META FETİŞİZMİNİN GÖLGESİNDE ERİYEN HAYATLAR: TÜRK TV’LERİNDE OTOMOBİL REKLAMLARI VE TÜKETİM TOPLUMU

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 17 - 35, 25.04.2019

M. Özer Özkantar

Öz

Kitle iletişim araçları, günümüz tüketim çağında özellikle sosyal ilişkileri düzenleyerek sonrasında ise üretim ve dağıtım süreçlerini kontrol ederek sistematik bir yapının devamının sağlanmasında oldukça etkin bir role sahiptir. Kitle iletişim araçları aracılığıyla insanlara sahte bir bilinç yaratılmakta, sahte ihtiyaçlar üretilmekte, bu tüketim odaklı dünyada metalar fetişize edilmekte ve insanlar tükettikçe statü sahibi olduklarına inandırılmaktadır. Bu bağlamda, televizyon, radyo, reklam ya da sinema gibi aracılar toplumlara empoze edilen tüket, itaat et, öl gibi emir kiplerinin en önemli dayatma mecralarıdır Bu süreçte, kitle iletişim araçları mevcut ideolojiyi pekiştirmekte, yeniden üretmekte ya da rızanın üretilmesine yardımcı olmaktadır. Bir diğer değişle ortaya çıkan tüketim odaklı toplum dokusu mevcut düzenin devamını sağlayan önemli bir parça olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, egemen ideolojiyi reklamlar üzerinden doğru analiz etmek bu yerleşmiş düzenin anlaşılmasında oldukça büyük öneme sahiptir. Dolayısıyla, bu çalışmada, Türk televizyonlarında gösterilen farklı markalara ait üç otomobil reklamı göstergebilimsel inceleme üzerinden irdelenecek ve reklam analizlerinde Roland Barthes’in düz anlam-yan anlam yaklaşımından faydalanılacaktır. Böylelikle tüketim toplumuna giden yoldaki pratikler daha net bir şekilde göz önüne serilecektir.

Anahtar Kelimeler

Meta Fetişizmi, Tüketim Toplumu, Sembolik Tüketim

Kaynakça

• 2018’in en çok satan otomobilleri (Hangi otomobil markası kaç adet sattı?). (8 Ocak 2019). NTV Web,7 Şubat 2019, https://www.ntv.com.tr/galeri/otomobil/2018in-en-cok-satan-otomobilleri-hangi-otomobil-markasi-kac-adet-satti,CU-PiEJqf0Sz3HlICxUq9w
• Açıkalın, S., Yaşar, M. (2017). Hedonik ve faydacı tüketim bağlamında tüketici davranışlarının incelenmesi: Gençlerin hedonik tüketim eğilimlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (48), 570-585.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim toplumu. (H. Deliceçaylı ve F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bocock, R. (2005). Tüketim. Ankara: Dost Yayınları.
• Dağtaş, B. (2013). İletişim kuramları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Dal, N.E. (2017). Tüketim toplumu ve tüketim toplumuna yönlendirilen eleştiriler üzerine bir tartışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (19), 1-21.
• Erdoğan, İ. (1999). İletişim egemenlik mücadeleye giriş. Ankara: İmge Kitabevi.
• Featherstone, M. (2013). Postmodernizm ve tüketim kültürü (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fowles, Jib, (1996). Advertising and popular culture. London: Sage Publications.
• Güleç, C. (2015), Thorstein Veblen ve gösterişçi tüketim kavramı. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (38), 62-82.
• Hyundai Kona görücüye çıktı. (15 Mayıs 2018). Hürriyet. 30 Ekim 2018, http://www.hurriyet.com.tr/hyundai-kona-gorucuye-cikti-40837280
• İnce, Ş. (2014). Toplumsal ve kültürel dönüşümlerin gündelik hayata yansımaları: 2000’lerde Türkiye’nin mutfağı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazetecilik Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kellner, D. (2010). Medya gösterisi (Z. S. Doğruer, Çev.) İstanbul: Açılım Kitap.
• Kılınç, B. (2017). Medyada eleştirel yaklaşımlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Köroğlu, M.A. (2014). Tüketim kültürünün gençliğe etkisi üzerine bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2 (4), 254-269.
• Kürşad, D, Duyku, M. (2014). Tüketim toplumunun dinamiklerine bir bakış. Erciyes Üniversitesi GüzelSanatlar Enstitüsü Dergisi.
• Marcuse, H. (1990). Tek boyutlu insan. (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İdea Yayınevi.
• Meller, H.E. (1976). Leisure and the changing city 1870-1914. New York: Routledge.
• Mosco, V. (2009). The political economy of communication. Los Angeles: Sage Publications.
• Niedzviecki, H. (2009). Ben özelim (S. Erduman, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Odabaşı, Y. ve Barış, G. (2002). Tüketici davranışı. İstanbul: Mediacat.
• Oskay, Ü. (1993). XIX. yüzyıldan günümüze kitle iletişimin kültürel işlevleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Özpeynirci, E. (04.12.2018). Kasım ayında hangi marka kaç otomobil sattı. Hürriyet. 5 Şubat 2019, http://www.hurriyet.com.tr/galeri-kasim-ayinda-hangi-marka-kac-otomobil-satti-41034094
• Schudson, M. (1984). Advertising, the uneasy persuasion: It’s dubious impact on American society. NewYork: Basic Books Inc.
• Şengül, H. T. (2002). Tüketim toplumu, tüketim kültürü ve tüketim merkezleri. Ege Mimarlık.
• Thompson, N. (2018). İktidarı görmek: 21. yüzyılda sanat ve aktivizm (E. Kosova, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Tüketim (t.y.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük. 21 Ekim 2018, http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bcc6a9f566821.03097384
• Ünal, Y. (2009). Tüketim toplumuna geçişte televizyonun sosyoekonomik rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Sinema Televizyon Bölümü Doktora Tezi.
• Yavuz, Ş. (2013). Türk toplumunun tüketim toplumuna dönüşümünde reklamcılığın rolü. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 1 (36) 219-240.