Kültürel Mirasın Belgelenmesinde Lazer Tarayıcıların Kullanılması

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 27 - 36, 30.06.2022

Davut Balcı

https://doi.org/10.51946/melid.1129846

Cited By: 1

Öz

Somut ya da soyut kültürel miraslar bir kez yok edildiğinde bir daha yerine yenisi getirilemez olduğundan dolayı sürdürülebilir kılınması, korunması ve belgelenmesi gerekmektedir. Ülkemiz üç tarafı denizlerle çevrili olduğu için ve jeopolitik olarak her asırda önemini koruduğu için birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır bundan dolayı ülkemizde pek çok soyut ve somut kültürel miras bulunmaktadır. Ülkemizde sayıca fazla olan kültürel mirasların belgelenmesi için hızlı ve doğruluğu yüksek tekniklerin kullanılmasında fayda görülmektedir. Geçmişte ve günümüzde kültürel mirasların belgelenmesi (dokümantasyonu) hakkında farklı teknikler uygulanmıştır. Bu teknikleri geleneksel ve teknolojik olarak ikiye ayırabiliriz. Geleneksel teknikler hasarlı ya da hassas detay ölçümlerinde yetersiz kalmakla beraber düşük hassasiyeti ve yavaşlığı nedeniyle terkedilmeye başlanmıştır. Günümüzde geleneksel belgeleme tekniklerinin yerini hızlı, optimal maliyetli, yüksek doğruluk ve hassasiyetli olan teknolojik belgeleme teknikleri almıştır. Teknolojik belgeleme tekniklerinden bazıları; total station, GNSS, lidar, fotogrametri ve lazer tarama tekniğidir. Bu çalışmada kültürel mirasın tanımı ve önemi anlatılmakla birlikte geleneksel yöntem ile teknolojik yöntemlerden söz edilerek kıyaslanması; teknolojik yöntemlerden biri olan lazer tarama tekniğinin inceliklerinden ve diğer tekniklerle karşılaştırmasından; lazer tarayıcıların kendi içinde sınıflandırılmasından, lazer tarayıcıların ölçme prensiplerinden ve bazı ticari firmaların yersel lazer tarayıcılarının teknik özellikleri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Lidar, Fotogrametri, Kültürel Miras, Lazer Tarayıcılar, Belgeleme

The Use of Laser Scanners in Documenting Cultural History

Öz

Once the tangible or intangible cultural heritage is destroyed, it cannot be replaced, so it needs to be made sustainable, protected and documented. Since our country is surrounded by seas on three sides and maintains its geopolitical importance in every century, it has hosted many civilizations. Therefore, there are many intangible and tangible cultural heritages in our country. It is beneficial to use fast and high-accuracy techniques for the documentation of cultural heritages, which are numerous in our country. Different techniques have been applied for the documentation of cultural heritages in the past and today. These techniques can be divided into traditional and technological. Although traditional techniques are insufficient for damaged or sensitive detail measurements, they have begun to be abandoned due to their low sensitivity and slowness. Today, traditional documentation techniques have been replaced by technological documentation techniques with fast, optimal cost, high accuracy and precision. Some of the technological documentation techniques; total station, GNSS, lidar, photogrammetry and laser scanning technique. In this study, the definition and importance of cultural heritage is explained, and the comparison of traditional method and technological methods by mentioning; the subtleties of the laser scanning technique, which is one of the technological methods, and its comparison with other techniques; Classification of laser scanners, measuring principles of laser scanners and technical specifications of terrestrial laser scanners of some commercial companies are presented.

Anahtar Kelimeler

Lidar, Photogrammetry, Cultural heritage, Laser Scanners, Documentation

Kaynakça

• Ağca, M., Efdal, K., Murat, H. M. & Adıgüzel, F. (2016). Yersel Lazer Tarayıcı ve İha Sistemlerinden Elde Edilen Verilerin 3B Modellemedeki Hassasiyetlerinin Karşılaştırılması: Somuncu Baba Külliyesi Örneği, Aksaray. 6. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu (UZAL-CBS 2016), 146-151.
• Alptekin, A., Fidan, Ş., Karabacak, A., Çelik, M. Ö. & Yakar, M. (2019). Üçayak Örenyeri'nin yersel lazer tarayıcı kullanılarak modellenmesi. Turkey Lidar Journal, 1(1), 16-20.
• Çelik, M. Ö., Hamal, S. N. G. & Yakar, İ. (2020). Yersel lazer tarama (YLT) yönteminin kültürel mirasın dokümantasyonunda kullanımı: Alman Çeşmesi örneği. Turkey Lidar Journal, 2(1), 15-22.
• Çömert, R., Avdan, U., Muammer, T. Ü. N. & ERSOY, M. (2012). Mimari belgelemede yersel lazer tarama yönteminin uygulanması (Seyitgazi Askerlik Şubesi Örneği). Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4(1), 1-18.
• Ernst, F. , Şenol, H. İ. , Akdağ, S. & Barutcuoglu, Ö. (2021). Virtual Reality for City Planning. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 6(3) , 150-160.
• Gümüş, K., & Erkaya, H. (2007). Mühendislik Uygulamalarinda Kullanilan Yersel Lazer Tarayici Sistemler. YTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Bölümü, Ölçme Tekniği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Hepyörük, G. (2015). Tarihi ve kültürel varlıkların belgelendirilmesi ve üç boyutlu modelinin oluşturulmasında yersel lazer tarayıcıların kullanım olanaklarının araştırılması ve Karacabey Türbesi (Ankara) örneği (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Karşıdağ, G. & Alkan, R. M. (2011). Yersel lazer tarama ölçmelerinde doğruluk analizi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4(2), 1-10.
• Kaya, Y., Polat, N., Şenol, H. İ., Memduhoğlu, A. & Ulukavak, M. (2021b). Arkeolojik kalıntıların belgelenmesinde yersel ve İHA fotogrametrisinin birlikte kullanımı. Türkiye Fotogrametri Dergisi, 3(1), 9-14.
• Kaya, Y., Şenol, H. İ. & Polat, N. (2021a). Three-dimensional modeling and drawings of stone column motifs in Harran Ruins. Mersin Photogrammetry Journal, 3(2), 48-52.
• Memduhoglu, A., Şenol, H. İ., Akdağ, S. & Ulukavak, M. (2020). 3D Map Experience for Youth with Virtual/Augmented Reality Applications. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 5(3), 175-182.
• Negiz, N. (2017). Kentlerin tarihsel sürdürülebilirliğinde kültürel miras: önemi ve değeri üzerine düşünmek. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 159-172.
• Ossowski, R. & Tysiąc, P. (2018). A new approach of coastal cliff monitoring using mobile laser scanning. Polish Maritime Research. ölçme prensipleri ve nokta bulutlarının birleştirilmesi. Jeodezi ve Jeoinformasyon Dergisi, (98), 20-27.
• Pakben, U. (2013). Tarihi yapıların rölöve ve analizlerinde kullanılan ileri belgeleme teknikleri (Doctoral dissertation, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Pehlivan, G. F., Baldıran, A. & Pehlivan, E. (2022). Kültürel mirasın belgelenmesinde farklı tekniklerin karşılaştırılması: Iasos Bouleuterionu örneği. GRID-Architecture Planning and Design Journal, 5(1), 53-71.
• Polat, N., Önal, M., Ernst, F. B., Şenol, H. İ., Memduhoglu, A., Mutlu, S., ... & Kara, H. (2020). Harran Ören Yeri Arkeolojik Kazı Alanınındın Çıkarılan Bazı Küçük Arkeolojik Buluntuların Fotogrametrik Olarak 3B Modellenmesi. Türkiye Fotogrametri Dergisi, 2(2), 55-59.
• Sarı, B., Hamal, S. N. G. & Ulvi, A. (2020). Documentation of complex structure using Unmanned Aerial Vehicle (UAV) photogrammetry method and Terrestrial Laser Scanner (TLS). Turkey Lidar Journal, 2(2), 48-54.
• Şenol, H. İ., Memduhoglu, A. & Ulukavak, M. (2020). Multi instrumental documentation and 3D modelling of an archaeological site: a case study in Kizilkoyun Necropolis Area. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 11(3), 1241-1250.
• Şenol, H. İ., Polat, N., Kaya, Y., Memduhoğlu, A. & Ulukavak, M. (2021). Digital documentation of ancient stone carving in Şuayip City. Mersin Photogrammetry Journal, 3(1), 10-14.
• Ulvi, A. & Yakar, M. (2014). Yersel Lazer Tarama Tekniği Kullanarak Kızkalesi’nin Nokta Bulutunun Elde Edilmesi ve Lazer Tarama Noktalarının Hassasiyet Araştırması. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(1), 25-36.
• Ulvi, A. & Yiğit, A. Y. (2019). Kültürel Mirasın Dijital Dokümantasyonu: Taşkent Sultan Çeşmesinin Fotogrametrik Teknikler Kullanarak 3B Modelinin Yapılması. Türkiye Fotogrametri Dergisi, 1(1), 1-6.
• Ulvi, A. (2015). Metrik olmayan dijital kameraların hava fotogrametrisinde yakın resim çalışmalarda (yere yakın yüksekliklerde) kullanılabilirliği üzerine bir çalışma. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 188s.
• Ulvi, A., Varol, F. & Yiğit, A. Y. (2019). 3D modeling of cultural heritage: the example of Muyi Mubarek Mosque in Uzbekistan (Hz. Osman’s Mushafi). International Congress on Cultural Heritage and Tourism (ICCHT), Bishkek, Kyrgzstan, 115-123.
• Ulvi, A., Yakar, M., Yiğit, A. Y. & Kaya. Y. (2019). The Use of Photogrammetric Techniques in Documenting Cultural Heritage. The Example of Aksaray Selime Sultan Tomb. Universal Journal of Engineering Science, 7(3), 64-73.
• Yakar, M. (2018). GIS and Three Dimensional Modeling for Cultural Heritages. International Journal of Engineering and Geosciences, 3, 50–56.
• Yakar, M., Karabacak, A. & Fidan, Ş. (2019). Arazi Ölçmeleri 1. Atlas Akademi, 1, ISBN: 9786057839398, 188s.
• Yaman, A. & Kurt, M. (2019). Tarihi ve kültürel mirasların belgelenmesi ve üç boyutlu modellenmesi için Geoslam yersel lazer tarayıcının kullanım olanaklarının araştırılması: Aksaray İli Ulucami Örneği. Turkey Lidar Journal, 1(1), 5-9.
• Yiğit, A. Y. & Uysal, (2021) M. Tarihi Eserlerin 3B Modellenmesi ve Artırılmış Gerçeklik ile Görselleştirilmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(2), 1032-1043.
• Zeybek, M. & Vatandaşlar, C. (2021). El-tipi LiDAR Verisiyle Ağaç Gövdelerinin Tespiti ve Sınıflandırılmasında Yapay Zeka Teknikleri. PROCEEDINGS BOOK, 469.
• Emigrup (2022). Erişim adresi: https://www.emigrup.com/hava-lidar/
• Kültür varlıkları (2022). Erişim adresi:http://www.kulturvarliklari.gov.tr/belge/1-74301/dunya-kulturel-ve-dogal-mirasin-korunmasi-sozlesmesi.html
• Kültür varlıkları (2022). Erişim adresi:https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44798/turkiye-geneli-korunmasi-gerekli-tasinmaz-kultur-varlig-.html
• Açık ders (2022). Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/119281/mod_resource/content/0/7_Uzunluk_Olcmeleri.pdf
• Photomodeler (2022). Erişim adresi:https://www.photomodeler.com/top-photomodeler-videos-for-learning/
• Restorasyon forum (2022). Erişim adresi:https://www.restorasyonforum.com/rolove-restitusyon-restorasyon-projeleri/rolove-projesi/
• Bimportale (2022). Erişim adresi:https://www.bimportale.com/laser-scanner-3d-topcon-le-nuvole-punti/
• 9lib (2022). Erişim adresi: https://9lib.net/document/lq5rjmjz-yersel-lazer-tarayici-bulutlarinin-jeodezik-koordinat-sistemine-doenuestueruelmesi.html