Öğretmen Adaylarının Deyimleri Anlamsal Açıdan Tahmin Edebilirlikleri: Mersin Üniversitesi Örneği

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 2, 46 - 55, 07.03.2012

Halil Çocuk

Öz

Sözvarlığının önemli öğelerinden biri olan deyimler, çoğu kez kendisini oluşturan sözcüklerin
anlamlarından taşmış, toplumun kültüründen süzülerek toplum tarafından kabul görmüş, kalıplaşmış
eşdizimli dilsel birimlerdir. Deyim çalışmalarında son zamanlarda deyimlerin biçimsel ve anlamsal
özelliklerine dikkat çekilmektedir. Özellikle dilbilim alanındaki çalışmaların yoğunlaşması, dil öğretimine
önemli katkılar vermektedir. Bu çalışmada Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü
öğrencileri tarafından deyimleri anlamsal açıdan tahmin edilebilirlilikleri sorunsallaştırılmıştır.
Derecelendirilen deyimler içinde öğrencilerin hangi deyimleri daha kolay ve doğru şekilde tahmin ettikleri
ve hangi deyimlerin tahmininde zorlandıkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda öğrencilere,
İşeri (2010) tarafından geliştirilen beşli Likert tipi bir ölçek uygulanmıştır. Çalışma sonucunda
öğrencilerin deyim tahmin etme durumlarının düşük düzeyde olduğu bulgulanmıştır. Öğrenciler, birinci
derece deyimlerden üçüncü derece deyimlere gittikçe doğru tahmin etme durumları artmıştır. Bunda
deyimleri oluşturan göstergelerin anlamsal birlikteliklerinin önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışma
sonuçları çerçevesinde özellikle deyim öğretimi üzerine bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, söz varlığı, deyim, deyim öğretim

Kaynakça

• Akkök-Arıca, E. (2008). Yabancı dilde imgesel anlamlı dil ögelerinin öğretimi. (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• Aksan, D. (1982). Her yönüyle dil - 3, TDK Yay., Ankara.
• Aksoy, Ö. A. (1984). "Tek sözcüklü deyim var mı?". İstanbul: Çağdaş Eleştiri. s. 4-6.
• Bozkurt, F. (1995). Türkiye Türkçesi. İstanbul: Cem Yay.
• Demir, T. (2004). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Kurmay.
• Elçin, Ş. (2005). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: TDK Yay.
• Gibbs, R. W. (1994). The poetics of mind: figurative thought, language and understanding, Cambridge University Pres, UK.
• Hatiboğlu, V. (1982). Türkçenin sözdizimi (2.baskı). Ankara: DTCF Yay.
• İşeri, K. (2010). Türk üniversite öğrencilerinin deyimleri tahmin etme durumları. TÜBAR-XXVII. Sayı, Bahar.
• Kara, A.-Kayabaşı, B., Alkayış, M. F. (2006). İlköğretimde Kullanılan Deyimlere İlişkin Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakülte Dergisi, 20, 1-12.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Koç, N. (1996). Yeni dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Yay.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Nunberg G., Sag, I. A.& Wasow, T. (1994). Idioms. Language, 70 (3), 491- 509.
• Özbay, M. (2002). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili. S. 602.
• Özbay, M.-Melanlıoğlu, D. (2009). Türkçe eğitiminde deyimlerin öğretme ve öğrenme süreci bakımından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi. S.181, Ankara: MEB Yayınları. s.8-20.
• Özdemir, E. (1997). Açıklamalı-örnekli deyimler sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Püsküllüoğlu, A. (1995). Türkçe deyimler sözlüğü. Ankara: Arkadaş Yay.
• Sinan, A.-T. (2008). Deyim kavramı üzerine notlar-I. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 91-98.
• Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Tülbentçi, F. F. (1977). Türk atasözleri ve deyimleri. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Türkçe Sözlük. (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uzun, L. (1991). Deyimleşme ve Türkçede deyimleşme dereceleri. Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Hitit Yayınları. s. 29-39.