Zihinsel engelli bireylerin ebeveynlerinin öznel iyi oluş, öz duyarlık ve tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 3, 69 - 79, 15.10.2015

Songül Duran Gül Barlas

Öz

Amaç: Araştırma zihinsel engelli bireye sahip ebeveynlerde öznel iyi oluş, öz duyarlık, tükenmişliği ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Kesitsel tipte olan bu araştırma 15.11.2013-15.12.2013 tarihleri arasında, Bitlis’te Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri ile Özel Eğitim - Uygulama Okulu ve İş Eğitim Merkezlerinde eğitime devam eden 101 zihinsel engelli bireyin ebeveyni ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında, ebeveynlerin özelliklerini belirleyen Kişisel Bilgi Formu, Öznel İyi Oluş Ölçeği, Öz Duyarlık Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen veriler, yüzdelik dağılımlar, ortalama, varyans analizi, Kruskal Wallis testi ve Pearson korelasyon testleri ile analiz edilmiştir. Araştırmada etik ilkelere bağlı kalınmıştır. Bulgular: Engelli bireye sahip ebeveynlerin öznel iyi oluşları ve duygusal tükenmişlikleri yükseğe yakın düzeyde, öz duyarlıkları orta düzeyde saptanmıştır. Anne-babanın eğitim durumlarının, anne-babaların öznel iyi oluşlarında, bunun yanı sıra anne-babaların gelir durumlarının da duygusal tükenmişlik hususunda önemli bir fark yarattığı saptanmıştır. Öznel iyi oluş ile öz duyarlık arasında pozitif ve öznel iyi oluş ile duygusal tükenmişlik arasında negatif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: Düşük düzeyde öznel iyi oluş/öz duyarlığa sahip zihinsel engelli bireylerin ebeveynlerinin belirlenerek öznel iyi oluş, öz duyarlık ve tükenmişlik açısından psikoeğitim programları ile desteklenmeleri önerilmiştir. Ayrıca eğitim düzeyi düşük olan ebeveynlerin psikoeğitim programına alınarak, öznel iyi oluşlarının artırılabileceği düşünülmektedir. Gelir düzeyi düşük olan ebeveynlere maddi destek sağlanmasının duygusal tükenmişliği azaltabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel engelli birey ve aile, öznel iyi oluş, öz duyarlık, tükenmişlik

Determination of subjective well being, self compassion and burnout levels of the parents with mentally disabled children

Öz

Aim: The research was executed to evaluate and to determine subjective well being, self compassion and burnout state of parents with mentally disabled children. Method: The crosssectional research was carried out with the parents of 101 mentally disabled individuals that pursue education in “Special Education and Rehabilitation Centers”, “Special Education-Practice School”, and “Job Training Centers” under the authority of the Ministry of National Education in Bitlis from 15.11.2013 until 15.12.2013. In collection of the data, the Personal Information Forms for determination of the features of parents, Subjective Well-Being Scale, Self-Compassion Scale and the Maslach Burnout Inventory were used. The acquired data, frequency distribution, mean, variance analysis, were analyzed with the Kruskal-Wallis test and Pearson's correlation tests. The research was carried out adhering to the ethical principles. Results: Emotional exhaustion and subjective well-being of parents with disabled individuals, were defined close to high level stage, but self compassion of the parents was detected at moderate level. It has been found that the educational status of parents made a significant difference in parents' subjective well being. Similarly, income status of the parents significantly influences burnout posture. A positive correlation between subjective well-being and self compassion and a significant negative correlation between subjective well-being and emotional burnout have been detected. Conclusions: The parents of those menthally retarded individuals with low subjective wellbeing/self compassion were suggested to be supported with psychoeducation with respect to subjective well-being, self compassion, and burnout. In addition, it’s considered that subjective well-being of the parents with low educational level can be improved by psychoeducational programs. Furthermore, providing financial aid can reduce emotional exhaustion to the parents with low income status

Anahtar Kelimeler

Parents and individuals with mental disability, subjective well being, self compassion, burnout

Kaynakça

• Bahar A, Bahar G, Savaş HA, Parlar S. Engelli çocukların annelerinin depresyon ve anksiyete düzeyleri ile stresle başa çıkma tarzlarının Hizmetleri Dergisi 2009;4(11):97-112. Fırat Sağlık
• Trute H, Hiebert-Murphy, Levine K. Parental appraisal of the family impact of childhood developmental disability: Times of sadness and times of joy. J Intellect Dev Disabl 2007;32(1):1-9.
• Küçüker S. Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma hizmetleri. Ankara Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 1993;1(3):23- Eğitim Bilimleri
• Akkök F, Aşkar P, Karancı N. Özürlü bir çocuğa sahip anne-babalardaki stresin yordanması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 1992;1(2):8-12.
• Bilal E, Dağ İ. Eğitilebilir zihinsel olmayan engelli annelerinde stres, stresle başa çıkma ve kontrol odağının karşılaştırılması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 2005;12(2):56- çocukların
• Küllü Z. Özürlü çocuğa sahip ebeveynlerde değerlendirilmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı; 2008. durumunun
• Natan K. Zihinsel engelli çocuğu olan ve annelerin depresyon ve kaygı düzeyleri (Yayınlanmamış Istanbul: Bilimler Enstitüsü, İnsan Bilimleri ve Felsefe Anabilim Dalı;2007. çocuğu olmayan lisans tezi). Sosyal Maltepe Üniversitesi
• Coşkun S. Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin uyum süreci aşamaları ve bu aşamaların tükenmişlik ve algılanan sosyal incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans ile tezi). İzmir: E Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı;2012.
• Duygun T, Sezgin N. Zihinsel engelli ve belirtileri, stresle başaçıkma tarzları ve algılanan düzeyine olan etkisi. Turk J Psychol 2003;18(52):37-52. annelerinde stres sosyal desteğin tükenmişlik
• Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2009;22:23- A.
• Öğrencilerinde Algılanan Sosyal Destek ve Öz-Duyarlık yüksek lisans tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim; 2011.
• (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir: E Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı;2011. alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity 2003b;2:85-101. Self-compassion: An ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. H U Eğt Fak Derg 2007;33:01-10.
• Ş. Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Anne- Babaların Kaygı, Anne-Baba Tutumları ve Başa Değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatr. Derg 2010;11:30-37. Açısından Tükenmişlik
• Ölçeğinin Uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Tükenmişlik Booker CL, Sacker A. Limting long- Olan Ebeveynlerde Evlilik Uyumu ve Yaşam Doyumunun Değerlendirilmesi ve Etkileyen Faktörlerin Üniversitesi 2015;4(1):102-112. Gümüşhane Bilimleri Dergisi attitudes towards inclusion education and comparison of self-compassion levels. US
• China Education Review B 2013;3(6):470- 4 öğrencilerinin öz duyarlık ve sürekli kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi.
• M Ü Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 2012;35:5-18. annelerine verilen hemşirelik eğitiminin annelerin tükenmişliğini azaltmaya etkisi (Yayınlanmamış Erzurum:
• Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim; 2005. lisans tezi). Sağlık Atatürk Üniversitesi and Well-Being in Parents of Children with
• Autism. Mindfulness 2015;6(4):938-947.
• Neff KD, Kirkpatrick KL, Rude SS. Self-compassion and adaptive psychological functioning. Personality 2007;41:139-154. of Research in depresyon, anksiyete ve stres arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal
• Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı;2007. eşitlik modeliyle