An Analysis of Active Zones in Turkish in terms of Cognitive Semantics: Example of Adjective “kırmızı”

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 2, 111 - 133, 15.07.2019

Ayşe Eda Gündoğdu

Öz

Meaning
is one of the most significant concepts among the ones which are researched
like linguistics, semiotics, psychology, neurology and especially philosophy.
Every discipline has studied on this concept, which has been struggled to draw
the limits of, with its own view on a different surface. Production of meaning
in linguistics mostly has been come up in the picture by the sub-discipline of
semantics. In this study, it is aimed to base on how the concept of active
zones, which is one of the dynamics of meaning production, work on adjectives.
Appearance of active zones in adjectives can be defined as a cognitive
semantics term that helps to show under what condition and how cognitive
matching of an adjective and the referred noun can vary. In the study, the
dependent indexes of the adjective kırmızı have been obtained via TUD v3
and the patterns in these indexes have been analysed with content analyse method.
Among the results, adjective-noun match does not always address the whole noun
that is referred, that adjectives can interact with certain predicted or
unpredicted parts of the noun and that this interaction can be influenced by
context at the same time.

Anahtar Kelimeler

Colour Adjectives, Active Zone, Semantics, Corpus

Türkçede Etkin Alanların Bilişsel Anlambilim Açısından İncelenmesi: “Kırmızı” Sıfatı Örneği

Öz

Anlam başta felsefe olmak üzere dilbilim,
göstergebilim, psikoloji, nöroloji gibi birçok alanda araştırma nesnesi yapılan
temel kavramların başında gelmektedir. Yüzyıllardır sınırları çizilmeye
çalışılan söz konusu kavramı her disiplin kendi bakış açısıyla, farklı bir
zeminde ele almaktadır. Dilbilimde anlamın üretimi, büyük oranda anlambilim alt
disiplinince konu edilmektedir. Bu çalışmada dilde anlam üretim dinamiklerinden
biri olan etkin alanlar olgusunun sıfatlar üzerinde nasıl çalıştığını
temellendirmek amaçlanmaktadır. Sıfatlarda etkin alan görünümleri, sıfat ve
gönderimde bulunduğu ada ilişkin bilişsel eşleşmelerin hangi koşullarda ve ne
şekilde çeşitlenebileceğini ortaya koymaya yardımcı olan bir bilişsel
anlambilim terimi olarak tanımlanabilir. Çalışmada kırmızı sıfatının TUD
v3 aracılığıyla bağımlı dizinleri elde edilmiş ve söz konusu bağımlı
dizinlerdeki örüntüler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Sıfat-ad
eşleşmesinin her zaman nitelenen adın tamamına yönelik olmadığı; sıfatların,
adın öngörülebilen ya da öngörülemeyen belirli bir bölümüyle etkileşim
kurabildiği, söz konusu etkileşimin aynı zamanda bağlamdan da etkilenebildiği
elde edilen sonuçlar arasındadır.

Anahtar Kelimeler

renk sıfatı, etkin alan, anlambilim, derlem

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, Y. vd. (2012). Construction of the Turkish national corpus (TNC). Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye.http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html.
• Büyükkantarcıoğlu, N. 2006. Söylemden ideolojiye: eleştirel söylem çözümlemesi. (Edt: Kocaman, A.) Dilbilim Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar. sf. 101-113. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Croft, W. & Cruse A. D. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cruse, A. (2000). Meaning in language: an ıntroduction to semantics and pragmatics. Oxford: Oxford University Press.
• Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Evans, V. (2012). Cognitive linguistics. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science. 3 (2). s. 129–141.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Langacker, L. (1987). Foundations of cognitive grammar. theoretical prerequisites. Stanford: Stanford University Press.
• Langacker, L. (1999). Grammar and conceptualization. Berlin/ New York: Mouton de Gruyter.
• Langacker, L. (2004). Metonymy in grammar. Journal of Foreign Languages. 6 2-24.
• Langacker, L. (2009). Investigations in cognitive grammar. Berlin/ New York: Mouton de Gruyter.
• Lee, D. (2005). Cognitive linguistics. Oxford: Oxford University Press.
• Stubbs, Michael (2001) Texts, corpora, and problems of ınterpretation: a response to widdowson. Applied Linguistics, 22. s. 149–172.
• Tavşancıl, E. & Aslan A.E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.