AFET KİTLE FONLAMASI: PAZARLAMA PERSPEKTİFİNDEN BİR MODEL ÖNERİSİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: Özel Sayı, 1 - 34, 31.10.2023

Mustafa Halid Karaarslan , Başar Altuntaş

https://doi.org/10.54707/meric.1323032

Öz

Afetler doğaya ve insanoğluna ciddi zarar verebilen olaylardır. Afetlerden sonra afetin zararlı etkilerinin yok edilebilmesi ve normal duruma yeniden dönebilmek için bağışlar önemli bir rol oynamaktadır. Makalede afetlerde bağış yapan kişilerin nelerden motive oldukları açıklanmıştır. Sonrasında ise tüm dünyada oldukça başarı ile uygulanan kitle fonlama platformlarının afet fonlaması için uyarlanmasını içeren bir afet fonlama modeli önerisinde bulunulmuştur. Önerilen modelde koordinatör kurum, ilgili kurumlar, bankalar, kampanya sahipleri ve bağışçılar bulunacaktır. Modelde bağış platformunun kurulması kritik öneme sahiptir. Platform kurulduktan sonra dört temel süreç öngörülmektedir: i) afetle ilgili ihtiyaçların tespit edilmesi: ilgili kurumlar tespitlerde bulunacak kampanya sahibi ve bağışçılar ise ihtiyaç önerisinde bulunabilecektir, ii) kampanya tasarlama ve onaylama: kampanya sahibi kampanyayı işbirliği yaptığı taraflarla hazırlayacak ve koordinatör kuruma onaylatmak için gönderecektir, iii) kampanya süreci: bağış yapacaklara ihtiyaç ve ihtiyacın nasıl giderileceği açıklanacak, maliyetler hakkında bilgilendirme yapılacak, toplanan bağışlar anlık olarak takip edilebilecektir, iv) kampanya sonrası: kampanya vaatlerinin gerçekleşmesi hakkında bilgilendirmeler yapılacaktır. Çalışmanın sonuç bölümünde ise önerilen afet fonlama modeli ve platformunun bağış motivasyonları ile olan uyumları açıklanmış, platformun başarıya ulaşabilmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar ile başarısızlığa sebep olabilecekler tartışılmıştır. Ayrıca platformun afet fonlaması yanında afet bilinci oluşturma, afetlerdeki hasarı azaltma çalışmaları ve yeni teknolojiler geliştirme konusunda da kullanılabileceği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Afet kitle fonlaması, Bağış motivasyonu, Kitle fonlaması, Bağış platformu, Pazarlama iletişim kampanyası, Afet kriz yönetimi, Sosyal pazarlama

Kaynakça

• AFAD (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri, https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf Erişim Tarihi: 27 Şubat 2023.
• AFAD (2022). Müdahale Kapasitesi. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/39514/xfiles/mudahale_kapasitesi.pdf Erişim Tarihi: 27 Şubat 2023. AFAD (2023). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu Erişim Tarihi: 28 Şubat 2023.
• Akbaş, Ö.U. ve Kuş, Ö.A. (2021). Yeni Nesil Sosyal Sorumluluk kavramının değerlendirilmesi: Dijital Oyun Yayıncılığı ve Bağış Kültürü (Donation). İletişim Çalışmalarında Güncel Yaklaşımlar ve Araştırmalar, ed. Ersin Diker ve Gülsüm Çalışır, Eğitim Yayınevi, Konya. 153-170.
• Aknin, L. B., Mayraz, G. ve Helliwell, J. F. (2017). The emotional consequences of donation opportunities. The Journal of Positive Psychology, 12(2), 169-177.
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Anbar, A. (2008). Afet Riskinin Sermaye Piyasaları Aracılığıyla Finansmanı: Afet Tahvilleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 7 (24) , 135-151 .
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6138/82345 Erişim Tarihi: 25 Şubat 2023.
• Babazadeh, A. Toplumdaki Vakıf Patolojisi. Current Perspectives in Social Sciences, 26(1), 47-53.
• Bagheri, A., Chitsazan, H., ve Ebrahimi, A. (2019). Crowdfunding motivations: A focus on donors' perspectives. Technological Forecasting and Social Change, 146, 218-232.
• Balog, A. (2011). Applying social marketing in fundraising activities to civil society organizations. International Journal of Management Cases, 13(3), 416-430.
• Batson, C. D., ve Shaw, L. L. (1991). Evidence for altruism: Toward a pluralism of prosocial motives. Psychological inquiry, 2(2), 107-122.
• Baycar, A. (2019). Dini ve Sosyolojik Boyutlarıyla Dayanışma-Yardımlaşma Olgusu. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (SAUIFD), 21(39), 199-225.
• BBC (13 Ağustos 2021). Bozkurt’ta neden büyük yıkım yaşandı yetkililer iddialar için ne diyor?. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58187729 Erişim Tarihi: 09 Ekim 2023.
• BBC (2023). BM'ye göre 6 Şubat depremlerinin Türkiye'ye maliyeti 100 milyar doları aşacak https://www.bbc.com/turkce/articles/cp90gj212weo Erişim Tarihi: 05 Mart 2023.
• Bekkers, R. ve Wiepking, P. (2011). Who gives? A literature review of predictors of charitable giving part one: Religion, education, age and socialisation. Voluntary Sector Review, 2(3), 337-365
• Bennett, R., Mousley, W., Kitchin, P., ve Ali-Choudhury, R. (2007). Motivations for participating in charity-affiliated sporting events. Journal of Customer behaviour, 6(2), 155-178.
• Brady, E., Brace‐Govan, J., Brennan, L., & Conduit, J. (2011). Market orientation and marketing in nonprofit organizations. Indications for fundraising from Victoria. International journal of nonprofit and voluntary sector marketing, 16(1), 84-98.
• Careem, M., De Silva, C., De Silva, R., Raschid, L., ve Weerawarana, S. (2006, December). Sahana: Overview of a disaster management system. In 2006 International Conference on Information and Automation (pp. 361-366). IEEE.
• Carter, W. N.. Disaster management: A disaster manager's handbook. Mandaluyong City, Phil.:Asian Development Bank. 2008. Philippines. ISBN 978-971-561-006-3.
• Chapman, C. M., Hornsey, M. J. ve Gillespie, N. (2021). To What Extent Is Trust a Prerequisite for Charitable Giving? A Systematic Review and Meta-Analysis. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 50(6), 1274–1303. https://doi.org/10.1177/08997640211003250 Erişim Tarihi: 05 Nisan 2023
• Charness, G. ve Holder, P. (2019). Charity in the laboratory: Matching, competition, and group identity. Management Science, 65(3), 1398-1407.
• Cherry, M. A., ve Sneirson, J. F. (2010). Beyond profit: Rethinking corporate social responsibility and greenwashing after the BP oil disaster. Tul. L. Rev., 85, 983.
• Coppola, D. P. (2006). Introduction to international disaster management. Elsevier.
• Coşkun, G. (2012). Sosyal Pazarlama Ve Sosyal Pazarlama Karmasi: Antalya Emniyet Müdürlüğü Komşu Kollama Projesi Örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(02), 226-246.
• Crowdfunder (2023). Earthquake relief for Türkiye. https://www.crowdfunder.co.uk/p/earthquake-relief-for-trkiye Erişim Tarihi: 01 Mart 2023.
• Dawson, S. (1988). Four motivations for charitable giving: Implications for marketing. Marketing Health Services, 8(2), 31.
• De Waal, F.B.M. (2008), Putting the Altruism Back into Altruism: The Evolution of Empathy, Annual Review of Psychology, 59 (January), 279–300.
• Demiralp, S. (2023). Depremlerin Türkiye Ekonomisine Maliyeti Ne Olacak? https://www.bbc.com/turkce/articles/cz7rre57ky1o Erişim Tarihi: 01 Mart 2023.
• Durocher, J. (1994). Recovery marketing: What to do after a natural disaster. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 35(2), 66-70.
• Eisenberg, N. ve Miller, P. (1987), The Relation of Empathy to Prosocial and Related Behaviors. Psychological Bulletin, 101 (1), 91–119.
• Erkal, T., ve Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
• Eser, Z., Özdoğan, F.B. (2006). Sosyal Pazarlama: Toplumun Refahı ve Kaliteli Yaşamı İçin, Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Fettahoğlu, S. ve Khusayan, S. (2017). Yeni finansman olanağı: Kitle fonlama. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 497-521
• Gago, U. ve Zeytinler, E.G. (1 Nisan 2020). Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması. GSG Hukuk. https://www.gsghukuk.com/tr/bultenler-yayinlar/makale-yazilar/borclanmaya-dayali-kitle-fonlamasi.html Erişim Tarihi: 02 Mart 2023.
• Gefen, D. (2000). E-commerce: the role of familiarity and trust. Omega, 28(6), 725-737.
• Gerber, E. M., ve Hui, J. (2013). Crowdfunding: Motivations and deterrents for participation. ACM Transactions on Computer-Human Interaction (TOCHI), 20(6), 1-32.
• Gofundme (2023). Turkey and Syria Earthquake: How to Help. https://www.gofundme.com/c/act/turkey-syria-earthquake-help Erişim Tarihi: 01 Mart 2023.
• Gökaliler, E. ve Arslan, Z. (2015). Geçmişle Bağ Kuran Bir Pazarlama Yaklaşımı: Retro Pazarlama Perspektifinden Tüketicilerin Marka Kimliği Ve Marka İmajina Bakış Açıları Üzerine Bir Araştirma. Global Media Journal: Turkish Edition, 6(11).
• Göregenli, M. (1995). Kültürümüz açısından bireycilik-toplulukçuluk eğilimleri: Bir başlangıç çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 1-14.
• Haran, S., ve Aydın, O. (1995). Depresyon, umutsuzluk, sosyal beğenirlik ve kendini kurgulama düzeyinin intihar fikirleri ile ilişkisi. Kriz Dergisi, 3(1), 247-251.
• Hardy, S. A., ve Carlo, G. (2005). Religiosity and prosocial behaviours in adolescence: The mediating role of prosocial values. Journal of moral education, 34(2), 231-249.
• Hasan, M. (2020). Social marketing: an Islamic perspective. Journal of Islamic Marketing, 11(4), 863-881.
• Higgins, J. W., & Lauzon, L. (2003). Finding the funds in fun runs: Exploring physical activity events as fundraising tools in the nonprofit sector. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, 8(4), 363-377.
• Independent Türkçe, (17 Ağustos 2019). Marmara Depremi bugünün parasıyla ne kadar ekonomik kayba neden oldu? https://www.indyturk.com/node/62176/ekonomi%CC%87/marmara-depremi-bug%C3%BCn%C3%BCn-paras%C4%B1yla-ne-kadar-ekonomik-kayba-neden-oldu Erişim Tarihi: 03 Mart 2023.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H. M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., ve Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 82-123.
• Johnson, B. R., Connolly, E., & Carter, T. S. (2011). Corporate social responsibility: The role of Fortune 100 companies in domestic and international natural disasters. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 18(6), 352-369.
• Kadıoğlu, M. (2008). Küresel iklim değişikliğine uyum stratejileri. Kar Hidrolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı 27-28 Mart 2008 Erzurum, DSİ 8. Bölge Müd. Yay., 69-94.
• Kadıoğlu, Z.K. (2013). Kitle iletişim araçlarının şekillendirdiği sosyal kimlikler ve aidiyet duygusu ekseninde tüketici davranışları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, (45), 101-114.
• Karaarslan, M. H., ve Altuntaş, B. (2015). Sosyal pazarlamanın yeni aracı: Kitle fonlaması. 20. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı, Anadolu Üniversitesi-Eskişehir, 487-497.
• Karacoşkun, M. D. (2004). Dini inanç-dini davranış ilişkisine sosyo-psikolojik yaklaşımlar. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(3), 23-36.
• Karaman, Z. T. (2017). Afet yönetimine giriş ve Türkiye’de örgütlenme. Bütünleşik Afet Yönetimi (Ed. Zerrin Toprak Karaman, Asuman Altay), Birleşik Matbaacılık, İzmir, 1-39.
• Keskin, M. (2004). Din ve toplum ilişkileri üzerine bir genelleme. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(3), 7-21.
• Kotler, P., & Lee, N. (2010). Yoksulluğa karşı sosyal pazarlama. (çev. Zeynep Kökkaya Chalar). İstanbul: MediaCat.
• Kuo, S. S., & Means, B. (2011). Corporate social responsibility after disaster. Wash. UL Rev., 89, 973.
• Malik, I. A., Chowdhury, H., & Alam, M. S. (2023). Equity market response to natural disasters: Does firm's corporate social responsibility make difference?. Global Finance Journal, 55.
• Önsüz, M., ve Atalay, B. (2015). Afet lojistiği. Osmangazi Tıp Dergisi, 37(3), 1-6.
• Özüdoğru, B. A. (01 Mart 2023). 2023 Yılında Gerçekleşen Kahramanmaraş Merkezli Depremin Etkileri ve Politika Önerileri. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. Politika Notu https://www.tepav.org.tr/upload/mce/2023/notlar/2023_yilinda_gerceklesen_kahramanmaras_merkezli_depreminin_etkileri_ve_politika_onerileri.pdf Erişim Tarihi: 15 Nisan 2023.
• Panic, K., Hudders, L., & Cauberghe, V. (2016). Fundraising in an interactive online environment. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 45(2), 333-350.
• Preston, J. (2012). What is disaster education?. In Disaster education (pp. 1-10). Brill.
• Productivity Commission 2014, Natural Disaster Funding Arrangements, Inquiry Report no. 74, Canberra. JEL code: H77, H84.
• Sakarya, Ş. & Bezirgan, E. (2018). Kitlesel Fonlama Platformları: Türkiye ve Yurtdışı Karşılaştırması. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,8(2),18-33. https://dergipark.org.tr/en/pub/dusbed/issue/41633/503000 Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2023.
• Sawalha, I. H. (2020). A contemporary perspective on the disaster management cycle. Foresight, 22(4), 469-482.
• Sigortacı Gazetesi, 14 Şubat 2022. Doğal Afetler 2021’de 343 Milyar Dolarlık Ekonomik Kayba Neden Oldu. https://sigortacigazetesi.com.tr/dogal-afetler-2021de-343-milyar-dolarlik-ekonomik-kayba-neden-oldu/ Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2023.
• Şimşek, Güntay (10.02.20223). Büyük deprem ve yetersiz organizasyon. https://www.haberturk.com/yazarlar/guntay-simsek-1019/3564379-buyuk-deprem-ve-yetersiz-organizasyon Erişim Tarihi: 09 Ekim 2023.
• Tanyaş, M., Günalay, Y., Aksoy, L. ve Küçük, Ö.G.B. (2013). İstanbul İli Afet Lojistik Planı Kılavuzu. Lojistik Derneği Yayınları. İstanbul, (s 20), 481-487.
• Terzi, İ., Özgüven, M.M.. ve Altaş, Z. (2019). Tarımda Modelleme ve Simülasyon Kullanımı. International Erciyes Agriculture, Animal & Food Sciences Conference 24-27 April 2019 - Erciyes University - Kayseri, 522-529.
• Tiltay, M. A. ve Torlak, Ö. (2015). Yardım Kurumlarına Bağışın Sosyal Yönü: Özgeci ve Bencil Bağış Motivasyonlarının Gizli Bağış Üzerindeki Etkisi. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 1(1), 23-39.
• Tiltay, M.A. ve Özkara, B.Y. (2017). Bağış amaçlı online ürün satın alma: Bağış motivasyonları ve online satın alma niyeti üzerindeki rolü, Business and Management Studies An International Journal, 5(1): 95- 114 doi:http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v5i1.100.
• Torlak, Ö. (2022). Sosyal / Toplumsal Pazarlama, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/sosyal_toplumsal_pazarlama, Erişim Tarihi:10 Ekim 2023.
• Uygurtürk, H. ve Ercan, S. (2018). Kitlesel Fonlama Projelerinde Destekçi Motivasyonunun Analitik Ağ Süreci İle İncelenmesi. Ege Academic Review, 18(3), 537-547.
• VAROL, A. (2019). Afet Yönetimi, Afet Eğitimi Ve Afet Farkındalığı: Amerika Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 193-204.
• Vatandaş, C. (2003). Toplumsal Bir Değer Olarak “Yardımlaşma” ve “Dilenciler”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 149-160.
• Vural, Z. B. A. ve Coşkun, G. (2011). Kurumsal sosyal sorumluluk ve etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(1), 61-87.
• Weinreich, N. K. (2006). What is social marketing. Weinreich Communications, 10.
• Yıldırım, S. 6 Şubat Kahramanmaraş Depreminin Psikososyal Etkisi Ve Depremzedelere Yönelik Sürdürülebilir Müdahalenin Önemi Üzerine Bir Gözlem Araştırması. Anasay, (24), 133-153.
• Yılmaz, B. (19 Ekim 2022). Kahramanmaraş İhracatında Yeni Hedef. Fortune Türkiye. https://www.fortuneturkey.com/kahramanmaras-ihracatinda-yeni-hedef Erişim Tarihi: 02 Mart 2023.
• Yoo, S. C., & Drumwright, M. (2018). Nonprofit fundraising with virtual reality. Nonprofit Management and Leadership, 29(1), 11-27.