Bilimsel Yöntem ve Bazı Değişkenler Kavramı

Yıl 2007, Cilt: 3 Sayı: 1, 0 - , 16.01.2014

Mehmet Gündoğdu

Öz

Bilimsel çalışmada tekrarlanabilirliğin sağlanması ve buna dayalı olarak yapılan çalışmanın
diğer araştırmacılar tarafından değerlendirilebilmesi için yöntembilimsel olarak değişkenlerin doğru
ve açık biçimde ele alınması gerekmektedir. Temel olarak sosyal bilimlerin konusu olan insan
davranışlarının yordanması, ilgili değişken sayısının çok fazla ve değişkenler arasındaki ilişkinin de
karmaşık olması nedeniyle değişken seçiminin daha dikkatli yapılmasını ve araştırmalarda kullanılan
değişkenlerin açık biçimde ele alınmasını, işe vuruk tanımların daha net yapılmasını gerektirmektedir.
Bu araştırmanın amacı, ülkemizde sosyal bilim alanlarındaki araştırmalarda yaygın olarak kullanılan
“bazı değişkenler” kavramının içeriğinin incelenmesi ve insan davranışlarının nedeni (bağımsız
değişken) olarak bir grup değişkeni ifade eden bu kavramın daha açık tanımlanması ve
yöntembilimsel yetersizliğin tartışmaya açılmasıdır. Bu amaca yönelik olarak, başlığında “bazı
değişkenler” terimi kullanılan Türkiye’deki çeşitli üniversitelerde hazırlanmış 57 yüksek lisans ve 20
doktora tezi, ulusal kongrelerde sunulmuş 61 bildiri ve ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış 17
makale olmak üzere toplam 155 araştırma incelenmiştir. Bulgular, “bazı değişkenler” kategorisinde
cinsiyet (%77) ve yaş (%40) değişkenlerinin oldukça yaygın kullanıldığını gösterirken, her
araştırmanın konusuna göre tamamen o araştırmaya özgü olan değişkenlere de rastlanmaktadır. Bunun
yanında araştırma problemiyle ilişkili görünmeyen ancak araştırmadaki bağımsız değişken sayısını
artırmak amacıyla kullanıldığı düşünülen birçok değişkenin de bu araştırmalar kapsamında ele
alındığı gözlenmiştir. Bulgular, bilimsel süreç açısından tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

-