theses on Media Literacy in Communication Sciences

Öz

The aim of this study is to make a meta-synthesis the postgraduate theses on media literacy in the field of communication sciences in YÖK Thesis Center. Theses published between 2008 and 2023 were analyzed in terms of their metadata (year, department, abstract texts, etc.) and original full texts (methodology, underlying theory, scale used). The metadata of 53 graduate theses were coded and the data obtained were subjected to content analysis, and percentage and frequency calculations were made. According to the results of the research, it was found that a total of 26 different universities contributed to the studies on media literacy and the most thesis studies were published in 2019. When the number of theses is ranked by department, it is seen that the highest number of theses are in the departments of radio, television and cinema, journalism and communication sciences. Qualitative method was mostly used in theses. Among the studies using ready-made scales, the most frequently used scale was the Media Literacy Level Determination Scale, while the most frequently used scale in doctoral dissertations was the New Media Literacy Scale. In addition, it was found that the most repeated words in all theses that were subjected to content analysis were news, media, children, traditional and cultural. It is aimed that the research will give an idea about the new studies to be conducted in the field of communication sciences on media literacy, which is becoming increasingly important.

Anahtar Kelimeler

Media literacy, Communication sciences, Postgraduate, Bibliometric.

Kaynakça

• Aufderheide, P. (1993). Media literacy. A report of the national leadership conference on media literacy. The Aspen Institute, Queenstown, MD.
• Avşar, Z. (2013). Medya okuryazarlığı. İletişim ve Diplomasi (2), 5-17.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274.
• Cakmak, E., & Tuzel, S. (2016). Debates about the future of media literacy in Turkey. Journal of Media Literacy Education, 7(3), 1-12.
• Cresswell, J. W. (2017). Araştırma deseni. Ankara: Eğiten Kitap.
• Cumhurbaşkanlığı, T. (2003). T.C. Cumurbaşkanlığı İletişim Şurası'nda yaptıkları konuşma. T.C. Cumhurbaşkanlığı.https://www.tccb.gov.tr/konusmalari-ahmet-necdet sezer/1721/7626/iletisim-surasinda-yaptiklari-konusma adresinden alındı
• Çetin, S. A. (2022). Dijital okuryazarlıkla ilgili yapılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. ZjWT Journal of World Turks, 14(3), 111-129.
• Eşidir, O. V., Bak, G., & Gündüz, İ. (2023). Scopus ve wos veri tabanlarında yeni medya okuryazarlığı konusunda yapılan çalışmaların farklı değişkenler açısından karşılaştırılması. 10. Uluslararası Zeugma Bilimsel Araştırmalar Kongresi (ss. 17-32). Gaziantep: IKSAD - Institute of Economic Development and Social Research.
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: Wiley Computer Pub.
• Hasdemir, T. A. (2014). Gelenekselde yeni medya okuryazarlığına: Türkiye örneğinde bir değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 5(2), 23-40.
• Hobbs, R. (2010). Digital and media literacy: A plan of action. Washington: The Aspen Institute.
• Jenkins, H. (2013). From new media literacies to new media expertise. P. Fraser, & J. Wardle in. Current perspectives in media education (pp. 110-127). New York: Palgrave and Macmillan, London. doi.org/10.1057/9781137300218_8
• Johnson, G. M. (2007). Functional internet literacy: Required cognitive skills with ımplications for instruction. E-learning, 4(4),433-441. doi.org/10.2304/elea.2007.4.4.433
• Karaduman, S. (2019). Yeni medya okuryazarlığı: Yeni beceriler/olanaklar/riskler. Marmara İletişim Dergisi, 6(1), 683-700. doi.org/10.17680/erciyesiletisim.484193
• Kıncal, R. Y., & Korkmaz, Z. S. (2015). Türkiye’de medya okuryazarlığı üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 5(10),75-90.
• Kıran, Ö. (2020,). Temel yaklaşımlar açısından medya okuryazarlığı eğitimi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(3), 233-248. DOI: 10.7822/omuefd.742814
• Livingstone, S. (2010). Media literacy and the challenge of new information and communication technologies. The Communication Review, 7(1), 3-14. doi.org/10.1080/10714420490280152
• Özonur, D., & Özalpman, D. (2009). Türkiye’de medya okuryazarlığı projesi üzerine bir değerlendirme. Marmara İletişim Dergisi. 14(15), 196-212.
• Porter, W. J. (2022). Media literacy. California: Sage.
• Potter, W. J. (2010). The state of media literacy. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 54(4), 675–696. doi.org/10.1080/08838151.2011.521462
• Potter, W. J. (2021). Media literacy. California: Sage Publishing.
• Reinoehl, R., & Hanna, T. (1990 ). Defining computer literacy in human services. Computers in Human Services, 6(1-3), 3-20. doi.org/10.1300/J407v06n01_02
• Richardson, J. (2006). The internet literacy. Strasbourg: Council of Europe.
• RTÜK. (2013, Eylül). Türkiye'de çocukların medya kullanma alışkanlıkları araştırması. RTÜK Medya Okuryazarlığı https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/userfiles/files/kullanimaliskanlik2013.pdf adresinden alındı
• RTÜK. (2016, 11 Ekim). Türkiye'de medya okuryazarlığı. RTÜK. https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/menu_goster.php?Guid=E56CE034-6CEB-41AE-A12C-B618EBEA461B&MenuId=2 adresinden alındı
• Saldana, J. (2023). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Sayar, B. (2022). Türkiye’de medya okuryazarlığı eğitimi üzerine bir inceleme. Medya Okuryazarlığı Araştırmaları Dergisi, 1(1),7-14. doi.org/10.5281/zenodo.7300423
• Türkoğlu, N. (2005, 23 Mayıs). Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, I. Uluslararası Medya Okuryazarlığı Konferansı. www.medyaokuryazarligi.gov.tr: https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/userfiles/files/konferans1.pdf adresinden alındı
• Uyar, M., & Hasdemir, T. H. (2023). Dijitalleşme ve medya okuryazarlığı üzerine incelemeler: Türkiye’deki akademik çalışmalar. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi. (62), 66-81. doi.org/10.47998/ikad.1240616
• Yeşiltaş, E., & Yılmazer, A. (2021). Eğitimde medya okuryazarlığı ile ilgili araştırmalara yönelik bibliyometrik bir analiz. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18 (Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4905-4929. DOI: 10.26466/opus.935547
• YÖK. (2023, 15 Ekim). YÖK Tez Merkezi. YÖK https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alındı