Arzunun Ödipal Düğümü: Aşk-ı Memnu'da Kutsal Yasanın Yıkımı Üzerine

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 120 - 132, 31.10.2025

Bekir Erbekir

https://doi.org/10.55055/mekcad.1757546

Öz

Bu çalışma, 2008–2010 yılları arasında yayımlanan Aşk-ı Memnu dizisini psikanalitik kuram çerçevesinde ele almaktadır. Araştırmada, Adnan, Bihter ve Behlül arasındaki ilişkiler derinlemesine incelenmiş, bireysel psikodinamik süreçlerin toplumsal ve kültürel yapılarla nasıl iç içe geçtiği ortaya konmuştur. Freud’un ödipal çatışma teorisi, Melanie Klein’ın ödipal üçlü yaklaşımı, Lacan’ın sembolik düzen kavramı ve Žižek’in ideoloji ve arzu analizleri temel alınmıştır. Psikanalitik yorumlar, sosyal ağ analizi ile desteklenerek karakterler arasındaki ilişkilerin hem yapısal hem de duygusal yönleri görsel ve kavramsal olarak somutlaştırılmıştır. Özellikle Behlül’ün Adnan’a karşı bilinçdışı rekabeti ve Bihter’e yönelik yasak arzusu, Lacan ve Žižek’in bakış açısıyla arzunun yasakla biçimlenişi ve fantezinin trajik çöküşü bağlamında değerlendirilmiştir. Bulgular, psikanalizin yalnızca bireysel ruhsal süreçleri değil, toplumsal iktidar, yasa ve ideolojileri anlamada da etkili bir araç olduğunu göstermektedir. Bu yaklaşım, medya metinlerinin çözümlemesine disiplinlerarası bir bakış kazandırmakta ve psikanalizin modern kültür, kimlik ve medya araştırmalarına sunduğu katkıyı ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yasak aşk , Aşk-ı Memnu , Ağ Analizi , Zizek , Lacan , Freud.

Etik Beyan

Arzunun Ödipal Düğümü: Aşk-ı Memnuda Kutsal Yasanın Yıkımı Üzerine başlıklı çalışma, akademik dürüstlük ve etik ilkeler doğrultusunda yürütülmüştür. Kamuya açık Aşk-ı Memnu dizisi ile akademik kaynaklar kullanılmış, tüm atıflar uygun şekilde yapılmıştır. Analiz, tarafsızlık ve kültürel duyarlılıkla gerçekleştirilmiş, önyargıdan kaçınılmıştır. İnsan veya hayvan denek kullanılmadığından etik onay gerekmemiştir.

The Oedipal Knot of Desire: On the Breakdown of the Sacred Law in Aşk-ı Memnu

Öz

This study examines the 2008–2010 television series Aşk-ı Memnu through the lens of psychoanalytic theory. It offers an in-depth analysis of the relational dynamics among the characters Adnan, Bihter, and Behlül, highlighting how individual psychodynamic processes intersect with social and cultural structures. The analysis draws on Freud’s theory of the Oedipal conflict, Melanie Klein’s triadic approach, Lacan’s concept of the symbolic order, and Žižek’s framework of ideology and desire. Psychoanalytic interpretations are supported by social network analysis, allowing the structural and emotional aspects of the characters’ relationships to be visualized and conceptually mapped. In particular, Behlül’s unconscious rivalry with Adnan and his forbidden desire for Bihter are examined within Lacan and Žižek’s frameworks, illustrating how desire is shaped by prohibitions and how fantasy ultimately collapses in a tragic manner. The findings demonstrate that psychoanalysis is not only effective in understanding individual psychic processes but also provides insights into social power, law, and ideology. This interdisciplinary approach enriches media text analysis and underscores the contributions of psychoanalytic theory to contemporary studies of culture, identity, and media.

Anahtar Kelimeler

Forbidden love , Aşk-ı Memnu , Network Analysis , Žižek , Lacan , Freud.

Kaynakça

• Atlı, S. (2017). Aşk-ı Memnu'da karakterlerin çatışmaları, tercihleri ve akibetleri. Türkoloji Dergisi, 2(1): 1–15.
• Bakır, B. (2002). Filmin psikanalitik çözümlemesinde temel kavramlar. Sinemasal, (7): 50–71.
• Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson.
• Demir, E. (2021). Halit Ziya'nın Aşk-ı Memnu romanında kadın temsillerinin toplumsal cinsiyet perspektifinden incelenmesi. Turkish Academic Research Review, 6(1): 293–307.
• Evans, D. (1996). An introductory dictionary of Lacanian psychoanalysis. Routledge.
• Fink, B. (1995). The Lacanian subject: Between language and jouissance. Princeton University Press.
• Freud, S. (1923). The ego and the id. In J. Strachey (Ed. & Trans.), The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud (Vol. 19, pp. 141–145). Hogarth Press. (Original work published 1923).
• Freud, S. (1924). The dissolution of the Oedipus complex. In J. Strachey (Ed. & Trans.), The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud (Vol. 19, pp. 173–179). Hogarth Press.
• Freud, S. (1925). Some physical consequences of the anatomical distinction between the sexes. In J. Strachey (Ed. & Trans.), The standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud (Vol. 19, pp. 243–258). Hogarth Press.
• Freud, S. (1981). Psikanaliz açısından edebiyat (Çev.: S. Hilav). İstanbul: Dost Kitabevi Yayınları. (2. bs.).
• Freud, S. (1994). Psikanaliz üzerine. İstanbul: Say Yayınları.
• Freud, S. (1997). Kadın Cinselliği. Cinsellik Üzerine (Çev.: S. Budak). Ankara: Öteki Yayınları.
• Freud, S. (2001). Haz İlkesinin Ötesinde; Ben ve İd. Metis Yayınları.
• Gerbner, G. (2002). Against the mainstream: The selected works of George Gerbner (P. Gross, Ed.). New York: Peter Lang.
• Hendy, A. V. (2001). The modern construction of myth. Indiana University Press.
• Kayabaşı, Ö. (2017). Aşk-ı Memnu romanının psikanalitik bir çözümleme denemesi. The Journal of Academic Social Science Studies, (55): 371–385.
• Lacan, J. (1991). The seminar of Jacques Lacan, Book II: The ego in Freud’s theory and in the technique of psychoanalysis 1954–1955 (J.-A. Miller, Ed.; S. Tomaselli, Trans.). Norton. (Original work published 1955–1956).
• Lacan, J. (2002). Écrits: A selection (A. Sheridan, Trans.). Routledge. (Original work published 1957).
• Moran, B. (2007). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Taş, İ. (2000). Mit ve mitik düşüncenin yapısı. Dini Araştırmalar, 3 (8): 57–72.
• Tiken, S. (2009). Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerindeki ‘ayna’ imgesine psikanalitik bir yaklaşım. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (41): 47–60.
• Topçu, H. (2017). Psikanalitik bir okuma denemesi: Elektra Kompleksi Işığında Aşk-ı Memnu. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1): 1–9.
• Turan, M. O. (2013). Kuyu filmindeki arzu kavramının Lacancı psikanalitik yaklaşım çerçevesinde çözümlenmesi. Selçuk İletişim, 7(4): 169–185.
• Watt, I. (2019). Modern bireyciliğin mitleri (Çev.: M. Doğan). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zariç, M. (2017). Aşk-ı Memnu'da karakterlerin çatışmaları, tercihleri ve akibetleri. Türkoloji Dergisi, 2(1), 1–15.
• Žižek, S. (1994). The metastases of enjoyment: Six essays on woman and causality. Verso.
• Žižek, S. (2006). How to read Lacan. Granta Books.