Akılcı olmayan ilaç kullanımı: Anlık optimize reçetelendirilemeyen, satılamayan ve kullanılmayan ziyan ilaçlar kaynaklı ekonomik kaybın büyüklüğü

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 517 - 530, 31.12.2022

Kürşat Yurdakoş Mucize Sarıhan

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1108253

Öz

Amaç: Bu araştırmada, evlerdeki ziyan ilaçların kullanılmama nedenleri ile adet, kutu ve toplam fiyat tutarlarının ne kadar olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki araştırmanın evreni, Sivas İli Şeyh Şamil Mahallesindeki 5.648 hane’dir. Örneklem ise, alfa=0.05, güç=0.80 ve hata %5 koşulunda G*Power 3.1 programı kullanılarak 250 hane olarak belirlenmiştir. Verileri toplamada araştırmacılar tarafından oluşturulan “Ziyan İlaç Tespit Formu” kullanılmıştır. Gruplar arası karşılaştırmalarda Pearson Kikare testi uygulanmıştır. Bulgular: Ziyan ilaç olarak; 250 hanede, 179 farklı ilaç ismi altında, toplam 740 kutu ilaç tespit edilmiş olup, toplam adet sayısı 25.641 iken, fiyat tutarı 23.949 TL (3.274$)’dir. Faydası olmadığı düşüncesiyle kullanılmayanlar (%66.5) 16.629 adet ve 15.044 TL (2.056 $) olup, kadınların bu düşünceyle kullanmama oranları erkeklere göre daha yüksektir (p<0.05). Antihipertansifler (%18.5) 7.033 adet ve 5.461TL (746$); antitrombotikler (%6.2) 2.056 adet ve 3.184 TL (435$); antienflamatuar/analjezikler (%20.1) 3.181 adet ve 1.915 TL (262$) tutarındadır. Sonuç: Sonuç olarak, evlerdeki ziyan ilaçların miktar ve fiyatının yüksek olduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda, ilaçların eczanelerden kutu yerine adet olarak satışı üzerine politikalar geliştirilebilir. Ayrıca, Sağlık Bakanlığınca, evlerde bekletilen ilaçların tedavilere yönelik tekrar kullanımları sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Akılcı olmayan ilaç kullanımı, fiyat, miktar, reçete, ziyan ilaç

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Nonrational drug use: The magnitude of the economic loss caused by waste drugs not instantly optimally prescribed, unsold and unused

Öz

Aim: The objective of this research was to determine the non-use reasons of the wasted medication in houses and the number, box and total price amount of them. Method: The population of this descriptive and cross sectional research included 5.648 residences in Şeyh Şamil Quarter, Sivas. The sample was determined as 250 residences in the condition of alpha=0.05, strength=0.80 and error 5% by using G*Power 3.1 program. The data were collected by “Wasted Medication Determination Form” developed by the researchers. In between-groups comparisons, Pearson Chi-square test was used. Results: Total 740 boxes of wasted medication were found in 250 residences under 179 different medication names. The total number of the medications was 25.641 valued at 23.949 TL (3.274 $). Those not used with the thought that they were not useful (66.5%) were 16.629 and 15.044 TL (2.056 $), and women had higher rates of not using them with this thought than men (p<0.05). There were 7.033 (18.5%) antihypertensives valued at 5.461 TL (746 $), 2.056 (6.2%) antithrombotic medications valued at 3.184 TL (435 $) and 3.181 (20.1%) anti-inflammatories/analgesics valued at 1.915 TL (262 $). Conclusion: Consequently, it was revealed that the quantity and price of the wasted medications in residences were of high amount. In this context, policies on the sale of the medications by numbers instead of boxes in pharmacies can be developed. Also, medications kept unused in the houses can be ensured to be reused by the Ministry of Health.

Anahtar Kelimeler

Irrational drug use, price, amount, prescription, wasted medication

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Eriksen J, Gustafsson LL, Ateva K, et al. High adherence to the ‘Wise List’ treatment recommendations in Stockholm: a 15-year retrospective review of a multifaceted approach promoting rational use of medicines. BMJ Open, 2017;7(4):1-10. doi:10.1136/bmjopen-2016-014345.
• Ofori-Asenso R, Agyeman AA. Irrational use of medicines—A summary of key concepts. Pharmacy, 2016;4(4):35. doi:10.3390/pharmacy4040035
• Baggs J, Fridkin SK, Pollack LA, et al. Estimating national trends in inpatient antibiotic use among US hospitals from 2006 to 2012. JAMA Intern Med., 2016;176(11):1639–1648. doi:10.1001/jamainternmed.2016.5651
• Chan GC, Tang SF. Parental knowledge, attitudes and antibiotic use for acute upper respiratory tract infection in children attending a primary healthcare clinic in Malaysia. Singapore Med J., 2006;47(4):266-270. https://www.sma.org.sg/smj/4704/4704a2.pdf
• Bbosa G, Wong G, Kyegombe D, Ogwal-Okeng J. Effects of intervention measures on irrational antibiotics/antibacterial drug use in developing countries: A systematic review. Health, 2014;6(2):171-187. doi:10.4236/health.2014.62027.
• Kardas P, Devine S, Golembesky A, Roberts C. A systematic review and meta-analysis of misuse of antibiotic therapies in the community. Int J Antimicrob Agents, 2005;26(2),106-113.
• Akıcı A, Uğurlu MÜ, Gönüllü N, Oktay Ş, Kalaça S. Pratisyen hekimlerin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 2002;11(7):253-257.
• WHO. The role of education in the rational use of medicines. SEARO Technical Publication Series No. 45, World Health Organization, Regional Office for South- East Asia, New Delhi, 2006;1-101.
• Türksoy, A. Sayılarla İlaç Sektörü. 2017. Erişim yeri: https://journo.com.tr/kisi-basina-ilac-tuketimi-yilda-25-kutu, Erişim tarihi: 22.02.2021.
• İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası. Temel göstergeler, Türkiye ilaç pazarı. 2019. Erişim yeri: http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari, Erişim tarihi: 22.02.2021.
• Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin akılcı ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2016;3(3):44-55.
• İlhan MN, Aydemir Ö, Çakır M, Aycan S. Akılcı olmayan ilaç kullanım davranışları: Ankara’da üç ilçe örneği. Turk J Public Health, 2014;12(3):188-200.
• Şahingöz M, Balcı E. Hemşirelerin akılcı ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2013;12(1):57-64.
• Köse G, Battal D, Aktaş A, Saygı Ş. Evlerde kullanılmayan ilaçlarla ilgili kamu bilincinin değerlendirilmesi: Bir pilot çalışma. Marmara Ecz. J. 2013;17(3):155-159. doi:10.12991/2013171308
• Faul F, Erdfelder E, Lang AG, Buchner A. (2007). G*Power 3: A flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behav Res Methods, 2007;39:175-191.
• Türk İlaç Rehberi, 2021. Erişim yeri: https://www.ilacrehberi.com/ilac-fiyatlari/, Erişim tarihi: 22.02.2021.
• Bölükbaşı N, Işık H, Söyler S. Sağlık harcamaları ve ilaç harcamaları ilişkisi: Türkiye ve OECD ülkeleri açısından bir karşılaştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi,2021;7(1):51.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2018-2020). 2019 bütçesine genel bakış, sağlık. Erişim yeri: https://www.sbb.gov.tr/saglik/, Erişim tarihi: 08.02.2021.
• On birinci Kalkınma Planı. 2018. T.C. Kalkınma Bakanlığı, konut politikaları, özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara, s.21 Erişim yeri: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/KonutPolitikalariOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf, Erişim tarihi: 08.02.2021.
• Yılmaz M, İltuş Kırbıyıkoğlu F, Ariç Z, Kurşun B. Bir diş hekimliği fakültesi hastanesi’ne başvuran bireylerin akılcı ilaç kullanımlarının belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2014;2(1):39-47.
• Dağtekin G, Demirtaş Z, Alaiye M, ve ark. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuran erişkinlerin akılcı ilaç kullanım tutum ve davranışları. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 2018;3(1):12-23.
• Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi, 2011;38(4):458-465.
• Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel CH, Türker T, Hasde M, Ataç A. Evlerde artık ilaç bulunma sıklığı ve ilişkili faktörlerin araştırılması. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2009;8(2):113-118.
• Pınar N, Karataş Y, Bozdemir N, Ünal İ. Adana ilindeki insanların ilaç kullanım alışkanlıkları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2013;12(6):639-50.
• Hatipoğlu S, Özyurt BC. Manisa ilindeki bazı aile sağlığı merkezlerinde akılcı ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 2016;15(4):1-8.
• Top M, Tarcan M. Türkiye ilaç ekonomisi ve ilaç harcamaları:1998-2003 dönemi değerlendirmesi. Liberal Düşünce Dergisi, 2004;9(35):177-200.