Investigation of moral sensitivity and compassion fatigue and affecting factors of non-physician health professionals working in home health services unit

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 2, 210 - 221, 15.08.2025

Figen Çavuşoğlu , Züleyha Ural Yıldız

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1633018

Öz

Aim: The study aims to determine the factors affecting moral sensitivity and compassion fatigue of non-physician health professionals working in home health care units. Method: This descriptive study was conducted with 85 non-physician health professionals (nurse/health officer, midwife, ATT, home health technician, elderly care technician) working in the Black Sea Region Home Health Services. Data were collected online using a descriptive questionnaire, "Compassion Fatigue Short Scale" and "Moral Sensitivity Scale" in the online environment. In the evaluation of the data, SPSS 20.0 package program and number, percentage, t test, Mann Whitney U, ANOVA, Kruskal Wallis H tests were used. Ethics committee permission, institutional permission and written consent were obtained from the participants within the scope of the study. Results: 69.4% of health workers are women, 63.5% are married, 55.3% have children, 57.6% have undergraduate and 3.5% graduate education, 51.8% are nurse health/officer. While the participants' compassion fatigue scale mean score was 31.81±26.83, the moral sensitivity scale mean score was 143.63±34.07, and it was determined that there was a weak positive relationship between them (r:0.312; p<0.05). While there was a statistically significant difference between the health professionals' presence of children, willingness to choose the profession and experiencing ethical dilemmas and compassion fatigue (p<0.05), no significant difference was found between moral sensitivity scale and descriptive findings (p>0.05). Conclusion: As a result of the study, it was found that health professionals working in home care services have below moderate compassion fatigue and low level of moral sensitivity. It has been determined that there is a positive relationship between compassion fatigue and moral sensitivities.

Anahtar Kelimeler

Homecare , compassion fatigue , moral sensitivity , health professional

Evde sağlık hizmetleri biriminde çalışan hekim dışı sağlık profesyonellerinin ahlaki duyarlılık ile merhamet yorgunluğu ve etkileyen faktörlerin incelenmesi

Öz

Amaç: Çalışmada evde sağlık hizmetleri birimlerinde görev yapan hekim dışı sağlık profesyonellerinin ahlaki duyarlılık ve merhamet yorgunluğu ile etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Yöntem: Bu çalışma tanımlayıcı türde olup Karadeniz Bölgesi Evde Sağlık Hizmetlerinde çalışan 85 hekim dışı sağlık profesyoneli (hemşire/sağlık memuru, ebe, ATT, evde sağlık teknikeri, yaşlı bakım teknikeri) ile gerçekleştirilmiştir. Veriler tanımlayıcı soru formu, ‘’Merhamet Yorgunluğu Kısa Ölçek’’ ve ‘’Ahlaki Duyarlılık Ölçeği’’ kullanılarak online ortamda Google form ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20.0 paket programı ile sayı, yüzde, t testi, Mann Whitney U, ANOVA, Kruskal Wallis H testleri kullanılmıştır. Araştırma kapsamında etik kurul izni, kurum izni ve katılımcılardan yazılı onam alınmıştır. Bulgular: Sağlık çalışanlarının %69.4’ü kadın, %63.5’i evli, %55.3’ü çocuk sahibi, %57.6’sı lisans ve %3.5’i lisansüstü eğitim düzeyine sahip, %51.8’i hemşire sağlık/memurudur. Katılımcıların merhamet yorgunluğu ölçeği puan ortalaması 31.81±26.83 iken ahlaki duyarlılık ölçeği puan ortalaması 143.63±34.07 olarak bulunmuş ve aralarında pozitif yönlü zayıf bir ilişki olduğu saptanmıştır (r:0.312; p<0.05). Sağlık profesyonellerinin çocuk varlığı, mesleği isteyerek seçme ve etik ikilem yaşama durumlarıyla merhamet yorgunluğu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu bulunurken (p<0.05), ahlaki duyarlılık ölçeği ile tanımlayıcı bulgular arasında anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir (p>0.05). Sonuç: Çalışma sonucunda evde bakım hizmetlerinde çalışan sağlık profesyonellerinin orta düzeyin altında merhamet yorgunluğuna ve düşük düzeyde ahlaki duyarlılığa sahip oldukları ve merhamet yorgunluğu ile ahlaki duyarlılıkları arasında pozitif bir ilişki olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evde bakım , merhamet yorgunluğu , ahlaki duyarlılık , sağlık profesyoneli

Kaynakça

• Bulut S, Yiğitbaşıoğlu Ö, Keklik K. Evde sağlık hizmetleri çalışanlarının eğitim ihtiyacının belirlenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 2017;74(2): 147-154. doi: 10.5505/TurkHijyen.2017.70437
• TC Sağlık Bakanlığı, Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik 2015. 29280 Sayılı Resmi Gazete. Erişim tarihi: 07.06.2021 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/02/20150227-14.htm
• Işık O, Kandemir A, Erişen MA, Fidan C. Evde Sağlık Hizmeti Alan Hastaların Profili ve Sunulan Hizmetin Değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2016;19(2):171-186
• Kovancı MS, Hiçdurmaz D. Ahlaki cesaret: tanımı, ahlaki sıkıntı ve ahlaki duyarlılık ile ilişkisi ve geliştirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021;11(1):96-10. doi:10.33631/duzcesbed.683548
• Yurtsever N, Yılmaz M. Evde bakım alanında çalışan hemşirelerin çalışmalarında, yaşadıkları güçlükler ve eğitim gereksinimlerinin belirlemesi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2016;1(1):19-25.
• Nora CRD, Zoboli EL, Vieira MM. Moral sensitivity in Primary Health Care nurses. Revista Brasileira de Enfermagem. 2017;70(2):308–316. doi:10.1590/0034-7167-2016-0453
• Yeşilçınar İ, Yanık D, Şahin E, Tarhan R. Yoğun bakım hemşirelerinde ahlaki duyarlılık, iş motivasyonu ve umutsuzluk arasındaki ilişkinin belirlenmesi. J Contemp Med. 2020;10(4):578-584. doi:10.16899/jcm.706285
• Duran S, Kargın M, Çelebi E. Moral Sensitivity in Nurses Providing Care to Psychiatric Patients: A cross-sectional study. Kocaeli Med J. 2018;3(7):96-103. doi:10.5505/ktd.2018.93584
• Polat FN, Erdem R. Merhamet yorgunluğu düzeyinin çalışma yaşam kalitesi ile ilişkisi: sağlık profesyonelleri örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017;(26):291-312.
• Aslan Ş, Yağcı MÖ. Sağlık çalışanlarında duygusal zekâ ve merhamet yorgunluğunun sosyo-demografik açıdan farklılıkları. EKEV Akademi Dergisi. 2021;(85):435-452.
• Tanrıkulu G, Ceylan B. Çocuk kliniklerinde çalışan hemşirelerde merhamet düzeyi ve merhamet yorgunluğu. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;30(1):31-36. doi: 10.34108/eujhs.727445
• Bülbüloğlu S, Çınar F. Cerrahi Hemşirelerde Merhamet Yorgunluğunun Bakım Memnuniyetine Etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;24(2):255-263. doi: 10.17049/ataunihem.866886
• Kılıç D, Bakan AB, Aslan G, Uçar F. Onkoloji Birimleri ve Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerde Etik Duyarlılık ve Merhamet Yorgunluğu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;4(1):20-29.
• Dinç S, Ekinci M. Merhamet Yorgunluğu Kısa Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması, Geçerlilik ve Güvenirliği. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2019;11(Suppl1):192-202. doi: 10.18863/pgy.590616
• Tosun H. Ahlaki Duyarlık Anketi (ADA): Türkçe geçerlilik ve güvenirlik uyarlaması. Çağdaş Tıp Dergisi. 2018;8(4):316-321. doi: 10.16899/gopctd.467052
• Adams RE, Boscarino JA, Figley CR. Compassion fatigue and psychological distress among social workers: avalidation study. Am J Orthopsychiatry. 2006;76:103-108. doi: 10.1037/0002-9432.76.1.103
• Lützén K, Nordin C. Conceptualisation and instrumentation of moral sensitivity in psychiatric nursing practice. Int J Methods Psychiatr Res. 1994;4:241–48
• Lutzen K, Evertzon M, Nordin C. Moral sensıtıvıty ın psychıatrıc practıce. Nursing Ethics. 1997;4(6):472–482.
• Balinbin CBV, Balatbat KTR, Balayan ANB, Balcueva MIC, Balicat MGB, Balidoy, TAS et al. Occupational determinants of compassion satisfaction and compassion fatigue among Filipino registered nurses. J Clin Nurs. 2020;Mar, 29(5-6):955-963. doi: 10.1111/jocn.15163
• Bell S, Hopkin G, Forrester A. Exposure to traumatic events and the experience of burnout, compassion fatigue and compassion satisfaction among prison mental health staff: An exploratory survey. Issues in Mental Health Nursing. 2019;40(4):1–6. doi: 10.1080/01612840.2018.1534911
• Okoli C, Seng S, Otachi J, Higgins S, Lawrence J, Lykins A, et al. A Cross-sectional examination of factors associated with compassion satisfaction and compassion fatigue across healthcare workers in an academic medical center. Int J Ment Health Nursing. 2019;29(3):476-487. doi: 10.1111/inm.12682
• Hür S. Yoğun Bakım Hemşirelerine Verilen Stres Yönetimi Eğitiminin Merhamet Yorgunluğuna Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. 2018;44-46 Erzurum.
• Sabancıoğulları S, Kol EU, Arslantaş AT, Toğan TF, Ülker F. Hemşirelerin etik karar verme düzeyi ile profesyonel benlik kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2018;11(2):105-112.
• Rahnama F, Mardani-Hamooleh M, Kouhnavard M. Correlation between moral sensitivity and self-esteem in nursing personnel. Journal of Medical Ethics and History of Medicine. 2017;Dec 30:10-16.
• Göktaş S, Aktuğ C, Gezginci E. Evaluation of moral sensitivity and moral courage in intensive care nurses in Turkey during the COVID-19 pandemic. Nursing in Critical Care. 2023 Mar;28(2):261-271. doi: 10.1111/nicc.12820