Dijital Kamusal Alanda Vegan Aktivizm: Katılımcı Kültür ve Kurban Bayramı Söylemleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 100 - 119, 31.10.2025

Mehmet Emin Arkcı , Tamer Bayrak

https://doi.org/10.55055/mekcad.1741439

Öz

Bu çalışma, veganizm olgusunu tarihsel kökenleri, etik ve çevresel temelleri ile dijital medya bağlamında çok boyutlu bir yaklaşımla incelemeyi amaçlamaktadır. Veganlık, hayvan sömürüsüne karşı etik bir duruş olarak ortaya çıkmış; zamanla sağlık, çevresel sürdürülebilirlik ve tüketim karşıtlığı gibi farklı boyutlarla toplumsal bir harekete dönüşmüştür. Araştırmanın kuramsal çerçevesi, Jürgen Habermas’ın kamusal alan kuramı ile Henry Jenkins’in katılımcı kültür kuramı ekseninde yapılandırılmıştır. Bu bağlamda, sosyal medya platformlarında veganizmin görünürlüğü ile bu görünürlüğün demokratik söylem üretimiyle ilişkisi tartışılmış; algoritmik yönlendirmelerle biçimlenen dijital kamusal alanlarda eleştirel müzakerenin sürdürülebilirliği sorgulanmıştır. Ayrıca Jenkins’in katılımcı kültür yaklaşımı aracılığıyla bireylerin dijital içerik üretim süreçlerindeki aktif rolleri ve bu içeriklerin ideolojik boyutları analiz edilmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi ve söylem analizi kullanılmıştır. Söylem analizi, sosyal medya içerikleri aracılığıyla inşa edilen ideolojik yapıları ve bu yapıların bireylerin düşünsel yönelimleri üzerindeki etkilerini açığa çıkarmayı hedeflemiştir. Bu bağlamda araştırma, yeni medya ortamlarında veganizmin temsili, bir tüketim karşıtı ideoloji olarak biçimlenmesi ve bireylerin zihinsel yapılarında nasıl yer edindiği konularına odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Veganizm , Kamusal Alan , Katılımcı Kültür , Sosyal Medya , Yeni Medya

Vegan Activism in the Digital Public Sphere: A Study on Participatory Culture and Eid Al-Adha Debates

Öz

This study aims to examine the phenomenon of veganism through a multidimensional perspective encompassing its historical roots, ethical and environmental foundations, and its articulation within digital media environments. Emerging as an ethical stance against animal exploitation, veganism has progressively evolved into a broader social movement incorporating concerns related to health, ecological sustainability, and anti-consumerism. The theoretical framework integrates Jürgen Habermas's theory of the public sphere with Henry Jenkins's concept of participatory culture. In this context, the visibility of veganism on social media platforms and its relationship to the production of democratic discourse are critically assessed. The study questions the sustainability of critical deliberative spaces in digital public spheres shaped by algorithmic structures. Furthermore, Jenkins’s approach is employed to analyze how individuals actively engage in content production and how these digital practices carry ideological dimensions. A qualitative research design is adopted, utilizing both content analysis and discourse analysis. Discourse analysis is specifically applied to uncover the ideological structures embedded in social media content and their influence on individuals’ cognitive orientations. Ultimately, the study explores how veganism is represented in new media environments, how it is shaped as an anti-consumerist ideology, and how it becomes integrated into individuals’ mental frameworks.

Anahtar Kelimeler

Veganism , Public Sphere , Participatory Culture , Social Media , New Media

Kaynakça

• Adams, C. J. (2022). Etin cinsel politikası: Feminist-vejetaryen eleştirel kuram (Çev.: G. Tezcan & M. E. Boyacıoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Millî Folklor, 22 (87): 159-169.
• Bulut, B. & Erkol, M. (2024). İnsan neden vegan olur sorusuna yanıt: Abolisyonizm. Habitus Toplumbilim Dergisi, 5(5): 149–172.
• Çelik, H. & Ekşi, H. (2008). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (27): 99–117. http://dspace.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/1193/1642-2956-1-SM.pdf?sequence=1
• Desai, D. (2017). A study of design aspects of web personalization for online users in India (Doktora tezi). Gujarat Technological University.
• Francione, G. L. (2008). Hayvan haklarına giriş: Çocuğunuz mu köpeğiniz mi?. (Çev.: R. Akman & E. Gen,). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fuchs, C. (2020). Sosyal Medya: Eleştirel Bir Giriş, (Çev.: D. Saraçoğlu & İ. Kalaycı), İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Gelderloos, P. (2011). Veganism: Why not – An anarchist perspective. https://theanarchistlibrary.org/library/peter-gelderloos-veganismwhy-not
• Habermas, J. (2009). Doğalcılık ve din arasında: Felsefi denemeler. (Çev.: A. Nalbant,). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Habermas, J. (2021). Kamusallığın yapısal dönüşümü. (Çev.: T. Bora & M. Sancar,). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Harper, B. A. (2010). Race as a “feeble matter” in veganism: Interrogating whiteness, geopolitical privilege, and consumption philosophy of “cruelty-free” products. Journal for Critical Animal Studies, 8 (3): 5–27.
• Hooke, S. H. (2002) Ortadoğu Mitolojisi, Mezopotamya Mısır Filistin Hitit Hıristiyan Mitosları. (Çev.: A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi.
• Jenkins, H. (2009). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21st century. MIT Press.
• Keskin, E. K. (2024). Dijital medya ortamında rızanın algoritmik inşası: Eleştirel algoritma çalışmaları perspektifinde bir tartışma. Yeni Medya, (16): 329–353.
• Kobya, E. Ş. (2013). Kutadgu Bilig’de Yiyecek ve İçecek Adları, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8 (8): 823-833.
• Kotler, P., Kartajaya, H., & Setiawan, I. (2021). Pazarlama 5.0: İnsan için teknoloji. (Çev.: T. Gezer). İstanbul: Nişantaşı Üniversitesi Yayınları.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology (2nd ed.). Sage Publications.
• Küçükkıralı, Z. & Afşar, K. E. (2022). Dijital verinin finansallaşması ve platform kapitalizmi. Öneri Dergisi, 17 (58): 665-690. https://doi.org/10.14783/maruoneri.1069841
• Lévy, P. (2005). Collective intelligence, a civilisation: Towards a method of positive interpretation. International Journal of Politics, Culture, and Society, 18 (3): 189–198.
• Nezlek, J. B. & Forestell, C. A. (2020). Vegetarianism as a social identity. Current Opinion in Food Science, (33): 45–51.
• Poster, M. (1997). Cyberdemocracy: Internet and the public sphere. In D. Porter (Ed.), Internet culture (201–218). Routledge.
• Povey, R.& Wellens, B. & Conner, M. (2001). Attitudes towards following meat, vegetarian and vegan diets: An examination of the role of ambivalence. Appetite, 37 (1): 15–26.
• Singer, P. (2021). Neden vegan? (Çev.:P. Şengül). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Son, G. Y. T., & Bulut, M. (2016). Vegan and vegetarianism as a life style. Journal of Human Sciences, 13 (1), 830-843.
• Turhan, D. G. (2017). Dijital aktivizm. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (26): 26-44.
• Türkiye Vegan Derneği. (t.y.). Veganlık nedir? https://tvd.org.tr/veganlik-nedir/
• Uyanık, G. (2023). Dijital medya platformlarını Henry Jenkins’in kavramları üzerinden okumak. Etkileşim, (11): 432–444.
• Wooffitt, R. (2005). Conversation analysis and discourse analysis: A comparative and critical introduction. Sage.
• Yengin, D. & Bayrak, T. (2023). Yeni medya kuram ve yaklaşımlar 101. İstanbul: Der Yayınları.