Akademik Başarıya İlişkin Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeğinin (ABİBÇÖ) Geliştirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 3, 1082 - 1098, 25.12.2018

İdris Kaya

https://doi.org/10.17860/mersinefd.435605

Cited By: 6

Öz

Bu
çalışmada, lise öğrencilerinin akademik başarıya ilişkin bilişsel
çarpıtmalarını ölçecek bir aracın geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin
incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu açımlayıcı faktör analizi
için 340 (= 16,28; Sd= 1,07); doğrulayıcı faktör analizi için 218 (= 15,8; Sd= 1,40), test tekrar test güvenirliği için 48 olmak üzere toplam 606 kişiden
oluşmaktadır. Ölçeğin geliştirilme sürecinde; öğrenci görüşmelerinden,
literatürden ve uzman görüşlerinden hareketle 52 maddeli bir forma
ulaşılmıştır. Elde edilen form üzerinde ilk olarak açımlayıcı faktör analizi
(AFA) yapılmıştır. AFA ve uzman görüşleri çerçevesinde 27 madde araçtan
çıkarılarak toplam varynasın %50, 87’sini açıklayan dört faktörlü, 25 maddeli
bir form elde edilmiştir.  Ulaşılan dört
faktörlü yapının model uyumunu incelemek için farklı bir çalışma grubu ile
doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılmış ve elde edilen sonuçlar (X²/sd= 2,29; RMSEA= .08; CFI=
.95; NNFI= .95; SRMR= .08) ölçeğin model veri uyumunun iyi düzeyde olduğunu
göstermiştir. Araçta başarısızlığı felaketleştirme ifadelerini içeren boyut
“Felaketleştirme”; kişisel değerini akademik başarı üzerinden tanımlayan
maddeleri içeren boyut “Benlik değeri” başarı veya başarısızlığı kendi
dışındaki etmenlerde arayan ifadeleri içeren boyut “Dışa atıf” başarıya dair
katı ve yüksek standartları içeren boyut ise “Mükemmeliyetçilik” olarak
isimlendirilmiştir. Ölçeğin güvenirlik analizleri sonucunda elde edilen Cronbach’s
Alfa iç tutarlılık kat sayısı (.89), test tekrar test güvenirliği (.89) ve yapısal
güvenirlik (.94) analizi sonuçları ölçeğin yeterli güvenirlik değerlerine sahip
olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular 25 maddeden oluşan ABİBÇÖ’nün lise
öğrencilerinin akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalarını
değerlendirmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu göstermiştir. 

Anahtar Kelimeler

Akademik başarı, bilişsel çarpıtma

Kaynakça

• Ağır, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin bilişsel çarpıtma düzeyleri ile problem çözme becerileri ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişki. Yaymlanmamış doktora tezi, Istanbul Üniversitesi.
• Aydın, B. (1990). Üniversite öğrencilerinde depresyon, bilişsel çarpıtmalar ve akademik başarı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 27–36.
• Aydin, G. ve Aydin, O. (1990). Otomatik Düşünceler Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliği. Psikoloji Dergisi, 7(24), 51–57.
• Beck, A. T. (1979). Cognitive therapy and the emotional disorders. New York: Penguin Group.
• Beck, J. S. (2006). Bilişsel davranışçı terapi: temelleri ve ötesi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Boyacioglu, N. ve Kucuk, L. (2011). Irrational beliefs and test anxiety in Turkish school adolescents. The Journal of School Nursing, 27(6), 447–454.
• Butler, A., Chapman, J., Forman, E. ve Beck, A. (2006). The empirical status of cognitive-behavioral therapy: A review of meta-analyses. Clinical Psychology Review, 26(1), 17-31. doi:10.1016/j.cpr.2005.07.003
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Cakar, F. S. (2014). The Effect of Automatic Thoughts on Hopelessness: Role of Self-Esteem as a Mediator. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(5), 1682–1687.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Childress, A. R. ve Burns, D. D. (1981). The basics of cognitive therapy. Psychosomatics, 22(12), 1017–1020.
• Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). LİSREL 9.1 İle yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Dobson, K. S. ve Dozois, D. J. (2010). Historical and philosophical bases of the cognitive-behavorial therapies. Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies. New York. Guilford Press.
• Dryden, D., David, D. ve Ellis, A. (2009). Rational Emotive Behavior Therapy. K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive-behavioral therapies içinde . Guilford Press.
• Ellis, A. (1976). The biological basis of human irrationality. Journal of individual psychology, 32(2), 145.
• Ellis, A. (1979). Reason and Emotion in Psychotherapy. Toronto: Citadel Pres.
• Erdem, A. Y. ve Bilge, F. (2008). Lise öğrencileri için meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 95–114.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage publications.
• Güler, D. ve Çakır, G. (2013). Examining Predictors of Test Anxiety Levels among 12th Grade High School Students, 13.
• Güvendi̇r, M. A. ve Özkan, Y. Ö. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52). http://dergipark.ulakbim.gov.tr/esosder/article/view/5000086077 adresinden erişildi.
• Hamamcı, Z. ve Büyüköztürk, Ş. (2003). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ölçeği, ölçeğin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 107–111.
• Kaya, İ. ve Hamamcı, Z. (2011). Anne-Babaların Akılcı Olmayan İnançları Ölçeği’nin Geliştirilmesi. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(3), 1149–1165. Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Leahy, R. L. (2007). Bilişsel terapi yöntemleri. (H. Türkçapar ve E. Köroğlu, Çev.). Hekimler yayın birliği.
• Leech, N. L., Barrett, K. C. ve Morgan, G. A. (2005). Spss for intermediate statistics: use and implementation. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. MEB. (2016). Öğrenci sayısı 17 milyon 588 bine yükseldi. 30 Mayıs 2018 tarihinde http://www.meb.gov.tr/ogrenci-sayisi-17-milyon-588-bine-yukseldi/haber/10675/tr%20adresinden%2031.01.2017 adresinden erişildi.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• OSYM. (2017). 2017 YGS Sayısal Bilgiler. 29 Mayıs 2018 tarihinde https://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2017/OSYS/YGS/SAYISAL28032017.pdf adresinden erişildi.
• Özdel, K., Taymur, I., Guriz, S. O., Tulaci, R. G., Kuru, E. ve Turkcapar, M. H. (2014). Measuring Cognitive Errors Using the Cognitive Distortions Scale (CDS): Psychometric Properties in Clinical and Non-Clinical Samples. PLoS ONE, 9(8), e105956. doi:10.1371/journal.pone.0105956
• Özer, A. K. (1990). Sınav ve sınanma kaygısı. Varlık Yayınları.
• Pallant, J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu: SPSS ile adım adım veri analizi. (S. Balcı ve B. Ahi, Çev.) (6. Basım.).
• Putwain, D. W., Connors, L. ve Symes, W. (2010). Do cognitive distortions mediate the test anxiety–examination performance relationship? Educational Psychology, 30(1), 11–26.
• Sarı, T. ve Korkut Owen, F. (2015). The development of Irrational Romantic Relationship Beliefs InventoryRomantik İlişkilerde Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği’nin geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 12(1), 255. doi:10.14687/ijhs.v12i1.3068
• Savaşır, I. ve Şahin, N. H. (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme: Sık kullanılan ölçekler (C. 9). Ankara: Psikologlar derneği yayınları.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Anı yayıncılık.
• Sungur, M. (1997). Bilişsel-davranışçı terapilerin gelişim öyküsü. A. Güngör (Ed.), Psikoterapiler El Kitabı içinde (ss. 50–66).
• Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks yayınları.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (M. Baloğlu, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tavşancil, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama klavuzu (3.basım.). E kitap.
• Türküm, A. S. (2016). Akılcı Olmayan İnanç Ölçeğinin Geliştirilmesi* ve Kısaltma Çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(19).
• Ullman, J. B. (2001). Structual equation modeling. Tabachnick BG, Fidell LS, editors. Using multivariate statistics 4th ed. Needham Heights, MA: Allyn and Bacon.
• Uşaklı, H. ve Yapıcı, Ş. (2001). Grup rehberliğinin sınav kaygısına etkisi üzerine öğrenci görüşleri. Ak Ü. Sosyal Bilimler Dergisi.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yurdugül, H. ve Sarıkaya-Alsancak, D. (2013). Çevrimiçi Öğrenme Hazır Bulunuşluluk Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(169), 391-406.