Halk Müziği Geleneğinde Öğretme ve Öğrenme Süreci: Mentorluk Penceresinden Fenomenolojik Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 178 - 202, 21.08.2023

Sami Emrah Gerekten

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1260300

Öz

Bu araştırma, Avrasya’nın farklı noktalarındaki mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda halk müziği geleneğinin aktarımını gerçekleştiren öğreten ve öğrenenlerin aralarındaki pedagojik ilişkiyi çeşitli yönlerden irdelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma nitel paradigma çerçevesinde hazırlanmış, insan deneyimlerine odaklanan fenomenolojik bir çalışmadır. Araştırmada çalışma grubu, Orta Asya ve Anadolu’daki lisans düzeyinde eğitim veren kurumlarda halk müziği geleneğinin aktarımını kendi halk çalgılarını öğreterek ve öğrenerek sürdüren paydaşlardan oluşturulmuştur. Gerçekleştirilen görüşmeler sonunda elde edilen verilerin analizinde yorumlayıcı fenomenolojik analiz yöntemi benimsenmiştir. Analiz sonrasında, paydaşların deneyimleri aracılığıyla aralarındaki ilişkiyi tanımlamada işe koştukları metaforlar, ilişkilerindeki liderlik rolleri ve paylaşımına ilişkin pratikler ile öğretenin bilgi aktarımı dışındaki rollerine ilişkin bulgulara erişilmiştir. Deneyim ve roller bağlamındaki bulgular aracılığıyla, günümüzdeki halk müziği geleneğindeki öğreten öğrenen ilişkisi, usta-çırak, mentor-menti ilişkilerinin insan ve iletişim temelli dinamiklerine dayanan benzerlik ve farklılıkları üzerinden anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırma sonuçları, ilişkilerde geleneksel usta çırak ilişkisinin bazı spesifik karakteristikler haricinde yerini mentor menti ilişkisine bıraktığı yönündedir. Bazı deneyimlerde, geleneksel yaklaşımın izlerini gözlemlemek oldukça mümkündür fakat özellikle, ilişkinin kazandığı resmi ve akademik karakter, ‘usta’yı, resmi eğitmene ve ‘mentor’ konumuna itmiş görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Halk müziği, öğrenme-öğretme, usta-çırak ilişkisi, mentor menti ilişkisi, gelenek.

Destekleyen Kurum

--

Proje Numarası

--

Teşekkür

--

Teaching and Learning Process in Folk Music Tradition: A Phenomenological View from Mentoring Perspective

Öz

This research aims to examine various aspects of the pedagogical relationship between teachers and learners who transfer folk music tradition in vocational music education institutions in different parts of Eurasia. The research is a phenomenological study focused on human experiences, prepared within the framework of a qualitative paradigm. In the research, the working group was formed from the stakeholders who continue the transmission of the folk music tradition by teaching and learning their own folk instruments in institutions providing undergraduate education in Central Asia and Anatolia. Interpretive phenomenological analysis method was adopted in the analysis of the data obtained at the end of the interviews. After the analysis, the metaphors used by the stakeholders to describe the relationship between them through their experiences, their leadership roles in their relationships and practices related to sharing, and the roles of the teacher other than knowledge transfer were analysed. Through the findings in the context of experience and roles, the teacher-learner relationship in today's folk music tradition was tried to be understood through the similarities and differences of master-apprentice, mentor-mentee relationships based on human and communication-based dynamics. Research findings are that the traditional master-apprentice relationship has left its place to the mentor-mentee relationship, except for some specific characteristics. In some experiences it is quite possible to observe traces of the traditional approach, but in particular, the formal and academic character gained by the relationship seems to have pushed the 'master' to the formal trainer and the 'mentor' position.

Anahtar Kelimeler

Folk music, learning-teaching, master-apprentice relationship, mentor- mentee relationship, tradition.

Proje Numarası

--

Kaynakça

• Alayoğlu, N. (2012). Üstâtlık: Kadim bir eğitim ve kariyer geliştirme yöntemi. Amme İdaresi Dergisi, 45(2), 103-132.
• Akturan, U. ve Esen, A. (2013). Fenomenoloji. T. Baş ve U. Akturan (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri içinde (ss. 84-98). Seçkin Yayıncılık.
• Aslan, F. (2008). Aşık edebiyatı usta çırak geleneği ile geleneksel Osmanlı Türk Müziği Meşk usulünün karşılaştırılması, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri, 233-254.
• Bakioğlu, A., Hacıfazlıoğlu, Ö. ve Özcan, K. (2013). Eğitimde mentorluk. Nobel Akademik.
• Bakioğlu, A., Goğüş, N., Ülker, N., Bayhan, G. ve Özgen, B. (2015). Mentorluk ve eğitimde mentorluk. A. Bakioğlu (Ed.), Eğitimde mentorluk içinde (ss. 1-40). Nobel Akademik Yay.
• Buell, C. (2004). Models of mentoring in communication. Communication Education, 53(1), 56-73.
• Behar, C. (1993). Zaman, mekân, müzik: Klâsik Türk Musıkisi’nde eğitim (meşk), icra ve aktarım. AFA.
• Behar, C. (2003). Aşk olmayınca meşk olmaz: Geleneksel Osmanlı/Türk müziğinde öğretim ve intikal. Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Behar, C. (2022). Kadîm ile Cedîd arasında: III. Selim döneminde bir Mevlevî şeyhi: Abdülbâki Nâsır Dede'nin musiki yazmaları. Yapı Kredi Yayınları.
• Bell, C. R. (2000). The mentor as partner. Training & Development, 54(2), 52-52.
• Berk, R. A., Berg, J., Mortimer, R., Walton-Moss, B., & Yeo, T. P. (2005). Measuring the effectiveness of faculty mentoring relationships. Academic Medicine, 80(1), 66-71.
• Blau, P. (2017). Exchange and power in social life. Routledge.
• Bittel, L. R. (1968). What every supervisor should know. McGraw-Hill.
• Christensen, L., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Research method, design, and analysis. Pearson.
• Clayton, M. (2008). Super models. Training Journal, 7(6), 70.
• Clutterbuck, D., & Megginson, D. (1999). Mentoring executives and directors. Routledge.
• Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. Prentice Hall.
• Creswell, J. W. (2007). Qalitative inquiry and research design. Sage.
• Crisp, G., & Cruz, I. (2009). Mentoring college students: A critical review of the literature between 1990 and 2007. Research in Higher Education, 50(6), 525-545.
• Dağ, N. ve Sari, M. H. (2017). Areas of mentoring needs of novice and preservice teachers. International Electronic Journal of Elementary Education, 10(1), 115-129.
• Dağlı, M. Y. (1943). Bektaşi edebiyatından Tokatlı Gedâyî hayatı ve eserleri. Maarif Kütüphanesi.
• Demirgen, E. ve Sazak, N. (2014). III. Selim döneminde Enderun-i Hümayun m ekteplerinde okutulan müzik risalesinin meşk yöntemi açısından incelenmesi. İDİL, 3(11), 27-46.
• Durbilmez, B. (2010). Âşıklık geleneklerinde saz. Millî Folklor, 22(85), 148-158.
• Dursun, F., Yenen, E. T. ve Bulut, A. (2022). Aday öğretmen yetiştirme sürecine yönelik aday ve danışman öğretmenlerin görüşleri. Maarif Mektepleri Ulusararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 1-17.
• Düzgün, D. (2006). Âşık edebiyatı, M. Öcal Oğuz (Ed.), Türk halk edebiyatı el kitabı içinde (ss. 287-344). Grafiker.
• Ediz, İ. (2008). Osmanlı’dan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kahvehaneler ve sosyal değişim. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 10(1), 179-189.
• Ekim, G. (2015). Toplu çalıp söyleme geleneğinin yaşatıldığı sohbet toplantılarında sıra sahibinin belirlenme ritüeli. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 7, 75- 83.
• Ersoy, A. F. (2016). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Ed.), Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (ss. 51-109). Anı Yayıncılık.
• Ehrich, L. C. & Hansford, B. (1999). Mentoring: Pros and cons for HRM. Asia Pasific Journal of Human Resources, 37(3), 92-107.
• Gray, D. E. (2014). Doing research in the real world. Sage.
• Grix, J. (2010). The foundations of research. Palgrave Macmillan.
• Haşhaş, S. (2016). Bağlama öğretimi/öğreniminde geçmişten günümüze usta-çırak ilişkisi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 2(2) , 35-41.
• Hisarlı, M., (2009). “Hisarlı Ahmet Kimdir?”. Hisarlı Ahmet ve Kütahya Sempozyumu, Ekspres Matbaası, Kütahya.
• İmik, Ü. ve Haşhaş, S. (2015). Görsel ve işitsel medya araçlarının bağlama sazının öğreniminde kullanımı. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 1(1), 31-40.
• Kaya, M. (2007). İcâzetin anlamı. H. Kutlu (Ed.), Gelenekten geleceğe İcâzetnâme albümü: Hâmid Aytaç’dan 2007’ye içinde (ss. 8-9). Uygulamalı Türk-İslâm Sanatları Kütüphanesi Yayınları.
• Karcılı, A. (2018, Temmuz 27). Türk Âşık Edebiyatı’ndaki usta-çırak ilişkisi ve Türk Tekke- Tasavvuf Edebiyatı’ndaki mürşit-mürit ilişkisinin karşılaştırılması. Bilimdili.com. https://bilimdili.com/arkeotarih/tarih-tarih/turk-asik-edebiyatindaki-usta-cirak-iliskisi- turk-tekke-tasavvuf-edebiyatindaki-mursit-murit-iliskisinin-karsilastirilmasi/ adresinden erişilmiştir.
• Kılıç, E. D. ve Serin, H. (2022). Süreç olarak mentorluk. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 0-0.
• Kochan, F., & Pascarelli, J. T. (2012). Perspectives on culture and mentoring in the global age. In Fletcher, S., & Mullen, C. A. (Eds.), the SAGE handbook of mentoring and coaching in education, (pp.184-198). Sage.
• Kurubaş, B. (2021). Üstâdlar harmanında bağlamanın icrâ serüveni. Efe Akademi.
• Leshem, S. (2014). How do teachers mentors perceive their role, does it matter? Asia- Pasific Journal Teacher of Education, 42(3), 261-274.
• Lester, S. (1999). An Introduction to phenomenological research. Stan Lester Developments.
• Lev, E. L., Kolassa, J., & Bakken, L. L. (2010). Faculty mentors’ and students’ perceptions of students’ research self-efficacy. Nurse Education Today, 30(2), 169-174.
• Mahiroğulları, A. ve Altınay, Z. Ü. (2018, Eylül). Ahilik kültüründen günümüze yansıyan üç boyut: Karşılıklı saygıya dayalı usta-çırak ilişkileri tüketiciyi koruma ve sosyal güvenlik işlevi. Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu, Sivas.
• Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage.
• Mertz, N. T. (2004). What’s a Mentor, Anyway?, Educational Administration Quarterly 40(4), 541-560.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research models. Sage.
• Moore, I., Bramhall, M., Clarke J., & Craig, C. (2008). “OK Bloggs, Just watch the blackboard while ı run through ıt: what has e-learning got to do with EBL?. 3rd Learning Through Inquiry Alliance (LTEA) Conference: ‘Inquiry in A Networked World’, United Kingdom.
• Novotny, A. S., Seifert, R. G., & Werner, D. R. (1991). Collective Learning: A pro-social teaching strategy for prison education: The strategy and methodology of group performance in the prison classroom. Journal of Correctional Education, 42(2), 80-85.
• Öger, A. (2010). Denizli’de âşıklık geleneği ve sorunları. Turkish Studies International Periodical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1754- 1763.
• Özdaşlı, K., Kanten, S. ve Kanten, P. (2009). Yöneticilerin kariyer ilerleme arzusu ile örgütsel bağlılıklarının akıl hocalığı eğilimlerine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 229- 243.
• Özdek, A. (2005). Bağlamanın ilköğretim ikinci kademe sınıflarındaki müzik eğitiminde kullanımına yönelik bir çalışma (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 161582). Özdemir, N. (2017). Kültür bilimi ve yönetimi. Grafiker.
• Öztürk, O. M. (2012). Geleneksel bağlama icrasının gelişiminde üstâdlık kültürünün rolü ve belirleyiciliği. Nida Tüfekçi Uluslararası Bağlama Sempozyumu. İTÜ TDMK. İstanbul.
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Sage. Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. John Wiley & Sons Ltd.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage. Polanyi, M. (1958). Personal knowledge. Routledge and Kegan Paul.
• Ragins, B. R., & Cotton, J. L. (1999). Mentor functions and outcomes: a comparison of men and women in formal and informal mentoring relationships. Journal of Applied Psychology, 84(4), 529.
• Sarı, M. H., Dağ, N. ve Taşğın, Ö. (2020). Sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının mentor- menti ilişkisine yönelik algıları: Bir metaforik çalışma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 813-831.
• Savın-Baden, M., & Howell, M., C. (2004). Foundation of problem based learning. Open University Press. Schick, İ. C. (2017). İslâmî kitap san’atlarında standartlaşma: Usta-çırak ilişkisi ve icazet geleneği. Osmanlı Araştırmaları, 49(49), 231-266.
• Searby, L. ve Tripses, J. (2012). Etkili mentorlar olabilmeleri için okul liderlerini hazırlama. R. Yirci ve İ. Kocabas (Ed.), Dünyada mentorluk uygulamaları içinde (ss. 1-19). PegemA.
• Starcevich, M. (1997). All about coaching and team building. CMOE. Şengör, C. (2014). Bilgiyle sohbet. Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Tabbron, A., Macaulay, S., & Cook, S. (1997). Making mentoring work. Training for Quality, 5(1), 6-9.
• Taşçeşme, H. (2019). Türk saz müziğinde usta icracılık (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 589070).
• Toker, H. (2014). Şâirân-ı Hâssa. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 169- 185.
• Toci, M. J. (2000). The effect of a technology-supported, project-based learning environment on ıntrinsic and extrinsic motivational orientation (Unpublished PhD dissertation). The Pennsylvania University, Philadelphia.
• Türkmen, F. (1983). Tahir İle Zühre. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Türkmen, E. F. (2010). Halk müziğindeki değişimler ve halk müziği eğitimine etkileri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(2), 53-68.
• Visagie, U. (2005). Mentoring coaching counselling. Retrieved from http://www.careerdevelopmentplan.net/wt_chapter8_d_mentoring_couching_councelli ng.html
• Yardımcı, M. (1999). Başlangıcından günümüze halk şiiri, âşık şiiri, tekke şiiri. Ürün.
• Yücedağ, B. (2021). Türk halk müziğinde gelenek ve geleneğin dönüşümü (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 690733).
• Zey, M. G. (1991). The mentor connection: Strategic alliances in corporate life. Transaction Publishers.