Şanlıurfa’da birinci basamak sağlık hizmetlerinin çok boyutlu değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 3, 557 - 569, 15.12.2021

İbrahim Koruk Burcu Beyazgül

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.892481

Öz

Amaç: Bu araştırmada, Şanlıurfa’da birinci basamak sağlık hizmetlerini çok boyutlu olarak değerlendirmek ve birinci basamak sağlık hizmetleri ile ilişkili faktörleri belirlemek amaçlandı. Yöntem: Araştırma kesitsel tiptedir. Araştırma örneği, 30 küme örneklemi yöntemi ile seçildi. Her kümede 10'ar kişi olmak üzere toplam 300 kişi araştırmaya alındı. Araştırma verisi yapılandırılmış bir sosyo-demografik durum anketi ve yetişkin birinci basamak sağlık hizmetleri değerlendirme gereci genişletilmiş sürümü kullanılarak toplandı. Bulgular: Alt ve türetilmiş boyutlarda en yüksek puan ortalamaları hekimle olan bağlılık düzeyi, kültürel yetkinlik, kayıt ve bilgi koordinasyonu ve tıbbi bakımın sürekliliği boyutlarında, sırasıyla 3.43±1.00, 2.89±0.74, 2.77±0.84 ve 2.50±0.51 olarak saptandı. Sadece hekime bağlılık düzeyi puan ortalaması 3’ün üzerinde idi. İlk başvuru boyutunu, mevsimlik tarım işçisi olmak 1.9 kat, evde kronik hastalığı olmayan birey bulunması 2.7 kat olumsuz yönde etkilemektedir. Süreklilik boyutu, kadınlarda 1.8 kat, evde Türkçe/Kürtçe konuşanlarda 2.0 kat olumsuz olarak etkilenmektedir. Kapsayıcılık boyutu, kadınlarda 2.8 kat, evde engelli birey varlığında 3.5 kat, orta/alt sosyal sınıftaki bireylerde 7.0 kat daha olumsuz etkilenmektedir. Eşgüdüm boyutu, sağlık güvencesi olmayanlarda 3.3 kat, ilkokul altı eğitim düzeyinde olanlarda 2.4 kat daha fazla olumsuz yönde etkilenmektedir. Sonuç: Bu durum birinci basamak sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi için daha fazla çabaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Birinci basamak sağlık hizmeti, , çok boyutlu değerlendirme, PCAT

MMulti-dimensional evaluation of primary health care services in Şanlıurfa

Öz

Aim: In this study, it was aimed to evaluate the primary health care services in Şanlıurfa in a multidimensional way and to determine the factors associated with primary health care services. Method: The research was of cross-sectional type. The research sample was selected using the 30 cluster sampling method. A total of 300 people, 10 individuals in each cluster, were included in the study. Research data were collected using a structured socio-demographic status questionnaire and the Adult Primary Care Assessment Tool Extended Version. Results: The highest mean scores in sub and derived domains were seen in the extent of affiliation with a doctor, culturally competent, coordination (ınformation systems) and ongoing care were found 3.43±1.00, 2.89±0.74, 2.77±0.84 and 2.50±0.51, respectively. Only the mean score for the extent of affiliation with a doctor was above 3 points. First contact dimension was affected negatively by being a seasonal agricultural worker 1.9 times and having an individual without chronic diseases at home 2.7 times. Ongoing care dimension was adversely affected 1.8 times for women and 2.0 times for those who speak Turkish / Kurdish at home. Comprehensiveness dimension was negatively affected 2.8 times for women, 3.5 times for the presence of disabled individuals at home, and 7.0 times for individuals in the middle/lower social class. Coordination dimension was negatively affected 3.3 times more for those without health insurance and 2.4 times more for those with less than primary education level. Conclusion: This situation indicates that more efforts are needed to improve primary health care services.

Anahtar Kelimeler

Primary health care, multidimensional assessment, PCAT

Kaynakça

• Kaynaklar 1. Kringos DS, Boerma WG, Hutchinson A, et al The breadth of primary care: a systematic literature review of its ore dimensions. BMC Health Serv Res. 2010;10(1):1-13.
• 2. Starfield B. Primary care: an increasingly important contributor to effectiveness,equity, and efficiency of health services. SESPAS report 2012. Gac Sanit. 2012;26 (suppl 1) :20–26.
• 3. WHO. Primary Health Care. Erişim yeri : http://www.who.int/topics/primary_health_care/en/ 16 Aralık 2015’de erişildi.
• 4. Schoen C, Osborn R, Huynh Pt et al. Primary Care And Health System Performance: Adults' Experiences In Five Countries: Differing performance levels among countries highlight the potential for improvement and cross-national learning. Health Affairs, 2004; 23(Suppl1): 487-503.
• 5. Eser E. Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesinde Kullanılan Yaklaşım ve Yöntemler. Toplum Hekimliği Bülteni. 2008; 3(27):1-12.
• 6. Haggerty J, Martin CM. Evaluating Primary Health Care in Canada:The Right Questions to Ask! The National Evaluation Strategy for Primary Health Care. Health Canada; 2005. https://www.researchgate.net/publication/234008197_EVALUATING_PRIMARY_HEALTH_CARE_IN_CANADA_THE_RIGHT_QUESTIONS_TO_ASK . 7 Mart 2021 tarihinde erişildi.
• 7. Institute of Medicine. Defining Primary Care. An İnterim Report. Washington, DC: National Academy Press, 1994. https://www.nap.edu/catalog/9153/defining-primary-care-an-interim-report. 07 Mart 2021 tarihinde erişildi.
• 8. Starfield, B. Primary Care: Balancing Health Needs, Services And Technology. 1. Baskı. New York: Oxford University Press; 1998.
• 9. Leıyu S , Starfıeld B, Xu J.Validating The Adult Primary Care Assessment Tool. J Fam Pract. 2001; 50(2):161.
• 10. Lağarl T, Eser E, Baydur H. Birinci Basamak Değerlendirme Ölçeğinin (Primary Care Assessment Tool) hizmetten yararlananlar için Türkçe erişkin sürümünün psikometrik özellikleri. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 2014; 12(3): 162-177.
• 11. Koruk I, Gökçeoğlu S, Allahverdi Ş, ve ark. Level of Exclusive Breastfeeding for the First 6 Months in 0-24 Month Infants and Children in A Family Health Center in Şanlıurfa and the Factors Affecting It. Journal of Health Science Research. 2019; 4(1): 21-31.
• 12. Koruk I, Beyazgül B, Allahverdi Ş, ve ark. The State of Disease-Related Awareness Regarding Cutaneous Leishmaniasis Cases in Sanliurfa, Delay Level in Treatment and Reasons for Delay. Saudi J Med. 2020; 5(9): 292-299. doi:10.36348/sjm.
• 13. Lağarlı T, Eser E, Akdeniz M ve ark. Bazi aile hekimligi pilot uygulama birimlerinde birinci basamak degerlendirme ölçegi (BDÖ)(Primary Care Assessment Survey) ile saglik hizmet özelliklerinin degerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Health. 2011; 9(1): 16-32.
• 14. Lağarlı T. Bir Kentsel Bölgede Bazı Yapılandırılmış Ölçüm Gereçleri İle Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi(Uzmanlık Tezi). Manisa, Türkiye: Celal Bayar Üniversitesi; 2010.
• 15. Koruk İ, Bakar C, Kur AÖ, ve ark. Dört ilde çalışan aile sağlığı merkezi personelinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları düzeyi, sosyodemografik ve işyeri ile ilgili bazı değişkenlerin buna etkisi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019; 12(2): 271-283.
• 16. Moe GC, Moe JE, Baıley AL. Evaluating the implementation of collaborative teams in community family practice using the Primary Care Assessment Tool. Canadian Family Physician. 2019; 65(12):515-522.
• 17. Koruk İ. İhmal Edilen Bir Grup: Göçebe Mevsimlik Tarım İşçileri. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi. 2010; 10(38): 18-22.
• 18. Koruk F, Koruk İ. İhmal Edilen Bir Grup: Tarım İşçisi Kadınlar. Türkiye Klinikleri Doğum-Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği-Özel Konular. 2018; 4(1): 40-45.
• 19. Dede B, Sarı M, Gürsul A, ve ark. Kronik hastalığı nedeniyle ayaktan izlenen hastaların aldıkları sağlık hizmetlerinin niteliğini etkileyen değişkenler. TAF Prev Med Bull. 2016; 5(3): 238-247.
• 20. Starfield B, Lemke KW, Herbert R, et al. Comorbidity and the use of primary care and specialist care in the elderly. The Annals of Family Medicine. 2005; 3(3); 215-222.
• 21. Jatrana S, Crampton P, Rıchardson K. Continuity of care with general practitioners in New Zealand: results from SoFIE-Primary Care. The New Zealand Medical Journal. 2011; 124(1329):16-25.